امیدی به کاهش وزن ندارم

چند سال قبل با پیاده روی و رژیم سفت و سخت طی ۴ ماه ۳۴ کیلوگرم وزن کم کردم اینقدر لاغر شده بودم که همه لباس هایم برایم گشاد شده بود و دوستانم من را نمی شناختند

«چند سال قبل با پیاده‌روی و رژیم سفت و سخت طی ۴ ماه ۳۴ کیلوگرم وزن کم کردم. اینقدر لاغر شده بودم که همه لباس‌هایم برایم گشاد شده بود و دوستانم من را نمی‌شناختند...

متاسفانه بعد از چند سال دوباره چاق شدم و به سرعت به وزن قبلی و چیزی بیشتر از آن برگشتم. دیگر اراده رژیم‌گرفتن ندارم. با خودم فکر می‌کنم اگر این‌بار هم وزن کم کنم، دوباره چاق خواهم‌شد. انگیزه‌ای برای کاهش وزن و لاغری ندارم. از کاهش وزن ناامید شده‌ام و فکر نمی‌کنم بار دیگر بتوانم وزن کم کنم.» اینها بخشی از صحبت‌های مریم.س است که با ۱۵۸ سانتی‌متر قد، ۱۲۰ کیلوگرم وزن و شاخص توده بدنی ۴۸ از چاقی مفرط شکایت دارد. این خانم ۳۴ ساله که ۴ سال است مرتب «سلامت» می‌خواند، برای رسیدن به وزن مطلوب از ما راهنمایی خواسته است.

خانم مریم.س که طی ۴ ماه ۳۴ کیلوگرم وزن کم کرده اما دوباره چاق شده، درباره افزایش وزن مجددش می‌گوید:

انگیزه‌ای برای رژیم گرفتن ندارم

▪ از چه موقع چاق شدید؟

من از بچگی کمی اضافه وزن داشتم و نسبت به همسن و سالانم درشت‌تر بودم اما از سن بلوغ و دوران دبیرستان اضافه وزنم زیاد شد. سالی که پشت کنکور بودم، به شدت چاق شدم و وزنم به ۱۰۲ کیلوگرم رسید. چاقی خیلی آزارم می‌داد به همین دلیل با یک رژیم سفت و سخت و روزی یک ساعت پیاده‌روی، طی ۴ ماه ۳۴کیلوگرم وزن کم کردم و به ۶۸ کیلوگرم رسیدم.

▪ چرا نتوانستید این وزن را حفظ کنید؟

یکی، دو سال وزنم را حفظ کردم. فعالیتم زیاد بود. روزی یک ساعت پیاده‌روی می‌کردم و هفته‌ای ۳ روز به استخر می‌رفتم و شنا می‌کردم. در آن مدت وضعیت خیلی خوبی داشتم. احساس سبکی می‌کردم. سایزم از ۵۰ به ۴۰ رسیده بود. لباس‌هایی که دوست داشتم می‌پوشیدم و از زندگی‌ام لذت می‌بردم اما متاسفانه به‌دلیل برخی مشکلات، دچار افسردگی شدم. بیشتر وقتم را در خانه بودم، ورزش نمی‌کردم و تحرک نداشتم. رژیم‌غذایی‌ام را رعایت نکردم و خیلی سریع دوباره چاق شدم.

▪ مشکل و بیماری خاصی ندارید؟

کم‌کاری تیرویید دارم و قرص لوتیروکسین مصرف می‌کنم. گاهی نیز دچار سردردهای شدید می‌شوم که من را از کار و زندگی می‌اندازد. چند سالی است که متوجه شده‌ام فشارخونم بالاست. البته دارو مصرف نمی‌کنم. شنیده‌ام که سدیم‌ نمک باعث بالارفتن فشارخون می‌شود و برای کاهش فشارخون باید کمتر نمک بخورم. با توجه به اینکه چند سال است برای درمان کم‌کاری تیرویید دارو مصرف می‌کنم. می‌خواستم بدانم آیا ممکن است سدیم موجود در قرص لوتیروکسین سدیم، باعث افزایش فشارخون من شده باشد.

