تظاهرات پوستی یک مشکل گوارشی

نمی دانم تا حالا برایتان اتفاق افتاده بیماری خاصی داشته باشید و با علایم آزاردهنده آن درگیر باشید اما مشکل تان را تشخیص ندهند و مجبور شوید از این دکتر به آن دکتر بروید

نمی دانم تا حالا برایتان اتفاق افتاده بیماری خاصی داشته باشید و با علایم آزاردهنده آن درگیر باشید اما مشکل تان را تشخیص ندهند و مجبور شوید از این دکتر به آن دکتر بروید...

افسانه که از کودکی مشکلش را تشخیص نداده اند، می گوید:

از دیدن ظاهر پاهایم عصبی می‌شوم

▪ خانم افسانه! از شروع بیماری‌تان بگویید.

اولین‌بار در ۸ سالگی اولین جوش روی زانویم ظاهر شد. این جوش ابتدا خیلی کوچک بود ولی بعد از مدت کمی، هم‌ عمیق و هم‌ وسیع‌تر شد و کلی چرک و خونابه از آن می‌آمد. وقتی به پزشک مراجعه کردم، به علت درد شدید و انجام اقدام‌های تشخیصی و درمانی در بیمارستان رازی بستری‌ام کردند. آن زمان پزشکم فکر می‌کرد یا به بیماری‌ ناشناخته‌ای مبتلا هستم که ممکن است واگیر داشته باشد یا حشره‌ای مرا گزیده ولی به هر حال کورتون تجویز کردند که با مصرف آن زخم بهبود یافت.

▪ بعد از آن چه؟ دوباره این مشکل برایتان پیش آمد؟

بله، کلاس دوم راهنمایی بودم که جوش روی کشاله‌ران چپم ظاهر و مانند دفعه قبل خیلی‌زود وسیع و عمیق‌تر شد. این‌بار هم درد شدیدی داشتم به‌طوری که برای حرکت روی ویلچر می‌نشستم و نمی‌توانستم راه بروم. دوباره به بیمارستان رازی مراجعه کردم و این‌بار هم بیماری‌ام تشخیص داده نشد و پزشکان می‌گفتند حتما این زخم از کثیفی است و تماس با جسمی آلوده باعث بروز آن شده است. این‌بار نزدیک ۱ سال کورتون مصرف کردم و جوش بعد از ۷ ماه خوب شد.

▪ در مدتی که جوش روی بدنتان ظاهر می‌شد، غیر از درد، نشانه دیگری نداشتید؟

چرا، علاوه بر درد، تب می‌کردم و احساس می‌کردم بدنم از داخل می‌سوزد. به شدت عصبی می‌شدم و احساس می‌کنم این عصبی‌بودن مشکلم را بیشتر می‌کرد. علاوه بر اینها، چرک و ترشحات زخم آنقدر زیاد بود که برایم رنج‌آور می‌شد. هر چقدر باند روی زخم می‌گذاشتم انگار قرار نبود چرک و خون روی آن جمع شود.

▪ چندبار دیگر این جوش‌ها به وجود آمدند؟

در ۱۵ سالگی، ۱۷ سالگی و دفعه آخر در ۲۲ سالگی که جوش روی ساق‌پای راستم ظاهر شد. این بار آخر از دفعات قبل شدیدتر بود و بیشتر اذیت شدم.

▪ سرانجام چطور بیماری‌تان تشخیص داده شد؟

بار آخر که در بیمارستان رسول‌اکرم(ص) بستری بودم، چون دیدند به اسهال‌خونی هم مبتلا هستم و دل‌درد شدیدی هم دارم، به وجود بیماری گوارشی مشکوک شدند و کولونوسکوپی انجام دادند و بیماری کرون و علاوه بر آن بیماری‌ پوستی‌ام را تشخیص دادند و گفتند اسم بیماری پوستی‌ام پیودرماگانگرنوزوم است.

▪ در حال حاضر حالتان بهتر است؟

قبلا خیلی در ناحیه شکمم درد داشتم و مدام دچار مشکلات گوارشی آزار‌دهنده می‌شدم ولی حالا حال عمومی‌ام خیلی بهتر است مخصوصا اگر آرام باشم، ولی وقتی عصبی می‌شوم، دردها هم دوباره شروع می‌شوند، از نظر ظاهری خیلی ناراحتم چون جای ضایعه‌ها که کم و کوچک هم نیستند روی پایم باقی‌مانده و ظاهر آن را نازیبا کرده است و نمی‌دانم با این مشکل چه کنم. از طرفی هم می‌ترسم هر لحظه دوباره یکی از این جوش‌ها روی بدنم ظاهر شود و دوباره روز از نو و روزی از نو...

