نطق های مجلس ساز و کار تازه می خواهد

با نزدیک شدن به پایان عمر مجلس در دوره هشتم, بحث نطق های نمایندگان اهمیت ویژه پیدا کرده است

یکی از وظایف مهم نمایندگی علاوه بر قانونگذاری و نظارت بر حسن اجرای قانون، اعلام مواضع نسبت به تحولات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی کشور و منطقه است.

سخن‌گفتن و بیان مشکلات مربوط به حیطه وظایف نمایندگی و ارسال پیام به مخاطب از تریبون مقدس مجلس یکی از راه‌هایی است که با عنوان «نطق» از آن در مجلس یاد می‌شود.

نطق‌های نمایندگان معمولا به طرح مسائل مهم سیاسی روز در عرصه داخلی و خارجی اختصاص می‌یابد و بیشتر منتخبان ملت طی دوران ۴ ساله انجام وظیفه در قوه مقننه با استفاده از فرصت «نطق» به «بیان» مسائل مهم و مورد نظر خود و موکلان می‌پردازند.

اما با نزدیک شدن به پایان عمر مجلس در دوره هشتم، این بحث مهم اندکی مورد بی‌توجهی واقع شده و به گفته برخی از بهارستان‌نشینان مورد بی‌مهری قرار گرفته است.

بی‌توجهی نسبت به نطق‌های نمایندگان باعث شده است که برخی کلام‌های مهم در بیان منتخبان ملت فقط در حد سخن باقی بماند و از آن نتیجه چندانی حاصل نشود.

البته انتقال زمان نطق‌های میان دستور مجلس به انتهای جلسه علنی مجلس نیز حکایت دیگری است که سهم جدی در کاسته شدن از اهمیت و جایگاه نطق نمایندگان دارد.

● قانون و مقررات چه می‌گوید؟

طبق قانون اساسی نمایندگان مجلس در مقام ایفای وظایف نمایندگی در اظهارنظر خود آزادند و بر مبنای وظایف سپرده‌شده به آنان، انجام نطق، بحث‌های داخل دستور و شرکت در جلسات کمیسیون‌ها و صحن علنی ازجمله وظایفی است که باید انجام دهند. منصب نمایندگی که با رای مستقیم مردم به افراد سپرده می‌شود قائل به شخص بوده و قابل واگذاری به فرد دیگری نیست، لذا بر این مبنا و حقوق قانونی این منتخبین، باید پیگیر خواسته‌های افرادی باشند که به صورت مستقیم آنان را راهی مجلس کرده‌اند. طبق آیین‌نامه داخلی مجلس در هر جلسه علنی رسمی بجز جلسات بررسی لوایح مهمی چون بودجه‌ها، برنامه‌های توسعه، استیضاح یا رای اعتماد به وزرا، ۳ نفر از نمایندگان می‌توانند هر کدام به مدت ۷ دقیقه به نطق بپردازند و ۲ نفر دیگر از نمایندگان مجلس نیز می‌توانند خارج از نوبت و بنا به ضرورت و حوادث مهم جهان و کشور به مدت ۵ دقیقه نطق کنند.

بعد از اصلاح آیین‌نامه داخلی مجلس در سال ۸۷، نطق‌های قبل از دستور جلسات علنی، به میان دستور تبدیل شد و زمان آن از ۱۰ دقیقه به ۷ دقیقه کاهش یافت.

● ضرورت انجام نطق

نطق نمایندگان یکی از فرازهای مهم در انجام وظایف محوله در این منصب است. انعکاس دیدگاه‌ها، طرح مسائل مهم کشور، موضعگیری در قبال تحولات و طرح مشکلات مردم بخصوص مسائل منطقه‌ای که منتخب ملت از آن خطه به مجلس وارد شده است، از این طریق فرصت طرح در مجلس می‌یابند.

از آنجا که خانه ملت با حضور ۲۹۰ نماینده رسمیت می‌یابد و هر کدام از این افراد از جای‌جای میهن بزرگمان راهی بهارستان می‌شوند، لذا هر نماینده معرف و منتخب بخشی از ایران اسلامی به شمار می‌رود. البته هر کدام از منتخبان شهر یا استان در نهایت نماینده کشور محسوب می‌شود و باید مسائل کلانی چون قانونگذاری و نظارت بر حسن اجرای قانون را پیگیری نمایند، اما با توجه به این که این افراد از اقوام و ملیت‌های مختلف کشورمان راهی قوه مقننه می‌شوند ناگزیر از پیگیری مسائل و مشکلات همشهریان خود نیز هستند.