▪ برای کاهش وزن به متخصص تغذیه مراجعه نکرده‌اید؟

چرا چند بار به متخصص تغذیه مراجعه کردم اما نتیجه نگرفتم. بیشتر از یک ماه نمی‌توانم رژیم بگیرم. کمی وزن کم می‌کنم و بعد دوباره برنامه غذایی‌ام را کنار می‌گذارم. رعایت رژیم در مهمانی و مسافرت برایم سخت است و نمی‌توانم مدت‌طولانی رژیم داشته باشم.

▪ آدم پرخوری هستید؟

بله، متاسفانه. زیاد غذا می‌خورم. دیر سیر می‌شوم. دائم به فکر غذاخوردن هستم. وقتی تصمیم می‌گیرم رژیم بگیرم، هوس هر نوع غذایی می‌کنم و دلم می‌خواهد همه غذاهای پرکالری را بخورم و بعد رژیم‌غذایی‌ام را شروع کنم.

▪ چقدر فعالیت بدنی دارید؟

سعی می‌کنم روزی یک ساعت پیاده‌روی کنم اما بعضی وقت‌ها دچار حالت افسردگی می‌شوم و چند روز از خانه بیرون نمی‌روم. دچار پرخوری و پرخوابی می‌شوم. فقط پای تلویزیون می‌نشینم و هیچ تحرکی ندارم.

▪ برای درمان افسردگی‌تان به روان‌پزشک مراجعه کرده‌اید؟

راستش اطرافیانم می‌گویند این کار فایده‌ای ندارد. داروهای اعصاب فقط باعث خواب‌آلودگی و چاقی بیشترت می‌شود. خودت باید به خودت کمک کنی! چند ماه پیش یک‌بار به روان‌پزشک مراجعه کردم و دارو گرفتم اما تغییری در وضعیتم ایجاد نشد و درمان را ادامه ندادم.

▪ برای اینکه بتوانید وزن کم کنید و انگیزه کافی برای این کار داشته باشید، از مشاور و روان‌شناس کمک گرفته‌اید؟

نه، اما فکر می‌کنم خیلی به کمک مشاور نیاز دارم. اینقدر درباره کاهش وزن و انواع رژیم مطالعه کرده‌ام که اطلاعات تغذیه‌ای زیادی پیدا کرده‌ام اما مشکلم این است که نمی‌توانم این دستورها را به کار ببندم. اضافه وزنم آنقدر زیاد است که هروقت به فکر کاهش وزن می‌افتم، ناامید می‌شوم. مشکل من ضعف اراده و نداشتن انگیزه کافی است که نمی‌دانم چطور باید آن را حل کنم. از شما می‌خواهم من را راهنمایی کنید.

● نگاه متخصص تغذیه

توصیه دکتر

سعید حسینی

به سوژه

«میزگرد تغذیه»

در ۱۲ هفته می‌توانید

۱۲ کیلوگرم کم کنید

▪ وزن مناسب برای خانم مریم.س چقدر است و چقدر اضافه وزن دارند؟

وزن فردی با قد ۱۵۸ سانتی‌متر حداکثر باید ۶۲ کیلوگرم باشد بنابراین برای رسیدن به وزن مطلوب باید ۵۸ کیلوگرم وزن کم کنند.

▪ ایشان قصد کاهش وزن دارند اما اضافه وزن زیاد باعث شده از این کار ناامید شوند و رسیدن به وزن مطلوب را غیرممکن و دست‌نیافتنی بدانند. توصیه شما به ایشان چیست؟

نباید به عدد و رقم کاری داشته باشند. نباید به رسیدن به وزن ۶۲ کیلوگرم و کاهش وزن ۵۸ کیلوگرمی فکر کنند. ایشان فعلا باید با هدف رسیدن به سلامت، ۵ تا ۱۰ درصد وزنشان را کم کنند. علاوه بر این، فعلا به زیبایی کار نداشته باشند و هدفشان فقط سلامت بیشتر باشد. در مرحله اول، بهتر است ۶ تا ۱۲ کیلوگرم کاهش وزن را هدف قرار دهند. این خانم به راحتی و بدون رژیم سخت می‌توانند هفته‌ای یک کیلوگرم و در ۱۲ هفته اول، ۱۲ کیلوگرم وزن کم کنند.

