سالی كه گذشت و هنرمندانی كه از جمع زمینیان جدا شدند

نه, می دانم همه اش بهانه است, او جان مرا می خواهد عشق و شفقت هم بهانه است, او حضور مرا می خواهد حضور كامل مرا می خواهد صدای آب رودخانه, سبزی درختان, لطف بهار هم بهانه است او حضور مداوم مرا می خواهد ترانه و تصویر همه اش بهانه است, تا جان مرا تا قطره آخر بمكد و بی خویشی در رگ هایم جاری كند

"... نه، می‌دانم همه‌اش بهانه است، او جان مرا می‌خواهد؛ عشق و شفقت هم بهانه است، او حضور مرا می‌خواهد؛ حضور كامل مرا می‌خواهد. صدای آب رودخانه، سبزی درختان، لطف بهار هم بهانه است؛ او حضور مداوم مرا می‌خواهد؛ ترانه و تصویر همه‌اش بهانه است، تا جان مرا تا قطره آخر بمكد و بی‌خویشی در رگ‌هایم جاری كند."

گمان كردیم كه دیگر تمام شد؛ سال ۸۵ هم با همه‌ی تلخ كامی‌هایی كه در غم مرگ هنرمندان از دست‌رفته داشتیم تمام شده است. گمان كردیم امسال چون سال‌های پیش اگرچه سال پرمرگ و تلخی در هنر بوده، اما پرونده‌ی مرگش در حال بسته شدن است كه یك‌باره خبر مرگ رسول ملاقلی‌پور شوك دیگری وارد كرد و همه را در حیرت تقدیر مرگ نشاند.

سال ۸۵ با مخابره‌ی خبر درگذشت پیر مجسمه‌های سنگی ایران آغاز شد و به هجرت صدای ماندگار خسرو شایگان در سینما رسید.

● خبر درگذشت استاد علی‌اكبر صنعتی - پیشكسوت مجسمه‌سازی ایران – نخستین خبر هجرت سال بود. او ۱۳ فروردین ماه در جان مجسمه‌هایش دمید. این استاد مجسمه‌ساز و چهره‌ی ماندگار و افتخار فرهنگ و هنر ایرانی، در آستانه ۹۰ سالگی و در شرایطی كه بیش از یك سال بود كه به عارضه شدید مغزی دچار شده و توان حركتی و كلامی خود را از دست داده بود و شبانه روز تحت نظر پزشكان قرار داشت، درگذشت. صنعتی و آثارش را بخشی از روند تحول مجسمه‌سازی معاصر ایران می‌دانند.

اما معمار پركاری كه وی را به واسطه‌ی كارهایش، مارسل دوشان ایرانش می‌خواندند، سیدهادی میرمیران، پس از گذران یك هفته بی‌هوشی، ۳۰ فروردین در بیمارستانی در آلمان درگذشت. این هنرمند معمار و شهرساز كه از ۱۶ فروردین‌ماه به آلمان سفر كرده بود تا از نا‌حیه‌ی ستون فقرات مورد عمل جراحی قرار گیرد، در فرانكفورت درگذشت.

● میرمیران مشاور مادر شهر بم - پس از زلزله - بود، تا روزهای آخر طرح توسعه بارگاه شاه‌چراغ روی میز كارش پهن می‌شد و بازسازی محوطه ارگ كریم‌خانی شیراز را در دست كار داشت. او ۳۶ سال زندگی حرفه‌یی خود را پس از فراغت از تحصیل در دانشگاه تهران، برای تدریس معماری در دانشگاه‌های علم و صنعت ایران، شیراز، همدان و تهران و طراحی و اجرای پروژه‌های صنعتی و معماری صرف كرده بود و به‌رغم سال‌ها بیماری، محل زندگی‌اش را در همان اتاق كارش انتخاب كرده و تا روزهای آخر حیاتش به مدیرت اجرایی و طراحی معماری و شهرسازی مشغول بود.

ازجمله فعالیت‌های او، به ارایه‌ی طرح‌هایی چون طراحی مجموعه‌ی بهارستان واقع در میدان بهارستان تهران، ساختمان كانون وكلای دادگستری مركز، سركنسول‌گری ایران در فرانكفورت و نیز طرح احیای مجموعه‌ی كریم‌خان می‌توان اشاره كرد. میرمیران آخرین نشان افتخارش را از دستان سیدمحمد خاتمی گرفته بود.

همین ماه گشتاسبی در میان كتاب‌های مستند جاودانه شد.

● منیژه گشتاسبی با تخلص بهاره، طراح و سرپرست كتابخانه سینمایی مركز گسترش سینمای مستند و تجربی بود و فروردین ماه امسال با تصادفی به كما رفت و در بیمارستان رسالت تهران درگذشت.

