اطلاعات در برابر ارتباطات

شبکه های اجتماعی امروز به عنوان حوزه یی مستقل و جدانشدنی در حوزه رسانه و ارتباطات مطرح بوده و کارکردهای آن تا حوزه های سیاسی و اقتصادی هم کشیده شده است

شبکه‌های اجتماعی امروز به عنوان حوزه‌یی مستقل و جدانشدنی در حوزه رسانه و ارتباطات مطرح بوده و کارکردهای آن تا حوزه‌های سیاسی و اقتصادی هم کشیده شده است. اگر چه نام این شبکه‌های اجتماعی با نام چند برند رسانه‌یی همچون فیس‌بوک، توئیتر، مای اسپیس و گوگل باز (و اخیرا گوگل پلاس) گره خورده و هنگامی که نامی از شبکه‌های اجتماعی به میان می‌آید، بسیاری از کاربران اینترنت ناخودآگاه یاد این شبکه‌ها می‌افتند، اما واقعیت آن است که در دنیای مجازی نام‌ها و سایت‌های بسیاری در این حوزه تثبیت شده و فعالیت می‌کنند.

اما شبکه‌های اجتماعی از سوی دیگر تفاوت‌های محسوس و پایه‌یی با انواع دیگر سایت‌های مشابه نظیر پورتال دارند که برای استفاده از آنها باید میان تعارف هر یک خط مشخصی ترسیم کرد. به بیان دیگر پورتال هرچند هم دارای امکانات یا به اصطلاح اپلیکیشن‌های جانبی برای کاربران باشد باز هم با محتوا و کارکردهای شبکه اجتماعی تفاوت دارد. بطور خلاصه نظریه‌پردازان ارتباطات تعریف جامع و یکدستی از پورتال ندارند اما بیشتر تعاریف حاکی است که پورتال یک مرکز ارایه خدمات و اطلاعات اینترنتی است که بر چهار پایه اصلی انطباق‌پذیری، اختصاصی کردن، یکپارچه‌سازی و پشتیبانی از انجمن‌های مجازی استوار است. با چنین تعریفی سایت یاهو یک پورتال جامع به حساب می‌آید اما لزوما هیچ کدام از تلاش‌های این سایت برای دستیابی به یک شبکه اجتماعی موفق نبوده است. اگر چه مدیران یاهو گهگاه شانس خود را برای ورود به رقابت در عالم شبکه‌های اجتماعی (نظیر راه‌اندازی یاهو ۳۶۰ درجه) آزموده‌اند اما از آنجایی که کارکردهای محتوایی یاهو بر مبنای پورتال برنامه‌ریزی شده است، هیچگاه نتوانسته‌اند در میان شبکه‌هایی نظیر مای اسپیس، فیس‌بوک و توئیتر عرض‌اندام کنند.

به عبارت دقیق‌تر می‌توان گفت اتکای پورتال بر محتوا و پردازش آن است. محتوایی که در قالب هر شیء الکترونیکی اعم از اسناد اچ‌تی‌ام‌ال یا ایکس‌ام‌ال، تصویر، صدا و سایر محتویات الکترونیکی طبقه‌بندی می‌شود.

● مراحل اختصاصی پورتال

۱) گردآوری: جمع‌آوری اطلاعات و خدمات از منابع متعدد و توزیع شده به طریقی قابل توجه و معنی‌دار.

۲) اختصاصی کردن: این پروسه‌یی است که از طرف پورتال برای نمایش اطلاعات به کاربران بر اساس نیازهای آنان اجرا می‌شود. این مقوله نیازمند وجود فراداده محتوا (یعنی اطلاعاتی درباره اطلاعات موجود در سایت) است که نقش هر کدام از کاربران را، به علاوه حقوق دسترسی آنها مشخص می‌کند.