▪ چطور این کار را انجام دهند؟

برای کاهش وزن دنبال رژیم‌های غذایی عجیب و غریب نروند و الگوی درست غذاخوردن را بیاموزند. درست غذاخوردن یعنی بر طبق مقادیر مجاز هرم‌غذایی خوردن است. برنامه غذایی‌شان باید طبق هرم‌غذایی تنظیم شود. باید برنج، نان و ماکارونی را به اندازه موردنیاز مصرف کنند. لازم نیست زیاد گوشت و پروتئین بخورند. مصرف میوه‌شان هم باید در حد معمول باشد. ایشان می‌توانند همه‌چیز بخورند اما به‌مقدار مناسب. نکته مهم این است که الگوی درست خوردن را براساس هرم‌غذایی رعایت کنند. مثلا نباید برنج حذف شود و مصرف گوشت افزایش یابد.

▪ این خانم به کم‌کاری تیرویید و پرفشاری خون مبتلا هستند. با توجه به این مشکلات، چه توصیه‌ای دارید؟

اگر وزن کم کنند، ممکن است فشارخونشان کاهش یابد و اگر دارو مصرف می‌کنند، مصرف دارویشان کمتر شود. کم‌کاری تیرویید می‌تواند ۴ تا ۵ کیلوگرم اضافه وزن ایجاد کند ولی اگر فرد دارو مصرف کند، قاعدتا کم‌کاری تیرویید مانعی برای کاهش وزن نیست بنابراین با مصرف دارو بیماری کنترل می‌شود و می‌توانند به راحتی وزن کم کنند.

▪ خانم س یکبار با رژیم سفت و سخت و پیاده‌روی طی ۴ ماه ۳۴ کیلوگرم وزن کم کرده‌ اما با رها کردن رژیم و ادامه ندادن ورزش و پیاده‌روی، خیلی سریع به وزن قبلی برگشته‌اند. این روش کاهش وزن چه عوارضی می‌تواند داشته باشد؟

روش کاهش وزن این خانم اشتباه بوده است. ممکن است فرد با رژیم‌های سخت که بیشتر شامل حذف کربوهیدرات و مصرف پروتئین است وزن کم کند که به این ترتیب آب بدن و عضله نیز از دست می‌رود و سوخت‌وساز بدن دچار اشکال می‌شود. در نهایت این کاهش وزن به ضرر فرد تمام خواهدشد. مقاومت بدن در برابر کاهش وزن و کاهش سوخت‌وساز بدن یکی از عوارض این نوع رژیم‌های غذایی غلط است.

▪ مشکل این خانم س این است که خیلی پرخورند و نمی‌توانند رژیم بگیرند. توصیه شما به چنین افرادی که برای سلامتشان باید وزن کم کنند اما اراده رژیم‌گرفتن ندارند، چیست؟

وقتی فردی به ما مراجعه می‌کند، ابتدا به او رژیم می‌دهیم. اگر رژیم گرفت و وزن کم نکرد، سوخت‌وساز بدنش اندازه گرفته می‌شود. اگر سوخت‌وساز پایین بود، باید درمان شود ولی اگر سوخت‌وساز بدن طبیعی بود، مشخص می‌شود فرد رژیم را رعایت نمی‌کند. در این حالت، علت رعایت نکردن رژیم‌غذایی را جستجو می‌کنیم. اگر به‌دلیل گرسنگی رژیم‌غذایی را رعایت نمی‌‌شود، برای کنترل گرسنگی دارو می‌دهیم و اگر فرد بگوید وقتی عصبی می‌شود غذا می‌خورد، برای رفع این مشکل دارو تجویز می‌کنیم و اگر بگوید دوست دارم غذا بخورم و نمی‌توانم رژیم بگیرم، دارویی تجویز می‌کنیم که غذا جذب بدنش نشود بنابراین برحسب علت باید درمان مناسب انجام شود. اگر همه این مراحل را انجام دادیم و فرد با رژیم و دارو وزن کم نکرد و چاقی‌اش خطرناک بود، آن وقت سراغ روش‌های دیگر می‌رویم و دریافت غذا را در معده کم می‌کنیم. این کار با توجه به نوع خوردن فرد می‌توانند شامل بالون یا جراحی تنگ کردن ورودی معده باشد. در کل، روش مناسب با توجه به بررسی‌هایی که انجام می‌شود، انتخاب خواهد شد.

