مطالعه, نه زیر نورافکن نه نور شمع

چشم پزشکان مطالعه در نور زیاد و نور کم را باعث خستگی و ضعیف شدن چشم ها می دانند

شیوه صحیح مطالعه در کنار عوامل محیطی مانند رعایت فاصله مناسب با سطح کتاب، مکان مطالعه و استراحت چشم از مواردی است که در پیشگیری خستگی چشم و ضعف بینایی نقش مهم‌تری دارد در حالی که عامه مردم بر این باور هستند افزایش مدت زمان مطالعه ارتباط مستقیمی با ضعف بینایی دارد.

از جمله عوامل مرتبط دیگر با کاهش بینایی، نور مناسب محیط است که انعکاس آن روی صفحه کاغذ باعث خیرگی چشم و کمبود آن باعث تطابق بیشتر چشم با صفحه می‌شود که فشار زیادی را به چشم وارد می‌کند.

تغذیه نیز از فاکتورهای مهم برای تقویت بینایی شناخته شده است. توصیه متخصصان به دانش‌آموزان، دانشجویان و والدین‌ این است که با در پیش گرفتن شیوه‌ای درست، باعث سهولت یادگیری در شرایط محیطی مناسب شوند.

● نور مناسب محیط

مطالعه بدون وقفه و فعالیت طولانی‌مدت چشم، صدمات جبران‌ناپذیری را به بینایی وارد می‌کند.

عادت‌های نادرست هنگام مطالعه و فراهم نکردن شرایط لازم برای خواندن یا نوشتن موجب صدمه به چشم شده و فرد را ناچار به استفاده از عینک می‌کند.

شاید تا به‌حال راهکارهای بسیاری برای افزایش هرچه بیشتر تمرکز و یادگیری هنگام مطالعه ارائه شده باشد ولی در کنار آن توجه به شرایط محیطی و مکان مناسب برای خواندن و نوشتن تأثیر بسزایی در افزایش تمرکز و کاهش صدمه به چشم دارد.

نور فاکتور مهمی است که کاهش یا ازدیاد آن هنگام مطالعه باعث خستگی و صدمه به چشم می‌شود.

دکتر محمد آقازاده امیری، متخصص بینایی‌سنجی در این مورد می‌گوید: نور اتاق هنگام مطالعه باید به‌گونه‌ای تنظیم شود که صفحه کتاب کاملاً روشن بوده و فرد احساس خستگی در چشم نکند چرا که مطالعه در اتاق تاریک چشم را مجبور به تطابق بیشتری با کلمات موجود در صفحه می‌کند که باعث نوعی نزدیک‌بینی کاذب می‌شود.

عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی، ضعف در بینایی، درد، اشک ریزش، قرمزی، سوزش چشم، سردرد، احساس گیجی، تشدید فشار و استرس و حتی تغییرات فشار خون و نبض را از دیگر عوارض مطالعه در نور کم می‌داند و می‌گوید: تابش نور کم به صفحه کتاب باعث افزایش فشار به چشم می‌شود که به دنبال آن قسمت‌های محیطی ساختمان کره چشم نیز به کار گرفته می‌شود در نتیجه با تأثیر بر قسمت‌های مختلف بدن، تنظیم فشار خون و نبض را برهم می‌زند.

از سوی دیگر نور زیاد نیز برای چشم زیان‌آور است و علاوه بر خستگی چشم باعث خیرگی آن نیز می‌شود بنابراین متخصصان معتقدند یک لامپ ۱۰۰ وات برای اتاقی با ابعاد کوچک تا متوسط کافی است و در صورتی که نور زرد با نور سفید همراه باشد، آسیب کمتری به چشم وارد می‌شود.

● استفاده کمتر از چراغ مطالعه

چراغ مطالعه وسیله‌ای است که معمولاً هنگام شب و در اتاقی تاریک استفاده می‌شود به همین دلیل ممکن است به چشم‌ها آسیب وارد کند.

بسیاری از متخصصان استفاده از این منبع نوری را هنگام مطالعه توصیه نمی‌کنند.

به گفته دکتر آقازاده، نور زیاد چراغ مطالعه باعث خیرگی چشم می‌شود و به دلیل تطابق زیادی که چشم با کلمات صفحه در اثر نور زیاد ایجاد می‌کند، چشم را خیلی زود خسته کرده و استرس زیادی به فرد وارد می‌کند.

علاوه بر این مطالعه زیر نور چراغ مطالعه بخصوص در فاصله‌ای نزدیک با کتاب، فرد را عادت می دهد تا در محیط‌های دیگری مانند کتابخانه نتواند مطالعه کند.