جدای از مسائل منطقه‌ای، تفکرات سیاسی و گرایش‌های حزبی نیز ازجمله مسائلی است که یک فرد را راهی مجلس می‌کند و انتظارات را درخصوص موضعگیری در مباحث کلان سیاسی به وجود می‌آورد.

● جایگاه نطق در مجلس هشتم

از آنجا که هر شروعی را پایانی است، مجلس هشتم شورای اسلامی نیز کم‌کم در حال سپری‌شدن عمر ۴ ساله خود است.

در این دوره از مجلس که اکثریت آن توسط اصولگرایان تشکیل شد،‌ محوریت مباحث بر توجه به مسائل مهم مردم ازجمله مسائل اقتصادی، فرهنگی و سیاسی گذاشته شد. اکثر این نمایندگان در مواضع خود با استناد به بحث اصولگرایی، محور فعالیت‌ها را بر اطاعت از قانون ‌اساسی، ولی‌فقیه و شرع مقدس اسلام بنا نهادند و همکاری با ۲ قوه مجریه و مقننه را در اولویت‌های کاری خود قرار دادند.

حال با گام‌گذاشتن به سال آخر این مجلس شاهد برخی رفتارهای متفاوت در میان بعضی از این نمایندگان هستیم.

طرح لوایح و طرح‌های فوریتی، سوال از وزرا و رسیدگی به مصوبات ارائه‌شده از سوی کمیسیون‌های تخصصی و ترافیک دستورهای مهم در جلسه علنی مجلس باعث شده است که نطق‌های نمایندگان که هم‌اکنون نام میان‌دستور به خود گرفته است از درجه اولویت تا حدی ساقط شده و به عنوان فریضه‌ای مستحب به پایان جلسات علنی منتقل شود.

کعبی: قبلا نطق‌ها، پیش از دستور جلسات بیان می‌شد، اما کم‌کم زمان آنها به میان‌دستور و حالا هم به بعد از دستور موکول شده است. درحالی‌که ممکن است یک نماینده در سال یک بار امکان قرائت نطق پیدا کند

باید گفت که انتقال نطق‌ها از میان دستور به پایان‌دستور معمولا باعث می‌شود که تنها مستمع نطق، نماینده‌ای باشد که خودش رشته کلام را به دست دارد و بقیه نمایندگان نیز با صحبت با دیگر همکارانشان یا خروج از جلسه علنی مشغول امور دیگری به جز شنیدن سخن همکارشان باشند.

این اتفاق حتی باعث شده که برخی نمایندگان با اعتراض به این رفتار از هیات رئیسه بخواهند که توجه بیشتری به اداره جلسه داشته باشند و اجازه ندهند نطق‌ها «شهید» شوند.

عبدالله کعبی، نماینده آبادان و داریوش قنبری، نماینده ایلام از جمله نمایندگانی بودند که در تذکرات مختلف در صحن علنی مجلس،‌ از هیات رئیسه خواستند که به زمان انجام نطق‌ها و سوق دادن توجه نمایندگان به نطق ناطقین توجه بیشتری کند؟

کعبی در تذکری آیین‌نامه‌ای نسبت به بی‌توجهی به نطق نمایندگان تاکید کرد که قبلا نطق‌ها، پیش از دستور جلسات بیان می‌شد، اما کم‌کم زمان آنها به میان‌دستور و حالا هم به بعد از دستور موکول شده است.

وی یادآور شد که ممکن است یک نماینده در سال یک بار امکان قرائت نطق پیدا کند، اما متاسفانه بی‌توجهی به این سخنان باعث شهیدشدن نطق‌ها در مجلس می‌شود.

داریوش قنبری هم در تذکری مشابه از بی‌توجهی به نطق وکلای ملت گلایه کرد و از مجلس خواست همان اندازه که به طرح‌ها و لوایح و بررسی آنها اهمیت می‌دهند به نطق‌های مجلس نیز اهمیت داده شود.

● اهمیت نطق از زبان نمایندگان

یکی از پیام‌های مهم نطق نمایندگان، رساندن پیام به مسوولان اجرایی و مخاطبان خاصی است که در سخن منتخبان ملت گنجانده می‌شود.

پیگیری امور اجرایی در بحث‌های راه، مسکن، آبرسانی، کشاورزی، اشتغال و طرح نقطه نظرات کلان، در بخش‌های اجرای قوانین و لزوم توجه به آن جزو شاکله سخنانی است که اکثر نمایندگان سعی دارند نظر شنوندگان را به آن معطوف سازند.