● نگاه فوق‌تخصص غدد و متابولیسم

لوتیروکسین،

فشارخون را بالا نمی‌برد

دکتر محمدرضا مهاجرتهرانی

عضو هیات علمی دانشگاه علوم‌پزشکی تهران

خانم س یک‌بار وزن کم کرده‌اند اما نتوانسته‌اند وزنشان را حفظ کنند. نگه‌داشتن وزن خیلی مشکل‌تر از کاهش وزن است. بسیاری افراد بارها و‌ بارها وزن کم می‌کنند اما بعد از مدتی خسته می‌شوند و رژیم‌غذایی و فعالیت بدنی را کنار می‌گذارند و دوباره چاق می‌شوند. سرعت کاهش وزن در افراد چاق نباید زیاد باشد. توصیه می‌شود افراد نیم تا یک کیلوگرم در هفته وزن کم کنند. معمولا کاهش وزن در ابتدا راحت‌تر است اما بعد از مدتی بدن مقاومت می‌کند. متابولیسم بدن کاهش می‌یابد و کاهش وزن سخت و مشکل می‌شود. به همین دلیل افراد از ادامه رژیم و ورزش خسته و دوباره چاق می‌شوند. این تغییرات وزن و این کاهش و افزایش متناوب وزن عوارض زیادی دارد. علت شکست درمان در بیماران چاق، مزمن بودن بیماری و طولانی بودن مدت درمان است. این خانم باید رژیم‌غذایی‌شان را حفظ کنند، فعالیت فیزیکی‌‌شان را افزایش دهند، پیاده‌روی و ورزش کنند و مصرف چربی و مواد پرکالری را کاهش دهند تا بتوانند وزن کم و آن را حفظ کنند. ایشان مبتلا به کم‌کاری تیرویید هستند. کم‌کاری تیرویید مقداری اضافه وزن ایجاد می‌کند اما باعث چاقی شدید نمی‌شود. معمولا بیماری با دارو کنترل می‌شود و فرد مرتب باید بررسی شود. سدیم موجود در قرص لوتیروکسین هم ترکیبی است و برخلاف سدیم موجود در نمک طعام هیچ ربطی به افزایش فشارخون ندارد. بهترین روش این است که با ورزش و رژیم‌غذایی وزن کم کنند. در صورت لزوم می‌توان از دارو نیز کمک گرفت. براساس توده بدنی برای درمان چاقی می‌توان از رژیم، دارو یا جراحی استفاده کرد. این کار باید بعد از رد بیماری‌هایی که می‌توانند چاقی ایجاد کند، انجام شود.

● نگاه روان‌شناس

از هدف‌های دردسترس شروع کنید

دکتر بهروز بیرشک

استاد دانشگاه علوم‌پزشکی تهران

با توجه به قد و وزن این خانم کاملا مشخص است که اضافه وزن زیادی دارند اما برنامه کاهش وزن قبلی‌شان که در مدت کوتاه مقدار زیادی وزن کم کرده‌اند، مناسب نبوده است. اکنون ایشان این مورد را تعمیم می‌دهند و نتیجه‌گیری می‌کنند که اگر دوباره رژیم بگیرند، ممکن است دوباره چاق شوند. همیشه تاکید می‌شود که در برنامه‌های کاهش وزن فرد با کمک متخصص تغذیه شیوه صحیح غذاخوردن را بیاموزد. خانم س نباید برنامه کاهش وزن را به تعویق بیندازند و امروز و فردا کنند. ایشان باید انگیزه‌‌شان را تقویت و با اراده و پشتکار برنامه کاهش وزن را آغاز کنند. نباید رویایی فکر کنند و باید واقعیت را پذیرفت و تدریجی به سمت سلامت حرکت کرد. ایشان باید یک هدف قابل‌دسترس را مشخص و سعی کنند در یک مقطع زمانی مشخص به این هدف برسند. با دریافت پاسخ، انگیزه تقویت می‌شود و به‌تدریج به هدف می‌رسند. خانم س باید بپذیرند که خودشان موثرترین فرد در کاهش وزنشان هستند، بنابراین باید همه تلاششان را در برنامه کاهش وزن به کار گیرند.

