بدون آفتاب برنزه شوید

دانستنی هایی درباره ترکیبات برنزه کننده و شیوه ی اثر آنها

امروزه بسیاری از افراد (به‌ویژه کسانی که پوست روشن دارند) مایل هستند پوست خود را برنزه کنند. در گذشته این کار با قرار گرفتن در معرض نور آفتاب یا استفاده از تخت‌ها یا سولاریوم‌هایی که به‌طور مصنوعی اشعه فرابنفش را به پوست می‌تاباندند، صورت می‌گرفت. ولی اشعه فرابنفش چه از طریق نور آفتاب و چه به‌طور مصنوعی برای پوست، سرطان‌زاست و احتمال یکی از خطرناک‌ترین سرطان‌های پوست یعنی «ملانوما» را به‌طور قابل‌توجهی افزایش می‌دهد. علاوه بر اینها باعث پیدایش زودرس علایم پیری از قبیل چین و چروک، لک و .... می‌شود. خوشبختانه با آگاه شدن تدریجی مردم از این خطرات، استفاده از اشعه فرابنفش برای برنزه کردن پوست کاهش چشمگیری یافته است.

امروزه افراد از فرآورده‌های موضعی مانند لوسیون‌ها، کرم‌ها، اسپری‌ها، موس‌ها و سایر محصولاتی استفاده می‌کنند که با قرار گرفتن روی پوست، تغییررنگی موقتی شبیه به تغییررنگ ناشی از نورآفتاب به‌وجود می‌آورند. بر حسب فرمولاسیون فرآورده و مواد فعال موجود در آن شروع تغییررنگ ممکن است از چند ساعت تا چند روز متغیر باشد. ترکیبات برنزه‌کننده ابتدا در دهه ۱۹۶۰ به بازار عرضه شد، ولی به دلیل برخی معایب مانند ایجاد رنگ نارنجی یا رگه‌رگه شدن، استقبال چندانی از آنها به عمل نیامد تا اینکه به‌تدریج کارخانه‌های سازنده معتبر موفق شدند این معایب را برطرف کرده و اعتماد مصرف‌کنندگان را جلب کنند. ماده موثر اصلی اغلب ترکیبات برنزه‌کننده «دی‌هیدروکسی‌استون» است که نوعی قند محسوب می‌شود. این ماده از سوی FDA (سازمان غذا و داروی آمریکا) به عنوان ماده برنزه‌کننده شناخته شده و فرآورده‌هایی که از آن در ترکیب خود استفاده کرده باشند، توسط «بنیاد سرطان پوست» آمریکا، آکادمی درماتولوژی آمریکا و انجمن پزشکی آمریکا توصیه شده‌اند. «دی‌هیدروکسی‌استون» قادر است به اپیدرم (لایه سطحی پوست) نفوذ کرده و در نهایت به تولید «ملانوئیدین»ها منجر شود که رنگی قهوه‌ای دارند.

گاهی در برخی فرآورده‌های تجاری «دی‌هیدروکسی‌استون» را با موادی مانند اسیدهای آمینه ترکیب می‌کنند و به این ترتیب محصولاتی به دست می‌آورند که به سرعت (مثلا در عرض یک ساعت) پوست را برنزه می‌کند و مقدار تغییررنگ حاصله نیز شدید نبوده و بیشتر آن با شست‌وشو از بین می‌رود. تغییر رنگ حاصله از مصرف مواد برنزه‌کننده نمی‌تواند از پوست ما همچون ترکیبات ضدآفتاب در برابر اشعه زیان‌بخش خورشید حفاظت کند ولی می‌توان «دی‌هیدروکسی‌استون» را با مواد ضدآفتاب ترکیب کرد و به این هدف دست یافت. FDA امروزه برای آنکه مردم بدانند که مواد برنزه‌کننده، ضدآفتاب نیستند، تولیدکنندگان را موظف کرده است این جملات را روی بسته‌بندی‌های خود درج کنند: «توجه؛ این محصول حاوی ضدآفتاب نیست و از پوست در برابر آفتاب‌سوختگی محافظت نمی‌کند. قرار گرفتن مکرر در برابر نور آفتاب، خطر سرطان پوست و پیری زودرس را افزایش داده و اثرات مخربی روی پوست دارد».

شروع اثر بیشتر ترکیبات برنزه‌کننده معمولا بعد از دو تا سه ساعت است و تغییر رنگ حاصل از یک بار مصرف، طی ۲۴ تا ۴۸ ساعت اول (بسته به فرمولاسیون آن و نوع پوست) به‌تدریج افزایش می‌یابد. از آنجا که «دی‌هیدروکسی‌استون» با پروتئین‌های اپیدرم، پیوند کووالانسی تشکیل می‌دهد، رنگ حاصله با عرق کردن یا شستن با آب یا صابون از بین نمی‌رود. این رنگ به‌تدریج طی سه تا ۱۰ روز با ریزش لایه شاخی پوست محو می‌شود. بنابراین هر عمل یا ماده‌ای که ریزش این لایه را تسریع کند، قادر است ماندگاری ترکیبات برنزه‌کننده را کاهش دهد.

به همین دلیل هم هست که محصولات حاوی «آلفاهیدروکسی اسیدها»، «بتاهیدروکسی اسیدها»، «رتینوئید»ها و همچنین «میکرودرم‌ابریژن» باعث کاهش مدت اثر مواد برنزه‌کننده می‌شود. امروزه مرطوب‌کننده‌های حاوی مواد برنزه‌کننده نیز مورد استقبال مصرف‌کنندگان قرار می‌گیرد. استفاده از «دی‌هیدروکسی‌استون» با غلظت کمتر (دو تا سه درصد) به تولید فرآورده‌هایی منجر می‌شود که اثر برنزه‌کننده آنها خفیف‌تر بوده و در صورت لزوم با تکرار دفعات مصرف میزان تغییر رنگ هم افزایش یابد. اضافه کردن امولینت‌هایی مانند واکس‌ها، الکل‌های چرب، مواد سیلیکونی و برخی استرها باعث آب‌رسانی به پوست و نرمی و لطافت آن می‌شود.

دکتر فرشید دبیرزاده