روزه, طب و بهداشت

مسلمانان در آن ماهی که رمضان نام دارد روزه دارند و سلام بر آنها که در این ماه مهمان خداوند هستند

رمضان ماهی که در آن شبی به ارزش هزار ماه قرار داده شده و در آن شب ملائکه و روح نزول اجلال می فرماید و از همه مهم تر سلم و سلامتی است. (سوره بقره - آیه ۱۸۵)

مسلمانان در آن ماهی که رمضان نام دارد روزه دارند و سلام بر آنها که در این ماه مهمان خداوند هستند. روزه را فوائد معنوی و اخلاقی است که انسان را به نظم و قناعت و صبوری و جلوگیری از شهوات و به صدقه دادن و سایر فضائل عادت می دهد و از امتیازات عجیب و تقریبا منحصر به فرد روزه این است که نمی توان آن را با ریا و تظاهر آلوده ساخت، زیرا روزه عبادتی است که همه از نفی تشکیل شده است، از نخوردن، نیاشامیدن و دروغ نبستن به خدا و پیامبر و... .

روزه از فوائد بهداشتی چندی است که بهترین نمونه آن تازه کردن مواد بین بافتی بدن است. آنچه می خوریم تصور می شود صرف سوختن و تهیه انرژی بدن می شود و دفع می شود. ولی تصوری نادرست بوده و اینگونه است که بدن را به عنوان حوضی دانسته که غذا از طرفی وارد شده و از جانب دیگر خارج می شود. مثلا مواد قندی از جانبی وارد شده و از جانب دیگر به مصرف سوختن رسیده و دفع می شود و آن را حوض متابولیسمی نامیده اند. آنچه وارد می شود تازه است و باید هم تازه باشد و آنچه خارج می شود از مانده ها و کهنه هاست و باید فاسدها و مانده ها خارج شود.

بدنی را در نظر بگیرید که یازده ماه تمام بدون وقفه تازه ها به بدنش وارد شده اند، چون ورود تازه ها از روی قاعده علمی و نظم و بهداشتی نیست و برعکس خروج کهنه ها و فاسدها که به وسیله ریه، کلیه، کبد و پوست انجام می گیرد، حساب شده و از روی نظم است.

ریه ها سموم را به نظم خارج می سازند و کلیه ها زهر را حساب شده و با نظم دفع می کنند و کبد نیز به ترتیب مخصوص آنها را از بدن خارج می کنند. لاجرم انبارهای ذخیره ای درست و مرتب پر نشده اند و متابولیسم شاید به صورت سوخته و نیم سوخته درآید و ایجاد بیماری های تغذیه ای از این نیم سوخته ها باشد که اگر به وسیله روزه گرفتن نظم و حسابی در کار ذخایر بدنی به وجود نیاید سبب پیدایش پیشامدهای ناگواری شود زیرا کلیه و کبد و ریه و پوست که از ارگان های صادراتی بدن می باشند همه به نظم و حساب هستند، کلیه حتی فراموش نمی کند آدمی در شب احتیاج به خواب دارد لذا به تناسب تاریکی و سنگینی خواب از ترشحات خود کاسته و کمتر ادرار به وجود می آید و پوست و ریه ها و کبد به همین صورت صادرات خود را تنظیم می کنند. اما واردات آنچنان نامنظم است که آدمی به جای طیبات و غذاهای پاکیزه و حلال به دست خود غبارها و دودها به سویش سرازیر می شود در نتیجه حوض متابولیکی طاقت فشارها و صدمه ها را ندارد، شکاف برداشته آدمی را به روز سیاه می نشاند. به عنوان مثال:

می دانیم شهرها به خصوص شهرهای صنعتی هوای آلوده دارند و دارای مقداری از گازهای فلزات سنگین مانند سرب و جیوه و آهن هستند که از راه ریه به همراه هوای تنفسی وارد بدن می شود، ضرر سرب بر گلبول های قرمز خون نسج عصبی و استخوانی ثابت شده که ایجاد کم خونی و عصبانیت و لاغری و دردهای استخوانی می کند. در صورتی که با گرسنگی ملایم و روزه داری اسید دزترشی خون بالا رود این مواد سمی گفته شده از محل های خود خارج شده وارد جریان خون گردیده از کلیه ها دفع می شوند یعنی در حقیقت پیوسته حوض متابولیکی به دفع سموم اشتغال دارد.

