بی بدیل

بحثی در اینکه فاطمه زهرا س سند هویت تشیع باوری است

دنیای مدرن دنیایی است که همه درپی هویت خویش برآمده اند. هویت آدمی ازاین رو اهمیت دارد که آدمی می خواهد خودش را بشناسد و بشناساند. باید بداند کیست. پاسخ به کیستی هویت مارارقم خواهد زد. هویت آدمی دو سازه دارد: اول سازه ثبوت ؛ اینکه چه هستم؛ جنبه ایجابی خویشتن ودوم سازه تمایز؛ اینکه چه نیستم؛ جنبه سلبی خویشتن. ملاک هایی که آدم ها برای هویت سازی خویش برمی گزینند متفاوت بوده است: جغرافیا داشتن، تاریخ داشتن، زبان داشتن، نژاد داشتن و داشتن هایی دیگر ملاک هایی بوده که آدمیان برای احراز هویت خویش برگزیده اند بدین ترتیب بوده که هویت فردی، هویت ملی، هویت قومی، هویت دینی و هویت هایی دیگر شکل گرفته اند. با اینکه بعضی جنبه های هویت ساز ، اجباری است و اختیاری نیست ولی بعضی جنبه های دیگرش اختیاری است و اجباری نیست؛ اینجاست که پای ملاک ها به میان خواهد آمد. کسانی هستند که دایره هویت شان از خود فردی فراتر نمی رود، فقط خودشان را می بینند و لاغیر؛ کسانی هستند که هویت شان فقط قومی است و اقوام دیگر را قبول ندارند؛ کسانی هستند که فقط به ملیت خویش می اندیشند و درهمان دایره محصور مانده اند وکسانی دیگر که ملاک شان ، خود انسانی است، آن گوهر مشترک فطرت.

شیعیان، تاریخی اگر بنگریم ( نه کلامی) در اتفاقات پیش آمده تاریخ اسلام، کوشیده اند هویت خویش را تعریف و بازتعریف بنمایند. مورخین ، بعضی سقیفه بنی ساعده را نخستین مقطع تکوین هویت شیعه دانسته اند؛ بعضی، به حکومت رسیدن امیرالمومنین را؛ بعضی، حادثه عاشورا را؛ بعضی غیبت حضرت ولی عصر را و بعضی مقاطع دیگر را ولی به نظر می رسد که نخستین مقطع تاریخی هویت ساز ، دفاعیه فاطمه زهراست. آنچه بر اهل بیت نبوی در اولین ساعات رحلت رسول الله گذشته مهم ترین سند هویت شیعه باوری است. حالا چرا حضرت فاطمه زهرا نخستین سند هویتی شیعه است ، به این دلیل ها:

یک. فاطمه زهرا چنانچه مصرح آیات قران کریم است خیرکثیر معرفی شده است. خیرکثیر بودن ایشان معانی متعدد می تواند داشت ولی به قرینه لفظی ایات سوره کوثر، منظور ، استمرار ذریه رسول الله است. ایه سوم سوره کوثر سرزنش گران رسول الله را دم بریده و بی نسل خوانده ، بنابراین کوثر به این معنی است که رسول الله با واسطه فاطمه زهرا فرزند خواهد داشت و خاندان وی ادامه خواهند یافت. مهم اینست که نسل رسول الله با واسطه فاطمه زهرا تداوم یافته است. حضرت فاطمه محوریت دارد، نقطه اتصال سه ضلع رسالت، ولایت و امامت است.

دو. فاطمه زهرا ، وجه مشترک فریقین شیعه و سنی است. اگر در انتساب امیرالمومنین به رسول الله شک وجود داشته باشد در انتساب فاطمه زهرا شک وجود ندارد. اگر در اینکه امیرالمومنین جزو قُربی و نزدیکان رسول الله است (قل لا اسئلک علیه اجرا الا الموده فی القربی) تردیدی باشد در اینکه فاطمه زهرا جزو قربی است تردیدی نیست. اگر دراینکه امیرالمومنین جزو اهل بیت است (انما یرید الله لیذهب عنکم الرجس هل البیت و یطهرکم تطهیرا) شائبه ای هست، در اهل بیت بودن فاطمه زهرا شائبه نیست. منبع روایی اهل سنت ، صحاح سّته و مسانید اربعه، در ارزش و اهمیت وجود فاطمه زهرا و انچه رسول الله راجع به ایشان گفته ، صراحت تمام دارد.

سه. مدافعه حضرت زهرا و جانبداری مردانه اش از ولایت امیرالمومنین که منجر به شهادت ایشان شد، نشان می دهد که حق با کیست. دفاع حضرت زهرا ، با این مبنا که جوامع روایی اهل سنت درباره شخصیت وی کم نگذاشته اند، سند هویت حقه تشیع است. احتجاجات فاطمه زهرا و سخنانی که دراین مدت گفته اند ، اشارات فراوان به ایات قران کریم و روایات نبوی ، در مقام نزدیک ترین فرد به رسول الله ، حقانیت تشیع را ثابت می کند. زهرای مرضیه در این موقعیت دشوار، ولایت مداری خویش را ابراز داشته است.

ازاین رو ما هویت خویش را به نخستین کسی می رسانیم که در دفاع از حق برآمده است. الگوی ما فاطمه زهراست که گفتارش، پندارش و کردارش همه نیک اند و خیر کثیر وجود وی به ائمه معصومین می رسد تا وجود مولا بقیه الله که غیبت کبرای ایشان ، هویت شیعه را استمرار بخشیده و سبب اتصال شیعیان با مولای خویش است. این هویت ، دیگر تاریخیِ صرف نیست، یک هویت امروزینِ زنده ی پویا ست.

میثم امانی