از جعفر آقا تا گل آقا

یادی از کیومرث صابری فومنی گل آقا

در آخرین حرف هایش در مورد تعطیلی گل آقا گفته بود : "می توانم برای تعطیلی گل آقا ۳۰ دلیل ذکر کنم، ولی مصلحت در آن است که سکوت کنم". صابری با مرگش برای همیشه یک سئوال را در ذهن خوانندگان گل آقا باقی گذاشت که آن هم علت اصلی تعطیلی هفته نامه بود.سال پیش در چنین روزهایی بود که خبری کوتاه، کام بسیاری از آنهایی که با طنز و طنازی الفتی دارند را تلخ کرد. " گل آقای ملت ایران درگذشت".

کیومرث صابری فومنی ملقب به "گل آقا" یکی از چهره های ماندگار تاریخ مطبوعات معاصر ایران بود که از سال های دور و با نشریه توفیق و نام مستعار «میرزا گل» خود را در عرصه طنز وارد کرده بود و مدت ها با همین عنوان در توفیق و سایر نشریات آن زمان می نوشت. صابری در سال ۱۳۶۳ به حج مشرف شد و در آنجا و در بولتنی که برای حاجیان منتشر می شد و مناسک حج را آموزش می داد، ستون طنزی راه انداخت و نام آن را "یادداشت های جعفر آقا" گذاشت. این ستون در میان خوانندگانش طرفداران بسیاری یافت.

دوره بعدی فعالیت صابری که در واقع پایه گذار طنز گل آقایی بود، افتتاح ستونی در روزنامه اطلاعات بود که نام آن را "دو کلمه حرف حساب" گذاشته بود. او در این ستون با زبان طنز، مسائل سیاسی و اجتماعی را به نقد می کشید. پس از سال ۱۳۵۹ به این سو که طنز سیاسی-اجتماعی در مطبوعات تعطیل شده بود، ۲۳ دی ماه ۱۳۶۳ روزی بود که به این گونه از طنز با "دو کلمه حرف حساب" گل آقا، جانی دوباره داده شد.

پس از مدتی که از انتشار این ستون گذشت، صابری به عنوان مهم ترین منتقد حکومت در داخل کشور مطرح شد و قدرت قلم و جسارت صابری در بیان واقعیت های سیاسی و اجتماعی موجب شده بود که او را "سوپاپ" دولت قلمداد کنند. او ظرف مدت کوتاهی توجه بسیاری از مردم، مقامات، ادبا و نویسندگان رسانه های داخلی و خارجی را به خود جلب کرد. "محمد علی جمالزاده" از اولین کسانی بود که با ارسال چندین نامه، طنز صابری را ستود و او را به ادامه راه تشویق کرد.

پس از گذشت نزدیک به ۶ سال از انتشار اولین «دو کلمه حرف حساب»، صابری اولین شماره از هفته نامه گل آقا را منتشر کرد. استقبال مردم از این مجله به حدی بود که تمامی نسخه های آن در سراسر تهران، ظرف کمتر از نیم ساعت به فروش رفت.

صابری پس از آن سه نشریه دیگر را هم انتشار داد. ماه نامه گل آقا در مرداد ۷۰، سال نامه گل آقا در اواخر همان سال و اولین نشریه طنز ویژه کودکان با عنوان "بچه ها، گل آقا"، نشان داد که صابری با دستی پر، پا به عرصه طنز کشور گذاشته است و مردم هم با استقبال کم نظیر خود مشوق او در این راه شدند.

در سال ۱۳۸۱، انتشار هفته نامه گل آقا که در آن زمان در اوج شهرت و محبوبیت و در یک تیراژ بسیار بالا بود، به ناگهان توسط صابری متوقف شد و دوست داران گل آقا را در یک بهت و ناباوری بزرگ فرو برد. صابری در آخرین شماره هفته نامه "گل آقا " اعلام کرد که دیگر هیچ گاه این هفته نامه را منتشر نمی کند و دلیل آن را هم مشکلات و مسائلی عنوان کرد که هیچ گاه آنها را برای عموم مردم برنشمرد. ولی در آخرین حرف هایش در مورد تعطیلی گل آقا گفته بود : "می توانم برای تعطیلی گل آقا ۳۰ دلیل ذکر کنم، ولی مصلحت در آن است که سکوت کنم". صابری با مرگش برای همیشه یک سئوال را در ذهن خوانندگان گل آقا باقی گذاشت که آن هم علت اصلی تعطیلی هفته نامه بود.

البته هفته نامه گل آقا فقط یک بار و برای آخرین بار پس از مرگ صابری منتشر شد که آن هم یادنامه ای بود برای گل آقا و آثار قلمی و طرح های کسانی که هر یک روزگاری در کنار صابری به فعالیت پرداخته بودند. صابری با اکثر چهره های سیاسی کشور دوستی داشت و آبدارخانه او همیشه محل رفت و آمد بسیاری از چهره های شاخص سیاسی مملکت، از همه دسته ها و جناح ها بود.

نقل است که تنها جایی که امکان روبوسی جناح های مختلف سیاسی وجود داشت، همین آبدارخانه گل آقا بوده است. سنت افطاری دادن او در ماه رمضان که همه افراد، از خاتمی رئیس جمهور گرفته تا وزرای سابق و فعلی کابینه و هنرمندان رشته های مختلف را بر سر یک سفره می نشانده است هم،خود یکی دیگر از کارهای جالب گل آقا بود.

صابری در ۱۱ اردیبهشت سال ۱۳۸۳ پس از تحمل یک دوره سخت بیماری در تهران در گذشت. بسیاری درگذشت او را یک ضایعه فرهنگی خواندند و بسیاری از شخصیت های سیاسی بخش های مختلف نظام هم هریک با ارسال پیام هایی درگذشت او را تسلیت گفتند. صابری در واقع بزرگ ترین حامی طنزپردازن نسل جدید ایران بود و به گفته خودشان با مرگ او آنها یک حامی بزرگ و پدر معنویشان را از دست دادند.

صابری رفت ولی آنچه از خود به یادگار گذاشته است، موسسه ای است فرهنگی که به شکلی جدی در همه عرصه ها به طنز می پردازد، از انتشار نشریات گوناگون تا برگزاری جشنواره های بین المللی، فیلم، عکس و کاریکاتور.

یادش گرامی و روحش شاد باد.

▪ این یک مصرع از شعری است که از ابتدای انتشار گل آقا بر صفحه اول آن نقش بسته بود :

یک زبان دارم دو تا دندان لق/ می زنم تا می توانم حرف حق !!

محمد واعظی