عزت‌الله دهقان، نماینده دورود و ازنا و عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس عقیده دارد که نطق نماینده یکی از مهم‌ترین وظایف منتخب ملت است لذا بهتر است در زمان زنده مجلس که توجه نمایندگان معطوف به شنیدن سخنان است در دستور کار قرار گیرد.

این نماینده با اشاره به این که نطق یکی از مهم‌ترین راه‌هایی است که افراد می‌توانند حرف و سخن خود را به مسوولان برسانند یادآور شد، اگر خدای ناکرده این نطق به پایان دستور برسد و در زمانی باشد که نمایندگان از شدت خستگی در صحن علنی نیستند یا حضور قلب ندارند، چیزی جز حرف نیست و به ضرر جایگاه نمایندگان در مجلس است.

از سوی دیگر برخی از نمایندگان به بحث عدم‌مدیریت نطق‌ها در زمان تعیین‌شده اشاره می‌کنند و با انتقاد از آن یادآور می‌شوند که وقت مفید مجلس باید به بررسی موارد مهم پرداخته شود و البته نطق هم یکی از آن مسائل است.

نورالله حیدری، نماینده اردل و فارسان با تاکید بر وظایف نمایندگی و بررسی مسائل قانونگذاری و نظارتی در گفت‌وگو با جام‌جم یادآور می‌شود که نطق نمایندگان نباید مورد بی‌مهری دیگر نمایندگان و هیات‌رئیسه قرار گیرد و عدم توجه به گفته‌های یک نماینده باعث هدر رفتن وقت مجلس خواهد بود.

این نماینده طرح مسائل از سوی هر نماینده را در نطق‌های میان‌دستور، بیان مشکلاتی دانست که قانونگذاران با آن درگیر هستند و افزود: اگر همه نطق‌ها را به خوبی بشنوند و به کمک سخنان نماینده ناطق بیایند، ضمانت اجرایی این سخنان افزایش پیدا می‌کند.

وی طرح مشکلات ملی و محلی را مربوط به همه منتخبان ملت عنوان کرد و گفت: قدم برداشتن برای حل مشکلات، طرح مسائل به صورت کارشناسی و پیگیری آن نکاتی است که می‌تواند نطق‌ها را پرمحتواتر کند تا قوه مجریه نیز ترغیب شده در حل موارد مطروحه قدم بردارد. وی از هیات رئیسه مجلس و معاونان پارلمانی دستگاه‌ها خواست که سخنان نمایندگان را رصد کنند و دستگاه‌ها را نسبت به حل مسائل پاسخگو و حساس نمایند. اما برخی از نمایندگان عدم‌توجه به نطق نمایندگان را به دلیل ضعف در آیین‌نامه داخلی مجلس می‌دانند و یادآور می‌شوند که به علت این ضعف، نطق‌ها اثر خود را از دست داده و فقط در حد کلام باقی مانده است.

در این‌باره احمد مهدوی ابهری، نماینده ابهر و عضو کمیسیون صنایع و معادن تاکید دارد نکاتی که در یک نطق بیان می‌شود باید قابل پیگیری باشد؛ لذا این امر باید در آیین‌نامه داخلی مجلس پیش‌بینی شود و هیات رئیسه موظف شود که آن را مورد تجزیه و تحلیل قرار داده و بعد آن را به مسوولان اجرایی منتقل کند.

وی با بیان این که نطق یک نماینده در بالاترین سطح خود امکان دارد در مطبوعات نیز درج شود، افزود: این نطق‌ها در آخرین سال مجلس از خاصیت افتاده است.

مهدوی خواستار ایجاد ساز و کار جدیدی برای این بعد از مسوولیت‌های نمایندگان شد و گفت: غیر از مسائل سیاسی، تمامی مسائل مطرح‌شده از سوی نمایندگان مربوط به دردهای جامعه است و باید هیات رئیسه در این خصوص برنامه‌ای را برای اصلاح آیین‌نامه در این زمینه داشته باشد.

نطق‌ها ساز و کار تازه می‌خواهند

با در نظرگرفتن تمامی این نظرات می‌توان این‌گونه ارزیابی کرد که براساس آیین‌نامه داخلی مجلس نطق نمایندگان یکی از وظایف مهم مندرج محسوب می‌شود، اما در ابعاد اجرایی، ضمانت جدی برای اجرای نکات مطرح‌شده در کلام نمایندگان وجود ندارد.

لذا این ضرورت به وجود می‌‌آید که ساز و کاری در هیات رئیسه مجلس برای داشتن ضمانت اجرایی گفتار نمایندگان به وجود آید تا نطق نمایندگان در حد یک کلام باقی نماند.

فاطمه امیری