«ارتش سری» در ادبیات معاصر ایران

پیوند «ادبیات» و «جنگ نرم» در ایران

در شهریور۱۳۸۸ رخدادی شگفت انگیز رخ داد که ذهن پژوهشگران را کمتر به خود معطوف کرده است: «تولید ادبیات داستانی اعتراضی برای کودتای مخملی». همزمان با بیستمین سالگرد فروپاشی دیوار برلین به عنوان نماد پیروزی «انقلاب های مخملی اروپای شرقی» و ثانیاً در همان روزی که «روز مبارزه با فاشیسم» نام دارد و ثالثاً دقیقاً در شهریور ۱۳۸۸ و اوج «فتنه سبز ماسونی» در ایران، جایزه نوبل ادبیات به «هرتا مولر» رسید تا چنانکه مفسر «خبرگزاری آسوشیتدپرس» در همان روز می گوید از «جنگ آزادی خواهانه آمریکا برای نابودی دیکتاتوری ها خصوصاً در اروپای شرقی ستایش گردد.» بنیاد نوبل رسماً از رمان های مولر که برای مبارزه با استبداد در اروپای شرقی و جهان نوشته شده، تجلیل کرد و خصوصاً کتاب «سرزمین آلوهای نارس» که سال ۱۳۸۶ در ایران توسط «غلامحسین میرزاصالح» با عنوان «سرزمین گوجه های سبز» ترجمه شد و «انتشارات مازیار» آن را به بازار کتاب فرستاد، دقیقاً از نمونه آثار ادبی تولید شده براساس استراتژی کودتای مخملی است. این کتاب روایت هراس آور مولر از زندگی ۵دانشجوی جوان رومانیایی است که در برابر سازمان امنیت حکومت نیکلا چائوشسکو می ایستند و تکنیک های براندازی نرم را آموزش می دهد؛ یا کتاب «نفس های بریده» که به نسل جدید کودتاهای مخملی مثل «انقلاب نارنجی اوکراین» می پردازد، این آثار بسیار مورد ستایش قرار گرفت و مبنای اهداء نوبل به مولر است. البته نویسنده در این آثار به حمایت های آمریکا از گروه های دانشجویی و شبه نظامی برای سرنگونی دولت رومانی نمی پردازد، اما مبارزات آنان که آموزش تکنیک های براندازی نرم است، تصویر می کند.

مولر در هنگام گرفتن جایزه نوبل از تولید یک «ادبیات جدید» سخن می گوید و در توضیحش ادامه می دهد «ادبیاتی برای مبارزه با رژیم های مخالف با لیبرالیسم و آزادی خواهی». در «بیانیه بنیاد نوبل» با موضوع شرح دلایل انتخاب مولر می خوانیم که او «به خاطر تصویر چشم اندازی از زندگی ستم دیدگان تحت یک نظام دیکتاتوری و محرومانی که زندگی شان مصادره شده، از راه صراحت نثر و ایجاز شعر» مفتخر به دریافت این جایزه شده است.

● نوبل ۲۰۰۹ و مسأله ایران

هدف نوبل ادبیات ۲۰۰۹ هدف مشخصی است که در ایران توسط مافیای ادبی «مدیا کاشیگر» و «سفارت فرانسه» در ماهنامه «مهرنامه» دنبال می شود. شاید برای عده ای، تاریخ غرب تاریخ عجیب و غریبی به نظر آید، چون رمان نویسی که سال ها پیش یک خائن به آرمان های بینوایان شناخته می شد، امروز مستحق ستایش معرفی می شود، آن هم به خاطر تصویر زندگی محرومان. با اینکه در رومانی مولر هنوز چهره ای به شدت منفور است و کتاب هایش هواداری ندارند؛ چنانکه حتی چند وقت پیش، رومانیایی ها به رمان «گذرنامه» او شدیداً اعتراض کردند. مولر از هنگام