او كه یكی از بانوان شعر و ادب ایران بود، با آثاری ماندگار در نشریات و با كتاب‌هایی چون "زنان همیشه" كه گزیده‌ای از پنجاه سال شعر و ادب معاصر ایران است به همیشه پیوست. گشتاسبی در اعتلای پنجاه كتابخانه‌ی سینمایی در شهرستان‌های كشور همواره تلاش چشمگیری داشته است.

● حسین كسبیان، هنرمند پیشكسوت تئاتر، سینما و تلویزیون هم در آستانه ۷۳ سالگی به‌خاطر بیماری نسبتا طولانی‌اش نیمه‌ی اردیبهشت‌ماه در گذشت. او فعالیت‌های تئاتری و ادبی خود را از سال ‌۱۳۳۱ آغاز كرده بود و یك سال بعد از آن وارد هنرستان هنرپیشگی شد. سال ‌۱۳۳۷ با عنوان رییس دبیرخانه‌ی موزه‌ها و وزارت فرهنگ و هنر استخدام شد و دو سال بعد كه گروه تئاتر هنر ملی به سرپرستی عباس جوانمرد تاسیس شد جزو هیات مدیره‌ی آن گروه بود.

كسبیان اولین كار جدی خود را در سال ‌۱۳۳۲ با عنوان "پنجه" در دانشكده ادبیات اجرا كرد و پس از آن درنمایش «هیاهوی بسیار برای هیچ" به كارگردانی مصطفی اسكویی به‌عنوان نقش اول به‌همراه عزت‌الله انتظامی ایفای نقش كرد.

این هنرمند تا بعد از انقلاب اسلامی همچنان مدیر گروه هنر ملی بود و به فعالیت‌های تئاتری خود ادامه می‌داد، اما در كنار آن در چند فیلم و سریال نیز حضور داشت. از جمله می‌توان به اولین فیلم او با عنوان تجاوز در سال ‌۱۳۳۹ اشاره كرد. در سال ‌۱۳۴۷ نیز در سریال "سمك عیار" بازی و در سال ‌۱۳۴۴ گروه تئاتر "۲۵ شهریور" را تاسیس كرد. عباس جوانمرد، عزت‌الله انتظامی، علی نصیریان و ... نیز عضو این گروه بودند و به همراه گروه دیگری كه داوود رشیدی، محمدعلی جعفری، علی نصیریان و ... در آن حضور داشتند، هر كدام یك ماه برنامه اجرا می‌كردند. كسبیان تا سال ‌۱۳۶۰ به فعالیت‌ تئاتری‌اش ادامه داد و تئاتر "الموت" آخرین بازی‌اش بود.

در همین روزهای دومین ماه بهار، كمای هشت‌ماهه‌ی پوپك گلدره تمام شد.

او كه در پی سانحه تصادف رانندگی به اغما رفته بود، در سن ۳۴ سالگی درگذشت.

این بازیگر سینما و تلویزیون كه در فیلم‌هایی چون موج مرده، دنیای شیرین دریا، سیندرلا، آخر بازی، مروارید سرخ به ایفای نقش پرداخته است، آخرین بازی نیمه‌كارشه‌اش در سریال نرگس در ذهن مردم ایران ماندگار شد.

با پایان فصل بهار حسین معتمدی، عكاس با سابقه‌ی ورزشی شكار لحظه شد.

او عكاس باسابقه‌ی مجله‌ی دنیای ورزش و كارمند روزنامه اطلاعات بود كه سرانجام پس از سال‌ها دست و پنجه نرم كردن با بیماری MS و سرطان كبد، دارفانی را وداع گفت. او سال‌ها شكارچی لحظه‌ها بود و بسیاری از قهرمانان با عكاس‌های او چهره شدند.

بیست‌وششم تیرماه نیز سودابه اسكویی به پدر و مادرهنرمندش پیوست.

این هنرمند تئاتر كه به بیماری سرطان استخوان مبتلا بود، در سن ۵۶ سالگی و در حالی كه خانواده او به ملاقاتش رفته بودند، درگذشت.

● اسكویی از كودكی بازیگری تئاتر را آموخت و در نمایش‌های بسیاری از جمله "خانه برنارد آلبا"، "در اعماق" و ... به ایفای نقش پرداخت. پس از آن، همكاری خود را با گروه تئاتر "پیاده" آغاز كرد و نمایش‌های بسیاری را اجرا كرد. او بعدها به روسیه رفت و در آنجا دكترای تئاتر گرفت و پنج سال پیش به ایران بازگشت. اسكویی بعد از بازگشت به ایران، هرگز فرصتی برای اجرای نمایش پیدا نكرد و از حدود یك سال پیش دچار بیماری سرطان استخوان شد.

