بوتاکس برای کاهش عرق بدن

انواع پر عرقی و راه های درمان آن

عرق بدن از دو نوع غدد پوستی اکرین و آپوکرین ترشح می‌شود. این غدد از قسمت میانی پوست یا درم منشاء می‌گیرند و به سمت خارج پوست می‌روند و ترشح‌های خود را روی پوست می‌ریزند. قسمت مترشحه غدد عرق را یک لایه عضلانی می‌پوشاند که به‌وسیله آن ترشح‌های غدد عرق به سمت خارج هدایت می‌شود. ترکیب‌های عرق، شبیه پلاسمای خون و فقط از آن رقیق‌تر است...

● چرا عرق می‌کنیم؟

غدد عرق، تنظیم‌کننده حرارت بدن هستند یعنی با دفع عرق، حرارت بدن هم دفع می‌شود. غدد عرق، عمدتا کف دست‌ها، کف‌پاها، پیشانی و زیربغل‌ها قرار دارند. عرق پوست علاوه بر تنظیم حرارت بدن، در آن مناطق مانع ساییدن و چسبیدن پوست به هم می‌شود و پوست را در چین‌ها لغزنده می‌کند. عرق غدد آپوکرین همراه با فولیکول مو و در سوراخی که مو به سطح پوست باز می‌شود، ترشح می‌شود.

● اختلال‌های غدد عرق

پرکاری غدد عرق و افزایش ترشح‌ عرق می‌تواند در یک قسمت، چند قسمت یا سراسر بدن اتفاق بیفتد و انواع مختلفی دارد.

● پرعرقی هیجانی

این نوع پرکاری معمولا فقط کف دست و پا یا زیربغل‌ها دیده می‌شود و ممکن است در هوای گرم شدت پیدا کند. افراد مبتلا به پرعرقی کف دست و پا، ممکن است در زیربغل‌ها هم دچار پرعرقی باشند اما فقط ۲۵درصد کسانی که پرعرقی زیربغل‌ دارند به پرعرقی کف دست و پا هم مبتلا هستند. کف دست‌ها ممکن است سرد و با ته‌رنگ کدر باشد. پرعرقی کف‌پاها هم می‌تواند باعث سفیدشدن و لیچ افتادن پوست شود (به دلیل ضخامت کراتین پوست). همچنین باعث شود در این ناحیه، منافذی ایجاد ‌شود و بوی بد بدهد. تعریق زیاد گاهی دائمی نیست و متناوب است و موقع اضطراب، استرس عصبی یا ترس شدت یابد. گاهی هم تعریق زیاد زیر بغل‌ها در زمان بلوغ اتفاق می‌افتد که با افزایش سن، کمتر خواهد شد. معمولا این تعریق زیاد، هنگام خواب قطع می‌شود.

● افزایش تعریق تغذیه‌ای

بسیاری از افراد چند ثانیه بعد از مصرف غذاهای حاوی فلفل، سس گوجه‌فرنگی، شکلات، قهوه، چای یا سوپ داغ در نواحی پیشانی، پوست سر، لب بالا، دور دهان و جناغ سینه دچار عرق واضح می‌شوند که به علت افزایش فعالیت اعصاب سمپاتیک است. علاوه بر آن، این تعریق زیاد در نوروپاتی حسی، دیابت یا بعد از زونا، ورم غدد پاروتید یا آب پاروتید، جراحی یا صدمه به غدد پاروتید(غدد گوشی-شقیقه‌ای) هم دیده می‌شود. در صدمه به غدد پاروتید فقط یک‌سوم بیماران دچار پرعرقی می‌شوند و خوشبختانه فقط ۱۰درصد آنها به درمان نیاز دارند.

● افزایش سراسری تعریق در تمام بدن

بیماری‌های تب‌دار، فعالیت جسمانی و هوای گرم و مرطوب می‌تواند باعث پرعرقی در تمام پوست بدن شود. بیماری‌هایی مانند پرکاری تیرویید، آکرومگالی، دیابت، تومور فئوکروموسیتوم، کاهش قندخون، اعتیاد به موادمخدر، لنفوم، نشانگان کارسینویید، بارداری و یائسگی هم می‌توانند در تمام پوست بدن پرعرقی ایجاد کنند. بیماری‌هایی از قبیل صدمه‌های مغزی، پارکینسون، سایر اختلال‌های سیستم اعصاب سمپاتیک و متاستاز تومورهای سرطانی هم، باعث افزایش تعریق پوستی می‌شوند. از داروهای ضدافسردگی‌ها، مهارکننده سروتونین، ضدانعقادها، محرک‌های مثانه، ترکیب‌های تریاک و... هم عامل پرعرقی هستند.

● درمان پرعرقی

برای درمان پرعرقی سراسری، ابتدا باید بیماری اصلی درمان شود، اما بیشتر بیماران به علت پرعرقی کف دست و پا یا زیر بغل‌ها به پزشک مراجعه می‌کنند.