دریافت جایزه نوبل ادبیات، کاملا روی «مسئله ایران» متمرکز شد و در همان روز اعلام نامش به عنوان برنده جایزه نوبل، در گفت وگوی تلفنی با «بنیاد نوبل» می گوید به مبارزان ایرانی که در جدال با جمهوری اسلامی هستند، فکر می کنم! یا ۶روز پس از گرفتن نوبل و در «نمایشگاه کتاب فرانکفورت» تکرار می کند: «فکر کنید به ایران، جایی که جنایتکارانی که باید خودشان محاکمه شوند، دیگران را به دادگاه می کشند، زندانی می کنند و حتی به قتل می رسانند.» از این منظر، باید آتش انقلاب های مخملی برای رسیدن به آزادی لیبرالی شعله ور بمانند. این همان سیاستی است که مولر معتقد است که باید درباره مسلمانان و جوامع اسلامی پیگیری شود. او می گوید «نباید از یادآوری سرکوب و خفقان در رژیم های استبدادی (توتالیتر) مثل ایران دست برداشت، چون که آن مضامین توسط بنیادگرایان مذهبی باز تولید شده اند و هنوز سایه دیکتاتورها بر سر ایرانیان سنگینی می کند.»

● نیمه پنهان یک نوبلیست جاسوس

«هرتامولر» در دهه.۱۹۷۰م توسط «هاینریش بل» و «گونترگراس» که هر دو از داستان نویسان برجسته آلمانی هستند، برای CIA شکار شد. اسناد جاسوسی بل و گراس براساس «قانون آزادی اطلاعات» در سال، ۲۰۰۰م توسط سازمان سیا از طبقه بندی امنیتی خارج شد و حتی شبکه تلویزیونی فرانسوی- آلمانی «آرته» که رسانه ای نسبتاً مستقل در غرب است، فیلمی ساخت با عنوان «هاینریش بل: الماسی در کلکسیون سیا» و آنجا اسناد جاسوسی وی را فاش کرد. فقط چند ساعت پس از اینکه «آکادمی سلطنتی سوئد» نام مولر را به عنوان برنده «نوبل ادبیات» اعلام کرد، در میان خود نویسندگان غربی تلاش شد تا هویت این بانوی رومانیایی- آلمانی به عنوان یک جاسوس کارکشته آمریکایی فاش شود. یک رازگشایی بزرگ در راه بود و آن را «کشف جبهه ای جدید از کودتای مخملی» در حیطه هنر و ادبیات می توان نامید. وانگهی، برای این کار یک جمله در کنار چند قرینه سوءظن برانگیز کافی بود: مولر برای ستایش از انقلاب های مخملی و فروپاشی اروپای شرقی آثار هنری را خلق می کند. ۲۰سال پیش از این مولر، به اتهام جاسوسی برای سرویس اطلاعاتی آلمان فدرال (آلمان غربی) و تبلیغ ایدئولوژی آمریکایی تحت تعقیب «سازمان امنیت» حکومت «نیکلا چائوشسکو» (مرسوم به سکریتات) در رومانی بود. چنانکه خود مولر می گوید ارتباط دائمی با سفارت آلمان غربی در بخارست این اتهام را متوجهش کرد. او از اقلیت های آلمانی تبار رومانی بود و این شائبه قوی وجود داشت که جاسوس آلمان ها باشد. از سوی مخالفان دولت نیز یک عامل نفوذی شناخته می شد، چون سال ۱۹۷۹ به عنوان «منبع اطلاعاتی» پلیس مخفی کمونیست ها انتخاب گشت و درباره رد یا قبول این کار توسط مولر تردیدهای جدی وجود دارد. خصوصاً اینکه در مقام یک مخالف، امتیازات ویژه ای از دولت حاکم گرفته بود و این شرایطی غیرطبیعی به نظر می رسید. از سال ۱۹۸۴ تا ۱۹۸۷ سه کتاب داستان با نام های «تانگوی غم افزا»، «پاسپورت» و «فوریه پاپتی» منتشر کرد که همه آن ها علیه فلسفه و حکومت کمونیستی بود و به خاطرشان ۲جایزه ادبی «اسپکته» و «رآوریس» را از آلمان غربی گرفت.

● سگ زنجیری بورژوازی!