جعفر بزرگی، بازیگر سینما، تلویزیون و تئاتر، در سن ۹۰ سالگی، پنجم مرداد دارفانی را وداع گفت.

بزرگی از قدیمی‌ترین بازیگران تئاتر، سینما و تلویزیون ایران بود. این هنرمند، صدای دلنشینی هم داشت، از سال ۱۳۱۸ تا ۱۳۲۷ روزهای جمعه، نیم ساعت در رادیو خوانندگی می‌كرد كه آهنگ معروف و به یادماندنی «مرغ سحر» یكی از آن‌هاست. او مجری تلویزیون هم بوده است. برنامه موفق و پربیننده، "سالمندان"، یكی از كارهای زیبای او بود.

سگ كشی، شور عشق، درخت گلابی، سفر شبانه ماه و خورشید، خسوف، دیگه چه خبر، مدرسه پیرمردها، افسانه آه، بچه‌های طلاق، از جمله فیلم‌هایی بود كه آن زنده‌یاد در آنها یازی كرد.

● حمید رخشانی - تهیه‌كننده و كارگردان سینما ۲۱ همین ماه در تهران، پرواز را به‌خاطر سپرد.

او متولد سال ۱۳۳۵ تهران، فرزند رضا رخشانی - بازیگر پیشكسوت تئاتر و سینما - و فارغ التحصیل مدرسه‌ی علوم بانكی ایران بود كه فعالیت سینمایی خود را با فیلم كوتاه در سال ۱۳۵۴ و از سال ۱۳۶۴ ساخت فیلم بلند را آغاز كرد.

رخشانی ساخت فیلم‌های "راه دوم"، "شب بیست‌ونهم"، "پرواز را به‌خاطر بسپار"، "اعاده‌ی امنیت" و "مونس" را در كارنامه‌اش ثبت كرده است. او همچنین مدیر مجله "دیلماج" و موسسه‌ی كارگاه آفرینش‌های هنری "رخش" بود.

با پایان تابستان هم بانوی تصویرگر نامی ایران به كودكی‌هایش پیوست.

● ژانت میخاییلی، تصویرگر ۷۱ ساله‌ی كتاب كودك و نوجوان، به‌ خاطر ابتلا به قانقاریا درگذشت.

او بیش ‌از ۳۰ ‌سال كتاب‌های كودك و نوجوان را تصویرگری كرد؛ او طراحی مجلات "رشد" از سال‌های۴۷ تا ۷۴ و كتاب‌های درسی و پیك‌های نوروزی را به‌عهده داشته است.

"سه قدم دورتر از مادر"، "صد دانه یاقوت"، "زیباتر از بهار"، "صدای ساز می‌آید" و "جشن جوانه‌ها" ازجمله كتاب‌هایی به‌شمار می‌روند كه میخاییلی تصویرگری كرده است. وی همچنین به‌عنوان تصویرگر منتخب دوسالانه‌ی تصویرگری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی معرفی شد و نامزد سال‌جاری جایزه‌ی معتبر ادبی آسترید لیندگرن در سوئد بود.

● همین ماه، عباس سرمدی - نویسنده، شاعر و پژوهشگر هنر‌های سنتی – در سن ۶۷ سالگی و بر اثر سكته مغزی درگذشت.

او متولد سال ۱۳۱۸ گلپایگان است و از شاخص‌ترین آثارش به "دانش‌نامه‌ی بزرگ هنر‌مندان ایران و جهان اسلام" می‌توان اشاره كرد. كتاب "رسام عرب‌زاده؛ بدایع‌نگار فرش ایران" هم از دیگر نوشته‌هایش است.

وی چند مجموعه‌ی شعر از جمله "شورستان" و "شعر اصفهان و گلپایگان"، چند نمایش‌نامه از جمله "غم‌نامه‌ی فرود" و "تهمینه، نوشدارو پس از خنجر" را هم از خود برجای گذاشته است.

سرمدی همچنین چند داستان شاهنامه را شامل "سیاوش"، "زال و رودابه" و "هنگامه‌ی كوه هماوند" به نثر بازنویسی كرده كه ازسوی انجمن خوش‌نویسان ایران به‌چاپ رسیده است.

پاییز سال ۸۵ خبر درگذشت مدیر موزه‌ی سینما اهالی این حرفه و هنر را در بهت فرو برد.

مهندس مهدی سلیمی، مدیرعامل موزه سینما و قائم مقام معاونت اداری و مالی سازمان صدا و سیما، بر اثر ایست قلبی ۲۶ مهرماه درگذشت.