● نگاه متخصص پوست‌و‌مو

نظر دکتر سیدمسعود داوودی درباره سوژه «میزگرد زیبایی»

ایـن بـیـمـاری از یـک جـوش شـروع مـی شـود

▪ آقای دکتر! در مورد بیماری‌ این خانم توضیح می‌دهید؟

این خانم به بیماری پیودرماگانگر‌نوزوم مبتلا هستند. مکانیسم ایجاد این بیماری خودایمنی است یعنی سلول‌های دفاعی علیه سلول‌های خودی فعال می‌شوند، به‌طوری که همان رفتاری را با این سلول‌ها پیدا می‌کنند که در مواجهه با عوامل خارجی دارند و این سلول‌ها را بیگانه می‌شناسند و به اشتباه واکنش دفاعی نشان می‌دهند. در بیماری پیودرماگانگرنوزوم، سلول‌های دفاعی بدن (گلبول‌های سفید) علیه عروق و رگ‌های بدن فعال می‌شوند که باعث ایجاد لخته در دیواره رگ‌ها می‌شود و خونرسانی به مناطقی که با این رگ تغذیه می‌شوند، متوقف خواهد شد. در نتیجه سلول‌ها شروع به تغییراتی می‌کنند و در نهایت مرگ سلولی اتفاق می‌افتد.

▪ علایم این بیماری چیست؟

از نظر ظاهری، یک جوش‌ قرمز التهابی به وجود می‌آید که معمولا بعد از مدتی که در افراد مختلف متغیر است، شبیه کورک و عمیق و وسیع می‌شود پس از مدتی مانند زخمی می‌شود که نهایتا جای آن باقی می‌ماند.

اگر رگ‌های درشت‌تر گرفتار شوند، ممکن است ابعاد ضایعه به اندازه کف‌دست هم شود که به‌دلیل آسیب و التهابی که وجود دارد، زخم کاملا دردناک است و به‌علت ترشحات خونی و چرکی برای بیمار مشکل ایجاد می‌کند.

▪ این بیماری چگونه تشخیص داده می‌شود؟

پیودرماگانگرنوزوم معمولا در مراحل اولیه تشخیص داده نمی‌شود و معمولا پزشک درمان آن را به‌عنوان یک جوش و ضایعه معمولی در نظر می‌گیرد و درمان را آغاز می‌کند ولی بعد از مدتی که مشاهده می‌شود درمان‌‌ها موثر نیست، شک به اینکه این مشکل فقط یک جوش معمولی نیست، ایجاد می‌شود و نهایتا تشخیص قطعی فقط با نمونه‌برداری (بیوپسی) امکان‌پذیر است. اصولا تشخیص این بیماری در مراحل اولیه دشوار است و حتی امکان دارد با بیوپسی هم تشخیص داده نشود.

▪ آیا این بیماری در اثر ابتلا به بیماری‌های زمینه‌ای دیگر به وجود می‌آید؟

نه، ولی پیودرماگانگر‌نوزوم بیماری خودایمنی است، معمولا همراه بیماری‌های زمینه‌ای دیگر مخصوصا کولیت اولسروز و کرون و گاهی حتی بیماری‌های سرطانی و بدخیم دیده می‌شود. به‌طوری که وقتی در فردی تشخیص داده می‌شود، شک به وجود بیماری زمینه‌ای هم ایجاد می‌شود و پزشک بررسی های گوناگون برای تشخیص و احتمال ابتلا به این بیماری‌ها هم انجام می‌دهد.

▪ معمولا ضایعات مربوط به پیودرماگانگرنوزوم چه مناطقی از بدن را درگیر می‌کنند؟

ممکن است این ضایعات در هر جای بدن بروز کنند ولی شایع‌ترین مناطق درگیر شونده اندام‌های تحتانی هستند.