متخصصان همواره لامپ ۶۰ تا ۱۰۰ وات را برای چراغ مطالعه‌ای که دارای حباب و وسیله‌ای برای پخش نور است کافی می‌دانند و می‌گویند: لازم است نور از فاصله بیش از یک و نیم متر از صفحه تابیده شود البته از زاویه‌ای که سایه روی کتاب نیفتد.

● رعایت فاصله مناسب چشم با کتاب

متخصصان فاصله مناسب چشم تا صفحه کتاب را هنگام مطالعه ۲۰ تا ۴۰ سانتیمتر می‌دانند با این حال هنوز هستند دانش‌آموزانی که این فاصله را رعایت نمی‌کنند و پس از مدتی در اثر تطابق زیاد، فشار زیادی را به چشم خود وارد می‌کنند.

این در حالی است که پس از گذشت زمان، چشم قدرت تطابق هر چه بیشتر خود را از دست می‌دهد و در نتیجه قدرت بینایی کاهش پیدا می‌کند.

محسن اخگری، بینایی‌سنج، مهم‌ترین علت خستگی چشم را کاهش فاصله با کتاب می‌داند و می‌گوید: این عارضه که در اثر نزدیک‌شدن به کتاب و به کارگیری بیش از حد عضلات چشم اتفاق می‌افتد باعث خشکی، آبریزش، سوزش چشم و سردرد، خواب آلودگی و بی‌حوصلگی می‌شود.

عضو هیأت علمی دانشگاه ایران در مورد راهکارهای پیشگیری از خستگی چشم هنگام مطالعه می‌گوید: علاوه بر فراهم سازی شرایط مناسب برای مطالعه، استراحت چشم اهمیت زیادی در پیشگیری از خستگی و کاهش قدرت بینایی دارد.

وی توصیه می‌کند پس از هر ۴۵ دقیقه مطالعه، مدت ۱۵ دقیقه به چشم‌ها استراحت داده شود.

برای این کار بهتر است فرد قدم زده و مناظر طبیعی یا اشیای دورتر را مشاهده کند تا چشم‌ها آمادگی لازم را برای فعالیت دوباره کسب کنند.

با توجه به این‌که احتمال خستگی و تضعیف چشم در افراد با سن بیش از ۴۰ سال بیشتر است، رعایت نکات بهداشتی فوق هنگام مطالعه امری ضروری است.

دکتر آقازاده، فاصله مناسب چشم با صفحه کتاب را اندازه مچ دست تا آرنج می‌داند که با قراردادن دست زیرچانه مشخص می‌شود.

این فاصله در افراد بلند یا کوتاه قدتر متفاوت است با این حال در صورتی که فاصله چشم تا صفحه کم شود علاوه بر فشار بر چشم، اختلال در دید و تضعیف آن باعث نزدیک‌بینی، کج کردن سر و یکسری دردهای عضلانی و مفصلی می‌شود.

پلک زدن هنگام مطالعه نیز موضوع بسیار مهمی است که متخصصان همواره به انجام آن توصیه می‌کنند زیرا این کار خشکی چشم را برطرف کرده و به برطرف‌شدن بسیاری از عیوب انکساری چشم کمک می‌کند.

حالت‌های مختلف هنگام خواندن مطلب نقش مهمی در کاهش خستگی و تمرکز بیشتر دارد بطوری که محققان دریافته‌اند مطالعه هنگام درازکشیدن فشار زیادی را به چشم وارد می‌کند و باعث خستگی و کاهش یادگیری می‌شود.

دمای اتاق، صندلی مناسب، ارتفاع هماهنگ میز با صندلی، بازبودن پنجره یا در اتاق برای گردش هوا و استفاده از زیرپایی، وضعیت مناسبی را هنگام مطالعه فراهم می‌کند که در پیشگیری از خستگی نقش مهمی دارد.

● نقش تغذیه در سلامت چشم

از آنجا که چشم تنها گیرنده تصاویر است و تفسیر آن به عهده سلول‌های مغزی است تغذیه مناسب و استفاده از انواع مختلف موادغذایی نقش مهمی در بهبود عملکرد سلول‌های بینایی که در قسمت پشت‌سر هستند، دارد.

به گفته دکتر اخگری، ویتامین آ، ث و ای مهمترین نیازهای سلول‌های مسئول بینایی هستند که باعث تقویت بینایی شده و ابتلا به آب مروارید را به تأخیر می‌اندازد.

لکه زرد چشمی که با افزایش سن تظاهر پیدا می‌کند با تغذیه مناسب از سنین جوانی قابل پیشگیری است. هویج و شیر منبع غنی از ویتامین آ است و سیب، مرکبات و سبزیجاتی از قبیل جعفری، کلم، کرفس و کاهو سرشار از ویتامین ث هستند که با تقویت عدسی چشم مانع از کاهش بینایی می‌شوند.

بادام کوهی و مغز گردو نیز حاوی ویتامین ای هستند ولی بهتر است همرا با پنیر مصرف شود.