انتخاب غیرهوشمندانه

شرکت های بزرگ صنایع غذایی همچنان قوانین را دور می زنند

کم‌چرب، بدون چربی، بدون شکر، بدون مواد افزودنی، با رنگ طبیعی، بدون گاز، رژیمی، یک صبحانه کامل، یک غذای کامل، بدون چربی حیوانی، حاوی ویتامین‌های ضروری، بدون اسیدهای چرب ترانس، بدون...

واژه‌های فوق را روی انواع بسته‌بندی‌های مواد غذایی می‌بینیم. این نوشته‌ها موظف‌اند به ما اطمینان دهند که آنچه می‌خوریم یا می‌نوشیم، همان است که ما می‌خواهیم. اما آیا این نوشته‌ها به راستی قابل اطمینان هستند؟ آیا تا به حال هنگام خرید یک ماده غذایی به جای خواندن این عبارات به فهرست ترکیبات غذایی نوشته شده در پشت بسته‌بندی ماده غذایی دقت کرده‌ایم؟ چه‌قدر می‌توان اطمینان کرد؟

به نظر می‌رسد دولتمردان ایالات متحده به این نتیجه رسید‌ه‌اند که این نوشته‌ها آن‌قدر‌ها هم قابل اعتماد نیستند. سازمان غذا و داروی آمریکا، در نامه‌ای به شرکت‌های تولید کننده مواد غذایی، این عدم اعتماد خود را بروز داده است. این سازمان قصد دارد تحقیقات وسیعی درباره ترکیبات مواد غذایی موجود در بازار و انطباق آنها با نوشته‌های روی بسته‌بندی انجام دهد.

● انتخاب هوشمندانه؟

همه چیز از یک «انتخاب هوشمندانه» شروع شد. برنامه «انتخاب هوشمندانه» یا smart choices Program، در اصل با هدف تامین سلامت مشتریان طرح‌ریزی شده بود. انجمن تولیدکنندگان غذای آمریکا، برای راهنمایی مشتریان، یک لوگوی خاص طراحی کرد تا روی بسته‌های مواد غذایی که از نظر این اتحادیه خصوصیات یک غذای سالم را دارا بودند چسبانده شود تا مشتری با خیال راحت مطمئن شود که یک «انتخاب هوشمندانه» انجام داده است. در نگاه اول، این کار بسیار جالب به نظر می‌رسید. مصرف‌کننده‌ها دیگر مجبور نبودند به فهرست محتویات تغذیه‌ای درج شده در پشت بسته‌بندی نگاه کنند و میزان کالری و چربی آن ماده را جمع بزنند! اما به نظر می‌رسد ایراد کار از همین‌جا شروع می‌شود چون دیگر هیچ کدام از مصرف‌کنندگان، به محتویات تغذیه‌ای آن ماده غذایی دقت نمی‌کردند و البته اگر این کار را می‌کردند احتمالا متوجه می‌شدند که انتخاب هوشمندانه آنها احتمالا سرشار از کلسترول، شکر اضافه یا نمک است!

● FDA متهم می‌کند!

روز ۲۰ اکتبر، سازمان غذا و داروی آمریکا همه چیز را به هم ریخت. مارگرت‌هامبرگ، یکی از مسوولان عالی رتبه سازمان غذا و دارو در مصاحبه با خبرنگاران اعلام کرد که این سازمان در حال بررسی بسته‌های مواد غذایی موجود در بازار است. این سازمان معتقد است بعضی از نوشته‌های درج شده در جلوی بسته‌بندی‌های مواد غذایی حاوی اطلاعات غلط و گمراه کننده هستند و البته تهدید کرد که اگر چنین چیزی اثبات شود، FDA با سخت‌گیری تمام نسبت به تولیدکنندگان آن ماده غذایی برخورد می‌کند.

این اقدام سازمان غذا و داروی ایالات متحده از آنجایی صورت می‌گیرد که به نظر می‌رسد علایم و نوشته‌های درج شده روی بسته‌بندی‌ها به شکلی طراحی شده است که بتواند مشتریان عجول و کم دقتی را به خود جلب کند که وقت کافی برای خواندن فهرست ارزش غذایی موجود در پشت بسته‌بندی‌ها را ندارند.

مارگارت‌ هامبرگ در مصاحبه خود می‌گوید: «بعضی از متخصصان تغذیه نگران این مساله هستند که این برچسب‌ها و علایم بیش از آنکه بر محور سلامت ماده غذایی تهیه شده باشد، در جهت جلب مشتری و فروش بیشتر تهیه شده باشد و البته با توجه به بعضی از مواد غذایی که در بازار مشاهده می‌شود به نظر می‌رسد این نگرانی چندان هم بی‌اساس نیست.»

سازمان غذا و داروی آمریکا با ارسال نامه‌ای به شرکت‌های تولیدکننده مواد غذایی اعلام کرده است که در حال بررسی علایم و برچسب‌های «به نظر گمراه کننده» بسته‌بندی‌های غذایی است.

مارگارت ‌هامبرگ حاضر نشد از محصولات شرکت غذایی خاصی در این زمینه اسم ببرد ولی ذکر کرد که محصولی که هر بسته آن حاوی حدود ۵۰ درصد از حداکثر میزان شکر مورد نیاز روزانه یک انسان باشد، به نظر نمی‌رسد انتخاب چندان هوشمندانه‌ای باشد! درموردی دیگر، روی بسته‌بندی یک ماده غذایی با حروف درشت نوشته شده است که این ماده غذایی حاوی ترکیبات گیاهی مورد نیاز روزانه است اما از محتوای بالای چربی آن هیچ ذکری به میان نیامده است.