▪ این بیماری درمان‌پذیر است؟

مسیر درمان آن طولانی است یعنی دوره بیماری‌ و پیدایش ضایعات جدید مدت‌ها طول می‌کشد ولی بعد از تشخیص بهبود می‌یابد به‌طوری که زخم‌های قبل درمان و از ایجاد زخم‌های جدید پیشگیری می‌شود. البته بیمار باید تحت‌نظر باشد چون امکان عود وجود دارد و تا چند سال ممکن است عود کند.

▪ درمان بیماری چگونه است؟

اگر بیماری خفیف باشد، حتی با داروهای مالیدنی کورتونی درمان می‌شود در غیر این صورت باید داروهای خوراکی که بیشتر هم کورتونی هستند، تجویز ‌شوند ولی از آنجا که این داروها عوارضی در پی دارند، همزمان داروهای سرکوبگر ایمنی هم آغاز می‌شوند تا در سریع‌ترین زمان، دوز کورتون کم و حتی قطع شود.

▪ یعنی غیر از کورتون‌ها داروهای دیگری برای درمان وجود ندارد؟

در حال حاضر داروهای بیولوژیک وجود دارند که خیلی کم‌عارضه‌تر از داروهای قبل و موثر‌ترند ولی مشکل اینجاست که گران‌قیمت هستند و هزینه زیادی به بیمار تحمیل می‌شود. به همین دلیل فقط وقتی آنها را تجویز می‌کنیم که از داروهای دیگر نتیجه گرفته نشود.

▪ این بیماری ارثی است؟

گاهی زمینه ژنتیک در بیمار وجود دارد ولی دلیل بر ارثی‌بودن آن نیست و ممکن است یک جهش ژنتیک تصادفی در دوران جنینی فرد را مستعد ابتلا به چنین بیماری‌هایی کند.

▪ آیا این خانم‌ فقط با مراجعه به پزشک متخصص گوارش و مصرف داروهای تجویز شده بهبود می‌یابند؟

چون داروهای کرون و پیودرماگانگرنوزوم شبیه هم هستند، ممکن است تا حدی بهبود یابند ولی حتما لازم است به پزشک متخصص پوست هم مراجعه کنند تا این بیماری پوستی کاملا درمان شود.

▪ با جای این ضایعه‌ها که گویی در پاهای این خانم کم هم نیستند و از نظر زیبایی مشکل‌ساز، چه می‌توان کرد؟

متاسفانه پوست و جای این زخم‌ها (اسکار) مثل قبل نخواهد شد ولی شاید تا حدودی با لیزر بهبود یابد که این کار هم فقط در صورتی انجام می‌شود که ضایعات قلبی کاملا از بین رفته باشند و ضایعه جدید و فعال وجود نداشته باشد.

● نگاه فوق‌تخصص بیماری‌های گوارشی

علایم بیماری کرون

دکتر پیمان ادیبی/ استاد دانشگاه علوم پزشکی اصفهان

بیماری کرون یک بیماری التهابی دستگاه گوارش است که زمینه ارثی دارد ولی عوامل محیطی مانند ابتلا به عفونت‌ها و حتی مبتلا نشدن به برخی عفونت‌ها (مانند عدم ابتلا به عفونت تنفسی در کودکی و انگل‌ روده‌ای به دلیل افزایش سطح بهداشت) می‌توانند روی سیر ایجاد آن موثر باشند ولی علت دقیق بروزش مشخص نیست.

تظاهرات و نشانه‌های بیماری کرون اسهال مزمن خونی، اسهال مزمن با دفع چرک و بلغم، دردهای شکمی و علایم انسدادی هستند.

یکی دیگر از تظاهرات کرون، ایجاد مجاری یا راه‌های نابجا و غیرطبیعی از مسیر روده به سطح بدن است که اصطلاحا «فیستول» نامیده می‌شوند. در برخی بیماران، فیستول از روده به پوست شکم یا از انتهای روده به اطراف پوست مقعد یا فیستول‌هایی از روده به داخل واژن و مجاری تناسلی خانم‌ها ایجاد می‌شود. بیماران دچار فیستول از ترشح ناخواسته مواد مدفوعی، چرکی و آبکی به سطح پوست شکایت دارند. بیماری‌های التهابی روده تظاهرات خارج روده‌ای هم دارند و بیماران مبتلا گاهی به علت درگیری ستون فقرات دچار کمردرد، تورم مفاصل و درد می‌شوند.