● سلیمی با بیش از ‌۲۷ سال فعالیت در مدیریت فرهنگی كشور، در سابقه‌ی مدیریتی‌اش به‌عنوان قائم مقام مركز آموزش فیلم‌سازی، قائم مقام معاونت امور سینمایی، عضو هیات امنا و از بنیان‌گذاران موسسه‌ی سینما شهر، ۱۹ دوره عضویت شورای سیاستگذاری جشنواره‌ فیلم فجر و مدیرعامل موسسه توسعه سیاحتی كیش، ثبت شده بود.

وی طی سال‌های اخیر مدیرعامل موزه سینما و همچنین طی چند ماه گذشته به‌عنوان قائم مقام معاونت اداری و مالی سازمان صدا و سیما مشغول به‌كار بود.

چهار روز بعد خبر درگذشت نرسی گرگیا، بازیگر سینما و تلویزیون ایران، در سن ۶۸ سالگی بر اثر عارضه قلبی مخابره شد.

این بازیگر فقید در سال ۱۳۴۱ و بازی در فیلم "زمین تلخ" وارد سینما شد و با حضور در فیلم‌هایی همچون "ببر كوهستان‌"، "عشق هرگز"، "‌الماس ۳۳" ،" كشتی نوح" و "شب فرشتگان" از بازیگران پركار سینما در قبل انقلاب اسلامی محسوب می‌شود. وی در بعد از انقلاب با فیلم "تیغ و ابریشم" فعالیت خود را بار دیگر آغاز و تا فیلم اخیرش "آتش‌ بس" به‌طور مستمر در سینما حضور داشت. فیلم‌های سینمایی "تشكیلات"، "سرب"، "اعاده امنیت"، "افعی"، "گریز"، "بندر مه آلود"، "تبعیدی‌ها"،"‌گالان"، "چاوش"، "پرستار شب"، "هی جو"، "دندان مار"،"‌چاوش"، "آنها هیچكس را دوست ندارند"، "آشیانه مهر"، "پادرزهر"، "حامی"، "دشمن"، "گارد ویژه"، "گریز از مرگ"، "قانون" و "مجروح جنگی" از جمله فیلم‌هایی هستند كه گرگیا در آنها، به ایفای نقش پرداخته است.

آخرین حضور زنده‌یاد "گرگیا" بازی در سریال "اگر عشق نبوده" است كه تصویربرداریش چندی قبل به پایان رسید.

دوم آبان سالی كه گذشت با مرگ پرویز ملك‌زاده - فیلم‌بردار سینمای ایران - به‌دلیل سرطان در یكی از بیمارستان‌های تهران همراه بود. او متولد ۱۳۲۳ بود و كارش را در سینما با دستیاری فیلمبرداری در سال ۱۳۴۸ آغاز كرد. فیلم‌برداری فیلم‌های " دست شیطان "، "مرگ سفید"، "دخترك كنار مرداب "، "بهترین بابای دنیا" ، "راز خنجر و مستاجر" ، "من و شعر" و...از جمله كارهای او محسوب می‌شوند.

همین روزها بود كه عكاس دیگری كه در قاب تصویر جاودانه شد.

● صمد قاسمی - هنرمند عكاس پیش‌كسوت نیز آبان ماه امسال به علت سكته‌ی قلبی، در سن ۷۱سالگی هفتم آبان در محل كارش - فتو پرس - درگذشت.

صمد قاسمی، كه نامش در تاریخ عكاسی خبری، جنگ، فیلم و مستند اجتماعی ایران ماندگار است، متولد شهر میانه بود. او از ۱۵ سالگی عكاسی را آغاز كرد. پس از كسب تجربه به عضویت كانون خبرنگاران عكاس ایران درآمد و طی دوران فعالیتش كه قریب ۵۰ سال است، با بسیاری از روزنامه‌ها و نشریات همكاری كرد؛ عكاس مخصوص وزارت اقتصاد و دارایی بود؛ مدیریت عكاسی‌های علمی، كالج، پرس و عضویت در انجمن بهار خاقانی از دیگر فعالیت‌هایش محسوب می‌شود.

با گذشت پنج روز، ترانه‌های بختیاری هم آسمانی شدند و بهمن علاءالدین معروف به مسعود بختیاری - خواننده و ترانه‌سرای ایرانی بر اثر سكته قلبی ۱۲ آبان درگذشت.

بختیاری مهرماه سال ۱۳۱۹ در لالی متولد شد و در سن ۶۶ سالگی در بیمارستان كسری در كرج دار فانی را وداع گفت.

---