جویدن کم آدامس مفید است

نگاهی به ساختار شیمیایی, مضرات و فواید آدامس

قرن هاست از آدامس برای تمیز کردن دهان یا خوشبو کردن تنفس استفاده شده است. اولین روش آدامس سازی در سال ۱۸۶۹ (۱۳۵ سال پیش) ابداع شد و ۵۹ سال بعد یعنی در سال ۱۹۲۸، آدامس هایی تولید شد که مواد دارویی به آنها اضافه می شد تا هنگام جویدن، مصرف کننده آنها را دریافت کند. امروزه اغلب از شیرین کننده های مصنوعی از قبیل ساخارین، آسپارتام، آس سولفام و سیکلامات برای طعم دار کردن آدامس ها استفاده می شود. مقدار چنین شیرین کننده هایی در برخی مواد شیرین از جمله نوشابه های رژیمی و آدامس ها آنقدر نیست که از حد مجاز بیشتر شود بنابراین خطری مصرف کنندگان را تهدید نمی کند.

در سال ۱۹۹۱ تشکیلات دارویی (فارماکوپه) اروپا، طرح استفاده از آدامسی را داد که به کمک آن بیماری های دهانی یا بیماری های سایر نقاط بدن به کمک موادی که از راه دهان یا سیستم گوارشی جذب می شوند، قابل درمان هستند. با جای دادن مواد دارویی در ترکیبات محلول در آب یا در ترکیبات محلول در چربی، می توان این داروها را خیلی سریع (در عرض ۱۵-۱۰ دقیقه) پس از شروع جویدن آدامس یا به کندی (طی ساعت ها) به بدن فرد رساند. از این داروها می توان «فلوراید» (برای درمان و کاهش پوسیدگی های دندانی)، «کلرهگزیدین» (که یک ضدعفونی کننده موضعی است)، «نیکوتین» (برای کاهش کشیدن سیگار با دریافت نیکوتین سیگار از طریق جویدن آدامس)، «آسپیرین» (ضددرد و التهاب)، «دیمن هیدرینات» (برای بیماری های روانی -هیجانی)، «دیفن هیدرامین» (داروی ضدحساسیت)، «نیترات میکونازول» (درمانگر بیماری قارچی کاندیدیاز یعنی همان برفک دهانی)، «آنتی اسید»ها (در تسکین و درمان ناراحتی معده) و «کافئین» (به عنوان کاهش دهنده خواب) را نام برد. جویدن آدامس به ویژه برای کودکان به عنوان روشی برای دریافت داروها بیشتر مورد توجه است.

● فنتول

«فنتول» که یک ماده شیمیایی افزودنی است و بعضاً به آدامس ها افزوده می شود، با تاثیر بر پرزهای چشایی و سلول های بویایی، احساس خنکی خوشایندی را در مصرف کننده ایجاد کرده و از تشنگی فرد می کاهد. حتی استفاده از آدامس به جای بزاق مصنوعی در درمان خشکی دهان، ناشی از برخی سرطان ها موفقیت آمیز بوده و بیشتر مورد استقبال بیماران قرار گرفته است.

باید توجه داشته باشیم که جویدن آدامس نباید بر دریافت غذایی تاثیر بگذارد یا با کاهش حس تشنگی (به طور کاذب) ما را از مصرف مایعات بازدارد. نکات منفی در مورد آدامس که در برخی پژوهش های علمی به آنها اشاره شده است عبارتند از؛

۱) استفاده از برخی خمیردندان ها و برخی آدامس ها بیش از خرابی دندان ها، موجب انتقال و حفظ باکتری هایی می شوند که عفونت ایجادشده توسط آن باکتری ها در بدن، نهایتاً موجب ایجاد یا تشدید بیماری های قلبی می شود.

۲) جویدن برخی آدامس ها، موجب افت فشارخون مینیمم و افزایش ضربان قلب در بیماران قلبی شده و احتمال خطر را در آنان افزایش می دهد.