از سوی دیگر، برخی مبتلایان ممکن است دچار التهاب، قرمزی و تورم غشای چشم شوند. یک تظاهر نادر بیماری‌های التهابی روده مانند کرون، درگیری پوستی است. درگیری‌های پوستی به صورت لکه‌های پراکنده در خیلی از بیماران دیده می‌شود اما در برخی موارد این تظاهرات و علایم شدید است و باعث ایجاد نواحی زخمی و متورم به‌خصوص در ساق و اندام تحتانی می‌شود که به آن اصطلاحا «پیودرماگانگرنوزوم» می‌گویند.

البته تمام بیماران مبتلا به پیودرماگانگرنوزوم حتما به کرون مبتلا نیستند و دیگر بیماری‌های التهابی نیز ممکن است باعث ایجاد این نشانه پوستی شوند. هنگام برخورد با فرد دچار پیودرماگانگرنوزوم، یکی از بررسی‌هایی که انجام می‌شود، بررسی روده است و در صورت مشاهده ناحیه غیرطبیعی، ملتهب یا زخم‌های نابجا، نمونه‌برداری (بیوپسی) انجام و با بررسی نتیجه آن، تشخیص قطعی می‌شود.

درمان رایج بیماری‌های التهابی روده و کرون باعث بهبود عوارض بیماری خواهدشد ولی گاهی لازم است برای درمان این عوارض درمان اختصاصی انجام شود.

بیماران مبتلا به کرون باید تا آخر عمر تحت درمان قرار گیرند و نباید خودسرانه داروها را قطع کنند. این بیماری مزمن و درمان‌پذیر است ولی گاهی حمله‌های عود رخ می‌دهد که در این صورت درمان تشدید خواهد شد.

داروهایی که برای درمان کرون تجویز می‌شوند، مجموعه‌ای از آنتی‌بیوتیک‌ها، داروهای ضدالتهاب و داروهای کاهنده ایمنی بدن هستند. یکی از انواع داروهای ضدالتهاب و کاهنده ایمنی نیز کورتون‌ها (استروییدها) هستند که از میان آنها پردنیزولون در حال حاضر برای این خانم تجویز شده است.

مصرف کورتون‌ها ممکن است عوارضی مانند اضافه‌وزن، تورم بدن، ایجاد ترک پوستی، پوکی استخوان و افزایش فشار و قندخون را در پی داشته باشد ولی پزشک با مقایسه سود دارو در مقابل زیان بیماری و عوارض داروها، آنها را برای بیمار تجویز می‌کند بنابراین بیماران نباید با مشاهده این عوارض خودسرانه مصرف دارو را قطع کنند و فقط لازم است مرتب تحت پایش قرار گیرند تا دچار عوارض جدی نشوند.

● نگاه روان‌پزشک

ضرورت مشاوره های روان پزشکی

دکتر محمدرضا خدایی/ عضو هیات علمی دانشگاه علوم توانبخشی

ماهیت برخی بیماری‌های جسمی و روان‌شناختی اصولا طوری نیست که بتوان آنها را از همان آغاز و خیلی سریع تشخیص داد. این بیماری‌ها، بیماری‌های پیچیده‌ای هستند که به نام «سندرم بیماری» مشهورند. یعنی علایم آنها ممکن است طی زمان خود را نشان دهند و بعد از مدتی تشخیص کامل شود. درست مانند این بیماری خاص که ابتدا شناخته نشده است.

برخی بیماری‌های مزمن عوارضی طولانی و اثر درازمدت دارند و متاسفانه این موضوع باعث می‌شود مشکلات روان‌شناختی ناشی از آنها بیش از بیماری جسمانی فرد را آزار دهند. این آثار روان‌شناختی می‌توانند خود را به صورت اضطراب، اضطراب منتشر، حمله‌های هول یا پانیک و اختلال افسردگی نشان دهند و گاهی علایم بیش از اینهاست و باعث بروز اختلال در عملکرد تحصیلی و شغلی و حتی عملکرد شغلی و ارتباط‌های خانوادگی و اجتماعی می‌شود.