به گفته ریچارد واگنر، شوهر سابقش، دردهه ۱۹۸۰ خیلی از مردم رومانی او را «حرام زاده» و «نمک نشناس» خطاب می کردند. این وضع هم از آثار ادبی ای ناشی می شد که برای دفاع افراطی از لیبرالیسم می نوشت و به زعم خیلی از رومانیایی ها، انتقادات مبالغه آمیز و حملات رادیکالی را علیه سنت ها و آرمان های عدالت خواهانه آنان تدارک می دید. سال ۱۹۸۷، وقتی ناآرامی های سیاسی در رومانی شدت یافت و بیم جنگ داخلی می رفت، مولر از ترس جانش به برلین غربی گریخت و هیچ وقت به زادگاهش بازنگشت. آن زمان ۳۵ سال داشت گرچه۲ سال بعد از فرارش، همزمان با انقلاب های مخملی لهستان، مجارستان و چکسلواکی، در سال ۱۹۸۹ رومانی نیز دستخوش انقلاب شد، اما نام مولر به عنوان زنی مبارز در آلمان شهره گشت. شاید به این دلیل که در همه اشعار و رمان های خود به سراغ تصویر جنایت های دیکتاتوری کمونیستی آن دوران می رفت. «جنایت» چه به نام عدالت و چه به نام آزادی، البته پدیده ای شرم آور بود که لیبرال ها و کمونیست ها هردو از بانیان آن بودند. هرچند هنرمندانشان تنها نیمه ای از آن را تصویر می کردند، درست مثل هرتام مولر، سال ۱۹۸۲ در نخستین مجموعه داستان های کوتاهش به نام «سرزمین پست» چنان چهره ای سیاه و فاسد از زادگاه روستایی اش در رومانی تصویر می کند که واقعا تهوع آور است. پس از انتشار این کتاب تقریبا هر سال برنده یک جایزه ادبی از کشورهای خارجی می شد و تا کسی درنقشه راه لیبرال سرمایه داری حرکت نکند، نامش در لیست جوایز معتبر قرار نمی گیرد، چه رسد به آن که برنده نوبل شود. اما، همین هرتا مولر بین هموطنان خود چهره منفوری داشت و مردم رومانی مثل یک «نفوذی بورژوازی» که با تولیدات سفارشی اش برای تبلیغ فرهنگ سرمایه داری، قصد نابودی رویای محرومان را دارد، با او برخورد می کردند. گرچه مولر خودش یک دهقان زاده بود، اما چپ گرایان او را «سگ زنجیری بورژوازی» می خواندند، چون با آثارش به طبقه کارگر و طایفه ستمدیدگان خیانت کرد. اگر در آن زمینه تاریخی برخورد مردم با هرتا مولر را تحلیل کنیم، می بینیم که مسئله فقط مارکسیسم نبود، بلکه مسئله رویای محرومان بود که برخی به غلط، آن را در آموزه های مارکسیستی متجلی می دیدند، به هر روی هم اسناد پلیس مخفی رومانی در دهه ۱۹۷۰ و هم اسناد «بنیاد هاینریش بل» و هم نگاه به رویه شکار جاسوسان توسط سرویس آلمان غربی برای سیا، همه اینها به ما می گویند که «هرتا مولر» جاسوس است، اما مسئله مهمتر از نگاه من، بسط ایدئولوژی سرمایه داری است که مولر مأموریت گسترش آن را دارد.

پس از اعلام نام مولر به عنوان «برنده نوبل ادبیات ۲۰۰۹» برخی نشریات با علم به پشت صحنه بازی نوبل به ستایش از این انتخاب پرداختند و دقیقا همان مسیری را که طراحان این بازی ادبی- سیاسی می خواستند را رفتند؛ مثلا روزنامه «تهران امروز» یک تیتر معنادار انتخاب کرد و نوشت: «اینجاست سرزمین گوجه های سبز!» یا روزنامه «دنیای اقتصاد» که یکی از ارگان های سرمایه داری لیبرال است، از این انتخاب استقبال ویژه کرد. بدتر از همه، روزنامه «فرهیختگان» که متعلق به «دانشگاه آزاد اسلامی» است و در اوج حوادث فتنه سبز، صراحتا به نشر تاریخچه انقلاب های مخملی و ماجرای «بهار پراگ» پرداخت، رویه ستایش از مولر را برای مبارزه با رژیم های ضدآمریکایی پی گرفت.

پیام فضلی نژاد