۳) گاهی جویدن آدامس های شیرین شده با برخی شیرین کننده ها موجب بروز واکنش های حساسیتی در برخی افراد می شود. در ضمن محققان اعلام کرده اند جویدن آدامس در بعضی افراد حساس و مستعد، موجب تحریک دستگاه گوارش می شود. به علاوه پژوهشی دیگر، موید بالا رفتن احتمال خطر سرطان زبان در کسانی بود که آدامس های با طعم دارچین، زیاد جویده بودند.

۴) مصرف آدامس های حاوی کافئین (ماده تسکین دهنده موجود در قهوه) ممکن است به قدری بر خواب افراد اثر کند که موجب بی خوابی آنان شود.

علاوه بر ضررهایی که عده یی از محققان برای جویدن آدامس ذکر می کنند، مواردی از پریدن آدامس به ریه افراد و خطرات عدیده برای آن ذکر شده است. برخی از محققان بیان کرده اند جویدن آدامس برای کسانی که قرار است بیهوشی قبل جراحی داشته باشند، بسیار خطرناک است و همین کار ممکن است باعث مسدود شدن ریه شود. بنابراین افرادی که قرار است جراحی لوزه داشته باشند، باید از جویدن آدامس در روز جراحی خودداری کنند. همچنین جویدن آدامس قبل از جراحی گوارشی با افزایش ترشحات گوارشی، احتمال خطر را افزایش می دهد. نکات مثبت در مورد آدامس که در برخی پژوهش های علمی به آنها اشاره شده است عبارتند از؛

۱) بهبود حافظه عملی و افزایش توان یادگیری کوتاه مدت و بلندمدت. نکته قابل توجه دیگر اینکه برخی از محققان اعلام کرده اند جویدن آدامس بخش جلوی شبکه کورتکس مغزی را فعال تر کرده و موجب پردازش بهتر اطلاعات مغز انسان می شود.

۲) محققان معتقدند نه تنها عضلات دهانی، بلکه فعالیت عضله زبان نیز هنگام جویدن آدامس افزایش می یابد و به دفع مواد سمی گروهی از عضلات بدن کمک می کند.

۳) نتایج بعضی دیگر از تحقیقات، نشانگر تاثیر مثبت جویدن آدامس در کاهش موارد ریفلاکس بوده است. ضمناً جویدن آدامس حین پیاده روی، از بازگشت اسید معده به مری جلوگیری می کند.

۴) به نظر برخی از محققان، استفاده از آدامس موجب کاهش احتمال خونریزی لثه و تشکیل پلاک های دندانی می شود.

۵) جویدن آدامسی که حاوی «گزیلیتول» یا «سوربیتول» (انواعی از قندها که دارای بنیان های الکلی شیمیایی با جذب کند بوده و از آنها برای ساخت مربای دیابتی ها استفاده می شود) باشد، نه تنها به رشد باکتری ها کمک نکرده و باعث افزایش پوسیدگی دندان ها نمی شود، بلکه به کاهش پوسیدگی نیز کمک می کند. اثر جویدن آدامس های «گزیلیتول» و «فلوراید»، حتی از محلول های «کلرهگزیدین» و «آمین فلوراید» هم بهتر بود، گرچه استفاده از مسواک و خمیردندان در جلوگیری از پوسیدگی دندان تاثیر بهتری داشت. پژوهش هایی حتی روی سالمندان هم انجام شد و نتیجه این بود که جویدن آدامس در سالمندان ساکن خانه های سالمندان، موجب بهبود سلامت دهان و دندان آنها می شود.

۶) برخی محققان بر این باورند «گزیلیتول» در جلوگیری از اوتیت میانی (گوش درد) در افرادی که به دفعات از آدامس های حاوی این ماده جویده باشند، موثر است.

● نتیجه گیری

با توجه به آنچه ذکر شد، به نظر می رسد در کل جویدن آدامس های بدون قند به صورت متناوب (و نه دائمی) می تواند اثرات مفید به همراه داشته باشد گرچه جویدن طولانی مدت یا عادت شدن جویدن آدامس قابلیت تایید قطعی ندارد. در ضمن باید توجه داشته باشیم که جویدن آدامس نباید بر دریافت غذایی تاثیر بگذارد یا با کاهش حس تشنگی (به طور کاذب) ما را از مصرف مایعات بازدارد.

دکتر سیدمحمدرضا مرتضوی

جراح، دندانپزشک