گاهی این مشکلات خود را به صورت شکایت‌های جسمی، وسواس بیماری، افکار منفی بیمار نسبت به خود و کسانی که در بروز این مشکل مقصر احساس می‌کند، نشان می‌دهند و حتی به فکر خودکشی منجر می‌شود. گاهی اعتماد به نفس بیماران مبتلا به بیماری‌های مزمن طولانی‌مدت و مهارت ابراز وجود و جراتمندی‌شان به شدت کاهش می‌یابد و خود را از جامعه دور می‌کنند و گوشه‌نشین می‌شوند. اگر این بیماری‌ها در سنین کودکی آغاز شوند، این علایم و رفتارها می‌توانند باعث ایجاد مشکلات شخصیتی در فرد شوند و از او شخصیت افسرده‌خو یا شخصیت گوشه‌گزین و اجتماع‌گریز بسازند.

این علایم با توجه به سن و جنس، شدت و طول و زمان تشخیص بیماری و حمایت اجتماعی و خانوادگی‌ و میزان اثری که بیماری روی عملکرد فرد گذاشته، می‌توانند متفاوت باشند.

هرچه بیماری‌های مزمن در سنین کمتری ایجاد شوند، مخصوصا در نوجوانی و در خانم‌ها و هرچه حمایت اجتماعی و اقتصادی پایین‌تر باشد، بیماری و اثر روانی آن بیشتر خود را نشان می‌دهند. اگر این بیماری به زیبایی فرد هم آسیب برساند، علایم مضاعف می‌شوند که در مورد این بیمار برخی از این موارد صدق می‌کند.

این خانم جوان باید بدانند بیماری‌هایشان غیرقابل درمان نیست و سیر در گذشته و به یاد آوردن آزاری که از بیماری دیده‌اند و ترس از آینده و فکر کردن به چراها و دنبال مقصر گشتن، نه‌تنها مشکلشان را حل نمی‌کند بلکه ممکن است انگیزه‌شان برای درمان را هم کم کند.

به ایشان پیشنهاد می‌کنم بیماری‌شان را قبول و به پزشکان مجرب مراجعه کنند و مطمئن باشند با روش‌های درمانی جدید این بیماری‌ها قابل کنترل و حتی عوارض آن تا حدودی قابل رفع است و باید حتما دنبال آن باشند. معمولا برای درمان چنین بیماری‌های مزمنی مانند «کرون» یک گروه پزشکی متشکل از متخصص چند رشته از گوارش، پوست و ایمنی‌شناسی و روان‌پزشک و روان‌شناس گرفته تا متخصصان توانبخشی و مددکاران اجتماعی فعالیت می‌کنند که این خانم باید حتما از راهنمایی‌های روان‌شناس و روان‌پزشک این گروه کمک بگیرند. برای درمان اضطرابشان هم علاوه بر مراجعه به روان‌شناس و روان‌پزشک لازم است در کلاس‌های مدیریت استرس که در آنها چگونگی مقابله با استرس آموزش داده می‌شود، شرکت کنند و ورزش‌های بدنی و ورزش‌های فکری مثل تمرین ریلکسیشن یا «تن‌آرمیدگی» را حتما انجام دهند.

باید مشکلات را در نظر خود بزرگ جلوه ندهند و نیمه پر و خالی لیوان را کنار هم ببینند. گسترش ارتباط‌های اجتماعی و عضویت در انجمن‌هایی که بیماران مشابه ایشان در آن عضو هستند نیز تا حدود زیادی کمک‌کننده خواهد بود. به این توجه داشته باشند که خیلی از درمان‌ها در طول زمان کشف شده‌اند و باید امیدوار باشند روزی درمان قطعی بیماری‌هایی که به آن مبتلا هستند نیز کشف شود.

خواب کافی، تغذیه مناسب و رعایت دستورات دارویی و دیگر توصیه‌های پزشکان معالجشان نیز اهمیت حیاتی در کنترل علایم و جلوگیری از عود بیماری دارد.

انکار بیماری و حتی بزرگنمایی آن، چه در ذهن بیمار و چه به‌وسیله اطرافیان، فقط عقبگرد و بیشتر شدن مشکلات را در پی خواهد داشت.

حمید دهقان

اقدس عارف

«میزگردزیبایی» درباره مشکل پوستی خانم افسانه با حضور دکتر سیدمسعود داوودی متخصص پوست‌و‌مو دکتر پیمان ادیبی فوق‌تخصص بیماری‌های گوارشی دکتر محمدرضا خدایی روان‌پزشک