بدن مانند منبع ذخیره شده ای است از آنچه به نام خوردنی ها و آشامیدنی ها به آن وارد می شود و چون بسیاری از اعضا برای دفع سموم در تلاش مداوم هستند لازم است به بدن فرصتی به منظور خوب عملی ساختن دفع سموم داده شود که جز با روزه داری و منظم ساختن کیفیت و کمیت مواد وارداتی به بدن تحقق صورت نخواد پذیرفت.

عوض شدن مایع و مواد بین بافتی و پاک شدن بدن از سموم در ماه رمضان نتیجه پایداری دارد، با شرکت سالیانه یک ماه در ضیافتی که به نام پروردگار برقرار است، موجب می شود بقیه سال را بتوان به برکت میزبان معظمش در نعمت تعادل ترشحی و بالنتیجه در نعمت سلامتی به سر برد. اگر در طول سال پیشامدهای ناگوار اعم از سو»تغذیه یا غیر آن تعادل ترشحات غددی را به هم زده باشند روزه می تواند تعادل مجددی بین آنها برای مدت ها برقرار سازد.

● درمان با روزه داری

روزه را منافع درمانی بسیاری است که بعضی در حین پیدایش مرض به کار آمده است و هم اکنون در سوئیس، آلمان، انگلستان و آمریکا و... بیمارستان هایی است که در بخشی از آنها یا همه قسمت ها بیماران را به روش روزه داری درمان می کنند.

دکتر کارل می گوید لزوم روزه داری در تمام ادیان تاکید شده است در روزه ابتدا گرسنگی و گاهی نوعی تحریک عصبی و بعد ضعفی احساس می شود ولی در عین حال کیفیات پوشیده ای که اهمیت زیادی دارند به فعالیت می افتند. قند کبد در خون می ریزد و چربی هایی که در زیر پوست ذخیره شده اند و پروتئین های عضلات و غدد و سلول های کبدی آزاد می شوند و به مصرف تغذیه بافت ها می رسند و بالاخره تمام اعضای مواد خاص خود را برای نگهداری تعادل محیط داخلی و قلب قربانی می کنند و به این ترتیب روزه تمام بافت های بدنی را می شوید و آنها را عوض می کند.

دکتر ژان فروموزان روش معالجه با روزه را به شست وشوی احشا تعبیر می کند که در آغاز روزه داری زبان باردار است، عرق بدنی زیاد است، دهان بو می گیرد، گاه آب از بینی راه می افتد و همه علامت شروع شست وشوی کامل بدن است پس از ۴-۳ روز بو برطرف می شود اسیداور یک ادرار کاسته و شخص احساس سبکی و خوشی خارق العاده می کند در این حال اعضا هم استراحتی دارند.

صرف نظر از اینکه روزه بسیاری از زشتی ها را از انسان دور ساخته و به نیکی ها و خوبی ها نزدیک می سازد و در نتیجه اجتماعی متشکل از این قبیل افراد که ارزش واقعی اجتماعی دارند تشکیل می شود. حضرت سجاد علاوه بر اینکه ماه رمضان را ماه خدا، ماه مبارک، ماه صیام و ماه اسلام نامیده است به چه سبب آن را ماه اسلام نامگذاری کرده است و فرموده اند: آیا این ماه اسلام نیست؟ اسلام نام این ماه را رمضان و به روزه اختصاص داده است. در آنجا که ماه های ترکی، فارسی، لاتینی وجود دارد اگر با ماه رمضان مصادف گردید مردم مسلمان آن ناحیه کدام یک را بیشتر به یاد دارند ماه اسلامی رمضان را یا ماه دیگر را پس این ماه ماه اسلام است.