۳) توصیه و معرفی کردن محتوا: هنگامی که یک نرم‌افزار، از اطلاعاتی که درباره شما می‌داند، برای پیشنهاد کردن اطلاعات یا خدمات جدید استفاده می‌کند، آن را یک سیستم توصیه‌گر می‌نامیم. پورتال می‌تواند بر اساس علاقه‌مندی‌های یک کاربر یا اطلاعاتی که درباره او می‌داند، مطالب مناسب را در اختیار او قرار دهد. این مهم می‌تواند حتی از طریق دنبال کردن موضوعات مورد علاقه کاربر صورت گیرد.

۴) انتخاب و خلاصه کردن مطالب: پورتال می‌تواند به صورت خودکار مطالب را خلاصه کرده، در اختیار کاربر قرار دهد. به عنوان مثال کلمات کلیدی یک مقاله می‌تواند برای جست‌وجوی آن مورد استفاده قرار گیرد.

اما از سوی دیگر شبکه‌های اجتماعی مبتنی بر نظریه‌های اجتماعی شکل می‌گیرند و تنها یک سرویس یا درگاه ارایه‌دهنده خدمات نیستند. تحقیق در تعدادی از زمینه‌های آکادمیک نشان داده ‌است که شبکه‌های اجتماعی در بسیاری از سطوح به کار گرفته می‌شوند. از خانواده‌ها گرفته تا ملت‌ها. این شبکه‌ها که لزوما مجازی هم نیستند نقش مهمی در تعیین راه‌حل مسائل، اداره کردن تشکیلات و میزان موفقیت افراد در رسیدن به اهداف‌شان ایفا می‌کنند. شبکه اجتماعی همچنین می‌تواند برای تشخیص موقعیت اجتماعی هر یک از افراد موجود در شبکه مورد استفاده قرار گیرد. این مفاهیم غالبا در یک کردار شبکه اجتماعی نشان داده می‌شوند. کرداری که اکثرا در درگاه ورودی سایت‌های شبکه اجتماعی نیز با طرح‌های گرافیکی اختصاصی نمایش داده می‌شود.

شبکه‌های اجتماعی بر پایه اینترنت از قبیل فیس‌بوک و مای‌اسپیس امروزه همان کارکردی را دارند که پیش از این نظریه‌پردازان اجتماعی برای شبکه‌های اجتماعی حقیقی متصور بودند. این شبکه‌های اجتماعی در عین حال که فضاهایی هستند که در آنها افراد دوستان جدیدی پیدا می‌کنند یا دوستان قدیمی خود را در جریان تغییرات زندگی‌شان قرار می‌دهند، مکان‌هایی برای تبادل نظر هستند که در آنها جوانان عقاید و نظرات خود را با هم به اشتراک می‌گذارند. این قابلیت که یک فرد بتواند با امثال خود در کشورهای دیگر جهان ارتباط برقرار کند، باعث می‌شود تا این شبکه‌ها به مکانی تبدیل شوند که در آنها ایده‌های جدید معرفی شده و مورد بحث قرار ‌گیرند.

● چرا برخی سایت‌ها شبکه اجتماعی نیستند؟

اخیرا در ایران به تبع گسترش فضای شبکه‌های اجتماعی، سایت‌هایی با عنوان شبکه‌های اجتماعی اختصاصی راه‌اندازی شده‌اند که فاقد کارکردهای اصلی اینگونه سایت‌ها بوده و طبیعتا چندان نیز مورد استقبال قرار نمی‌گیرند. به عبارت دیگر برخی از این سایت‌ها با شعار ارتباط و اشتراک‌گذاری فایل‌ها و محتواها راه‌اندازی شده‌اند که تنها بخشی از ابزارهای شبکه‌های اجتماعی است و کارکردهایی نظیر کارکرد پورتال دارد. هر چند در نگاه اول شباهت ظاهری فراوانی میان پورتال و شبکه‌های اجتماعی وجود دارد اما ایجاد یک شبکه اجتماعی به جز کارکردهای حوزه اینترنت نیازمند محتویات نظری علوم اجتماعی نیز هست که در قالب طرح‌هایی از جمله اینترنت قابل پیاده‌سازی است.