ملاقات کارتر و مشعل از دو نگاه

این جملات از سوی یک مقام بلندپایه اسبق آمریکا در نوع خود بی سابقه است و شاید به همین دلیل بود که موضع رسمی رهبران حماس آن بود که ملاقات چهارساعته کارتر و مشعل در دمشق یک پیروزی سیاسی مهم برای این جنبش محسوب می شود

حماس تنها باعملیات های نظامی قادر به تحکیم موقعیت خود نمی باشد، بلکه باید در عرصه سیاسی هم به هماوردخواهی با دشمن پرداخته و برای خود دستاورهای سیاسی کسب کند. رهبری حماس در خارج از مرزها چنین ماموریتی را برعهده دارد و از این روست که دیدار مهم خالد مشعل با جیمی کارتر شکل می گیرد.

جیمی کارتر رئیس جمهوری اسبق آمریکا با سفر به خاورمیانه با وجود فشارهای سران کاخ سفید و نارضایتی شدید سردمداران رژیم صهیونیستی، با رهبران جنبش مقاومت اسلامی فلسطین (حماس) دیدار کرد. نسبت به دیدار کارتر با رهبران حماس دو نگاه متمایز وجود دارد:

برخی این دیدار را نوعی دستاورد و پیروزی سیاسی برای حماس قلمداد کرده اند به این دلیل که این دیدار به مفهوم به رسمیت شناخته شدن این جنبش بوده و سیاست انزوا و تحریم علیه حماس که آمریکا و اسراییل مدت ها در پی آن بودند، عملا شکسته شد. نکته دیگری که به آن اشاره می شود آن است که کارتر در ملاقات با خالد مشعل رییس دفتر سیاسی حماس تصریح کرد حماس یک گروه تروریستی نیست، بلکه یک جنبش آزادیبخش ملی است.

این جملات از سوی یک مقام بلندپایه اسبق آمریکا در نوع خود بی سابقه است و شاید به همین دلیل بود که موضع رسمی رهبران حماس آن بود که ملاقات چهارساعته کارتر و مشعل در دمشق یک پیروزی سیاسی مهم برای این جنبش محسوب می شود.

اما نگاه دوم نسبت به این دیدار بدبین است و معتقد است حرکت کارتر یک دام حساب شده برای حماس بوده و حماس خواسته یا ناخواسته در روند سازش گام نهاده است. جیمی کارتر از پیش قراولان روند سازش در خاورمیانه است و پیمان صلح میان مصر و اسراییل با اشراف او امضا شد. اکنون نیز کارتر از سوی دمکرات ها ماموریت یافته تا به روند سازش تحرکی تازه بخشیده و ضمن نجات اسراییل از خصومت ها و تهدیدات پیرامونی، دستاوردی برای دمکرات ها کسب کند که هم اکنون درگیر معرکه انتخابات ریاست جمهوری در برابر جمهوری خواهان هستند.

با این نگاه کارتر در سفرخود بیش از هر چیز اهداف داخلی را دنبال می کرده است و ماموریت وی چیزی فراتر ازدعوت حماس به تنازل از آرمان ها و مبانی خود نمی باشد و این خواسته ای بود که پیش از این از سوی امریکا و اسراییل و اروپا و حتی کشورهای عربی سازشکار مرتبا در گوش حماس زمزمه می شد.

این دو نگاه حاکی از آن است که حماس در برابر دوراهی آرمان گرایی و واقع گرایی قرار گرفته است. از یک سو این جنبش انقلابی باید به شعارها و آرمان های دیرین خود که سال ها برای آن مبارزه کرده و خون داده است، پایدار بماند که در راس آن عدم شناسایی اسراییل و مبارزه با اشعالگری و آزادی فلسطین قرار دارد.

اما از سوی دیگر حماس با رویکرد پراگماتیستی وارد روند سیاسی شده است و در چهارچوب توافقات «اسلو» که با آن مخالف است، وارد عرصه انتخابات مجلس قانونگزاری فلسطین شد و از قضا اکثریت آرا را تصاحب کرد.

این پیروزی غیرمنتظره بدان معنا بود که حماس باید در چهارچوب خودگردان تشکیل دولت داده و به اداره امور فلسطینیان بپردازد. اما حضور حماس در عرصه قدرت الزاماتی را به آن تحمیل می کرد که مهمترین آن به رسمیت شناختن اسراییل بود و به تبع آن فشارهایی نه فقط از سوی آمریکا و اسراییل، بلکه از سوی جریان سازش در داخل یعنی تشکیلات خودگردان بر این جنبش وارد آمد.