آنچنان ماه رمضان بر اجتماع و بر افراد اجتماع اثر می گذارد که روز اول شوال «روز عید» را می توان روزی نامگذاری کرد که روز شرافت و کرامت و شناسایی نبی گرامی و آل اوست و برای مسلمانانی که توفیق روزه گرفتن داشته اند خود عیدی بزرگ است، زیرا توانسته اند مدت یک ماه تمام خود را چنان کنترل و مراقبت کنند که در روز عید بتوانند بگویند این ماه را آنچنان پشت سر گذاشتیم که می توانیم بدین وسیله آن را سندی دال بر این ادعا داشته باشیم که یاغی و طاغی نیستیم و مفهوم این جملات را به خوبی می توان از دعایی که در نماز عید خوانده می شود و آن روز را برای محمد و آل محمد فخر و شرف و کرامت و برای مسلمانان عید معرفی می نماید درک نمود. اثر اجتماعی روزه آنچنان نیرومند است که توانسته ضامن اجرایی خوبی برای هماهنگ ساختن کلیه مسلمانان سراسر جهان بوده و روز پایان را عید مسلمانان و کرامت و شرف پیشوایان مسلمانان معرفی کند.

● درجات روزه داری

در کیمیای سعادت امام غزالی روزه به سه درجه تقسیم شده است

روزه عوام- روزه خواص- روزه خاص الخاص

روزه عوام که کمترین درجه است و آخرین تلا ش و نهایت حد آن نگهداری شکم و دامن است.

روزه خواص که اعضا و جوارح را از ناشایست نگهدارند، چشم نگاه بد نکند و گوش بد نشنود و دست بد ندهد و بد نگیر د و پا بد نرود و چون افطار شود از حرام و آن چه شبهه ای در آن است نخورند و از حلا ل هم پرخوری نکنند و آخر این که بین بیم و امید باشند که ندانند روزه ایشان پذیرفته است یا خیر؟

روزه خاص الخاص بالاترین درجه است، علا وه بر آن چه گفته شد دل را از اندیشه غیر خدا نگهدارند و این درجه صدیقان است.

حضرت علی علیه السلا م فرمود چه بسیار روزه داری که بهره ای نیست او را از روزه به غیر از گرسنگی و تشنگی و چه بسیار عبادت کننده ای که نیست او را بهره ای از عبادت به غیر از رنج، ای خوشا خواب فهمیدگان که بهتر از بیداری ور سم احمقان است زیرا که خواب مقربان چون به نیت صحیح و قلب طاهر واقع می شود از جمله عبادات ایشان است بلکه ارواح آنها در عالم قدس با ارواح پیامبران و جانشینان آن ها و برگزیدگان از مومنین محشور می شود و بر اسرار غیب یا رویاهای صادقه آگاه می گردند و راهی از راه های قرب ایشان است و افطار دانایان چون روی خرد است و آن گونه که خدا خواسته افطار می کنند بهتر است از روزه احمقان که روزه را وسیله خودفروشی نموده و به تظاهر و تکبر ممزوج می گردانند و به شرایط روزه عمل نمی کنند. روزه تنها دهان بستن از خوردن و آشامیدن نبوده بلکه تمرین برای توفیق یافتن در انجام خدمات خیرخواهانه انسانی نیز می باشد.

بارلها، پروردگارا آن چه در دلم است از شک، گمان، انکار، نومیدی، تکبر، خودپسندی، ریا، شهرت طلبی، نفاق، کفر، فسق، عصیان، یا هر چیز دیگری که تو نمی پسندی نمی خواهم آن ها را از من زایل و دور گردان و به جای آن ایمان به وعده، وفای به عهد، رضا به قضا، بی اعتنایی به دنیا، اشتیاق به آن چه نزد توست، آرامش قلب، توبه خالص و پاک مرحمت فرما. این را از تو می خواهم ای خدای عالمیان.

نویسنده : صغری اخوان فر

منابع در روزنامه موجود است.