● نگاه روان‌پزشک

افسردگی‌تان را درمان کنید

تا وزنتان کم شود!

دکتر علی باغبانیان

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران

علایمی مانند پرخوری، پرخوابی و بی‌تحرکی و ماندن در خانه به هر دلیلی که ایجاد شده باشد، از نشانه‌های افسردگی است. ممکن هم است چاقی باعث افسردگی شده باشد. البته افرادی هم چاق نیستند و به دلایل دیگر دچار افسردگی می‌شوند. به هر حال به نظر می‌رسد این خانم علایم افسردگی دارند. شاید با درمان و مراجعه به روان‌پزشک و استفاده از داروهای ضدافسردگی، مشکلشان حل شود و وزن کم کنند. باوجود این تصور که داروهای ضدافسردگی باعث افزایش اشتها و افزایش وزن می‌شود، به‌دلیل اینکه با درمان افسردگی اشتها کم و فعالیت بیشتر می‌شود، وزن کم خواهد شد. ایشان یک‌بار تجربه کاهش وزن داشته‌اند. کاهش وزن زیاد در مدت کوتاه یک اشتباه بارز است. احتمال ماندگاری وزن در کاهش وزن تدریجی بیشتر است و در کاهش وزن‌های ناگهانی احتمال برگشت وزن بیشتر است.

پیشنهاد می‌کنم به جای اینکه به جنبه‌های منفی این تجربه فکر کنند و بگویند اگر دوباره وزن کم کنم ممکن است دوباره چاق شوم، جنبه‌های مثبت آن را در نظر بگیرند و بگویند همین‌طور که یکبار موفق شدم این بار هم می‌توانم این کار را انجام دهم اما با سرعت معقول. فعالیت فیزیکی کم و پرخوری باعث چاقی می‌شود و چاقی افسردگی را در پی دارد. از طرفی، افسردگی می‌تواند باعث کم‌تحرکی و پرخوری و چاقی شود. در این حالت یک چرخه معیوب ایجاد می‌شود که باعث تشدید چاقی و اضافه وزن خواهد شد. باید این چرخه را بشکنند.

این کار می‌توانند با افزایش فعالیت فیزیکی، رعایت رژیم‌غذایی متعادل و درمان افسردگی انجام شود. با توجه به اینکه مقدار اضافه وزن خانم س بالاست، نباید توقع زیادی نداشته باشند و زمان طولانی برای رسیدن به هدف در نظر بگیرند. کاهش وزن سریع و ناگهانی، عود سریع و ناگهانی در پی دارد و باعث ناامیدی بیشتر خواهد شد. باید با برنامه‌ریزی زیرنظر متخصص تغذیه وزن کم کنند. در ذهنشان تصور کنند زمانی که وزن کم کرده بودند چقدر راحت‌تر بودند، مشکلات و دردهای جسمی‌‌شان کمتر بوده، مشکلات گوارشی نداشته‌اند، وضع ظاهری و صورت و اندامشان چقدر بهتر و چقدر مورد توجه اطرافیان بوده‌اند. به جای اینکه به‌دلیل افزایش وزن خود را تنبیه کنند، باید به‌دلیل کاهش وزن خود را تشویق کنند و با خود بگویند باز هم می‌توانم بدون اشتباه و با کمک متخصص تغذیه و روان‌پزشک وزن کم کنم.

فرزانه فولادبند

«میزگرد تغذیه» درباره مشکل چاقی خانم مریم.س با حضور دکتر سعید حسینی متخصص تغذیه دکتر محمدرضا مهاجرتهرانی فوق‌تخصص غدد و متابولیسم

دکتر منوچهر قارونی متخصص قلب و عروق دکتر علی باغبانیان روان‌پزشک

دکتر بهروز بیرشک روان‌شناس