مقاومت حماس در برابر این خواسته موجب ایجاد تعارض میان دولت اسماعیل هنیه با تشکیلات خودگردان به ریاست محمود عباس شد. این تعارض تنها در دایره سیاسی محصور نماند بلکه به

میدان درگیری مسلحانه و خشونت آمیز کشیده شد و نهایتا موجب دو تکه شدن حاکمیت فلسطینی ها در اراضی ۱۹۶۷ گردید.

ابومازن دولت هنیه را خلع قدرت کرد و آن را دولت کودتاگر خطاب کرد، اما حماس با اتکا به آرای مردمی و رای اعتماد پارلمان همچنان سیطره خود را بر نوار غزه حفظ کرد.

البته حماس پیش بینی می کرد که شرایط دشواری را پیش رو خواهد داشت و دیری نپایید که فشارهای اقتصادی و حملات نظامی علیه آن تشدید شد. پای بندی اهالی غزه به آرمان های حماس و شکستن معبر رفح که از آن به انتفاضه سوم یاد می شود، موجب تداوم حماس در شرایط دشوار درونی و برونی شد.

از سویی حماس علیرغم آن که پس از پیروزی در انتخابات اعلام آتش بس کرده بود، با توجه به حملات مداوم اسراییل بار دیگر به فاز نظامی روی آورد. در این راستا حماس از یک سو در کنار سایر جریانات مقاومت در غزه به پرتاب موشک به سوی شهرک های یهودی نشین روی آورد که به اذعان اسراییل دچار تحول کیفی و کمی شده بود. از سوی دیگر حماس بار دیگر سلاح عملیات استشهادی را احیا کرد که نمونه بارز آن حمله یک جوان فلسطینی به یک مدرسه یهودی در بیت المقدس در ماه مارس گذشته بود و پس از آن نیز حملاتی را در غزه سامان داد از جمله نفوذ به معبر «کرم ابوسالم» در ماه آوریل گذشته که اسراییل آن را از زمان عقب نشینی از نوار غزه تاکنون بی سابقه خواند.

بازگشت حماس به فاز نظامی به نوعی معادله نظامی و امنیتی را در برابر اسراییل تغییر داد و موجب تحکیم موقعیت این جنبش در داخل و خارج گردید. طبق نظر سنجی های اخیر در داخل اسراییل ۶۴ درصد از اسراییلی ها خواهان تعامل دولت اسراییل با حماس هستند در حالی که در گذشته خواهان تقابل و سرکوب این جنبش بوده اند.

با این حال حماس تنها با فاز نظامی که متضمن دشواری و هزینه های زیادی هم می باشد، قادر به تحکیم موقعیت خود نمی باشد، بلکه باید در عرصه سیاسی هم به هماوردخواهی با دشمن پرداخته و برای خود دستاورهای سیاسی کسب کند. رهبری حماس در خارج از مرزها چنین ماموریتی را برعهده دارد و از این روست که دیدار مهم خالد مشعل با جیمی کارتر شکل می گیرد.

این ملاقات هر چند ممکن است اعتراضاتی را برانگیزد و برخی آن را به مثابه تمایل حماس به سازش تفسیر کنند، اما اعتقاد رهبران این جنبش آن است که در فضای سنگینی که علیه حماس و فلسطینی ها پدید آمده باید از فرصت های سیاسی بهره برد. البته مقامات حماس آن دسته از خواسته های کارتر را که به تنازل از آرمان های این جنبش فراخوانده، رد کرده اند، با این حال آمادگی خود را برای حل و فصل برخی قضایا در راستای استیفای حقوق فلسطینی ها اعلام کرده اند. به همین دلیل است که حماس تشکیل دولت فلسطین را در محدوده اراضی ۶۷ می پذیرد که مفهوم آن پذیرش تلویحی دو دولت در کنار یکدیگر است. در همین راستا خالد مشعل از آتش بس ده ساله با اسراییل سخن می گوید و یا از مذاکره غیرمستقیم با سران تل آویو استقبال می کند.

ممکن است این مواضع در مذاق عناصر رادیکالیست در حماس و غیر حماس خوش نیاید، اما رهبران حماس به ویژه رهبران برون مرزی، آن را تحرکی پراگماتیستی در شرایط دشوار کنونی قلمداد می کنند که می تواند حماس را از تنگناهای موجود رهایی بخشد، به ویژه آن که حماس در حال حاضر مسئول اداره امور حدود یک و نیم میلیون فلسطینی در باریکه غزه بوده و به طور طبیعی باید پاسخگوی مطالبات امنیتی و اجتماعی و اقتصادی آنان باشد.

نویسنده: فرزان - شهیدی

ارسال کننده: فرزان شهیدی

منبع: سایت - باشگاه اندیشه