سوالی که در این میان مطرح می‌شود آن است که آیا واقعا درج محتویات تغدیه‌ای روی بسته‌بندی‌ها فایده‌ای هم دارد؟ در جولای ۲۰۰۸ در یک ماجرای جنجالی که حتی به دادگاه عالی نیویورک هم کشیده شد، اداره سلامت نیویورک رستوران‌های معروف این ایالت را وادار کرد تا در هنگام سرو کردن غذا، میزان کالری موجود در آن غذای خاص را نیز در معرض دید مشتریان قرار دهند. این درخواست گرچه با مخالفت رستوران‌ها روبه‌رو شد اما در نهایت با حکم دادگاه، اداره سلامت شهر نیویورک حرف خود را به کرسی نشاند. چند روز قبل، در پاسخ به بعضی گزارش‌ها که بی‌فایده بودن چنین کاری را مطرح کرده بودند، گزارشی از طرف اداره سلامت نیویورک منتشر شد. بر پایه این گزارش، نشان دادن میزان کالری غذا‌های سرو شده در رستوران‌ها باعث شده بود تا مشتریان عادات تغذیه‌ای خود را تغییر دهند. در این تحقیق که در سال‌های ۲۰۰۷ و ۲۰۰۹ یعنی قبل و بعد از اعمال این قانون انجام گرفته بود، بیش از ۲۲ هزار مشتری فروشگاه زنجیره‌ای معروف، یعنی مک دونالد، کی‌اف‌سی، او بون ژین و استارباکس، مورد بررسی قرار گرفتند. این تحقیق نشان داد که آن دسته از افراد که برچسب‌های نشان دهنده میزان کالری غذا‌ها را دیده بودند به طور متوسط ۱۰۶ کالری کمتر از سایرین دریافت کرده‌اند.

این تغییر گرچه چندان زیاد نیست اما به نظر می‌رسد آغاز خوبی برای کاهش بحران چاقی در آمریکا باشد. لین سیلور، مشاور مرکز بیماری‌های مزمن شهر نیویورک در این‌باره معتقد است تغییرات عادات غذایی معمولا به تدریج و در زمان طولانی رخ می‌دهند و اولین قدم آن، ایجاد علاقه‌مندی در مشتریان به انتخاب غذا بر پایه اطلاعات کافی است. وی امیدوار است که شرکت‌های تولید کننده مواد غذایی با ارایه گزینه‌های سالم‌تر به این روند کمک کنند. نمونه‌هایی از این اقدامات در چند سال گذشته مشاهده شد. برای مثال بعضی از رستوران‌های زنجیره‌ای منوی کم نمک ویژه کودکان را به فهرست غذای خود اضافه کردند و همچنین سالاد‌های متنوع‌تری در اختیار مشتریان قرار دادند.

● عقب‌نشینی

در پاسخ به اخطار‌های سازمان غذا و داروی آمریکا، شرکت‌های غذایی وادار به عقب‌نشینی شدند. انجمن تولیدکنندگان غذای آمریکا یا GMA اعلام آمادگی کرده است تا با سازمان غذا و دارو در زمینه تامین اطلاعات مورد نیاز مشتریان همکاری کند. این انجمن ادعا کرده است که تاکنون بیش از ۱۰ هزار محصول غذایی را بازبینی کرده است تا میزان چربی، قند، نمک و اسید‌های چرب ترانس آنها را کاهش دهد و یا مواد غذایی لازم مانند املاح معدنی و یا آرد کامل گندم را به آنها بیفزاید. در آخرین پاسخ به تهدید سازمان غذا و داروی آمریکا، مدیران برنامه انتخاب هوشمندانه طی نامه‌ای به FDA اعلام کردند که تا زمانی که تحقیقات این سازمان پایان نیابد، کلیه فعالیت‌های خود را به حالت تعلیق در می‌آورند. همچنین چند شرکت معتبر مانند پپسی و همچنین شرکت کلاگز، که تولید کننده انواع صبحانه آماده است اعلام کرده‌اند که لوگوی «انتخاب هوشمندانه» را از روی محصولات خود حذف خواهند کرد. این مساله از آن جهت اهمیت دارد که برنامه «انتخاب هوشمندانه» توسط مجموعه‌ای از بزرگ‌ترین و مطرح‌ترین شرکت‌های تولیدکننده مواد غذایی ایجاد شده بود و پروسه ایجاد آن بیش از دو سال به طول انجامیده بود. در واقع هدف از اجرای این برنامه، کم کردن نقش سازمان‌های دولتی در کنترل مواد غذایی بود اما اکنون این کار نتیجه‌ای کاملا متفاوت به بار آورده است و باعث حضور بیشتر دولت و در راس آن سازمان غذا و داروی آمریکا در کنترل مواد غذایی گردیده است.

ریچارد بلومنتال، قاضی ارشد ایالت کنتیکت که چندی قبل تحقیقات وسیعی را در مورد برنامه «انتخاب هوشمندانه» آغاز کرده بود با اشاره به جدا شدن شرکت‌های معتبر از این برنامه، با خوشحالی می‌گوید که این یک پیروزی نسبی است!

منبع: رویترز- AFP

دکتر روزبه بخیت