● درمان‌های موضعی

الف: شایع‌ترین درمان موضعی، استفاده از محلول کلرورآلومینیوم است. در درمان پرعرقی زیربغل‌ها محلول‌های ۳۵-۱۰ درصد، شب‌ها استفاده می‌شود و بسیار موثر است. البته درمان با این محلول، ابتدا باید با غلظت‌های پایین باشد و اگر اثر نکرد، پزشک به تدریج غلظت آن را بالا می‌برد تا باعث تحریک پوست نشود. محلول کلرورآلومینیوم باید ۸-۶ ساعت بعد از اینکه روی پوست زده شد، شسته شود. در پرعرقی کف دست‌ها می‌توان از محلول‌های ۵۰درصد کلرورآلومینیوم استفاده کرد و اگر موثر نباشد، بعد از زدن محلول، باید روی آن را با پلاستیک پوشاند تا باعث افزایش جذب و اثر شود. بعد از بهبود، باید از غلظت‌های کمتر یا به جای هر شب، ۲ تا ۳ شب در هفته از این محلول استفاده کرد تا جلوی عود گرفته شود.

ب: یونتوفورزیس دستگاهی الکتریکی است در آن از مواد گلیکوپیرولات ۰۱/۰ درصد و کلرورآلومینیوم ۲ درصد استفاده می‌شود. یونتوفورزیس در بیمارانی تجویز می‌شود که محلول کلرورآلومینیوم برایشان بی‌اثر بوده است. یونتوفورزیس روزی ۱ تا ۲ بار، و هر بار به مدت ۳۰-۲۰ دقیقه انجام می‌شود و بعد از بهبود می‌توان برای جلوگیری از عود، دفعات آن را کاهش داد.

ج: سم ‌بوتولینوم(بوتاکس) کف دست و پا یا زیربغل‌ها تزریق می‌شود. این تزریق بسیار موثر و با زمان ‌اثر طولانی است و مقدار ترشح عرق را به ۱۰درصد قبل از تزریق کاهش می‌دهد. میزان تاثیر آن به نوع سم بوتولینوم A و مهارت پزشک در تزریق بستگی دارد. عوارض جانبی‌اش نادر است اما اگر به‌وسیله افراد غیرمتخصص یا با دوز بیش از نیاز تزریق شود، می‌تواند باعث ضعف عضلات انگشتان دست‌ها شود. مدت اثر آن بین ۹-۶ ماه است ولی تا بیمار به پرعرقی کامل برگردد، حدود یک‌سال و نیم طول می‌کشد. امکان تزریق مجدد بعد از رفع اثر آمپول قبلی وجود دارد و تزریق‌های بعدی به همان میزان آمپول اول اثربخش خواهد بود.

این روش برای بیمارانی که درمان‌های موضعی برایشان بی‌اثر بوده و قبل از جراحی اعصاب توصیه می‌شود. از آمپول سم بوتولینومB هم می‌توان برای درمان استفاده کرد ولی پایداری آن کمتر از نوعA است.

د)درمان طبی: برخی داروهای آنتی‌کولینرژیک در کاهش عرق سراسر بدن موثر است. مقدار دوز تجویزی با توجه به شدت پرعرقی و میزان تحمل بیمار متغیر است ولی عوارض جانبی این داروها از قبیل اینکه گلوکوم و تشنج را بدتر می‌کند، مصرف آنها را محدود می‌کند. اثر کاهش تعریق این داروها ۶-۴ ساعت است. بعضی بیماران این داروها را برای مصرف در شرایطی مانند مهمانی، امتحان‌های مهم درسی و... ترجیح می‌دهند و از مصرف مداوم آن به دلیل عوارض جانبی اجتناب می‌کنند. داروهای خوراکی دیگری هم برای پرعرقی موضعی تجویز می‌شوند.

ه)درمان جراحی: در درمان پرعرقی شدید زیر بغل‌ها، بافت زیر پوست را که حاوی غدد عرق است، به قطر ۲ سانتی‌متر با روش جراحی برمی‌دارند. این درمان بسیار موثر است. روش جراحی لیپوساکشن یا جراحی اولتراسونیک نیز از روش‌های از بین بردن دائمی غدد عرق هستند و بالاخره جراحی قطع عصب سمپاتیک سینه‌ای آخرین روش درمان پرعرقی کف‌دست‌هاست به شرطی که سایر روش‌ها بی‌اثر بوده باشند. این روش، باعث قطع کامل ترشح‌های عرق می‌شود ولی احتمال عوارض جراحی مانند درد مزمن، خونریزی، پنومونی و حتی مرگ وجود دارد. فقط ۶۰ درصد بیماران از این روش رضایت کامل دارند چون بعد از این جراحی پرعرقی جبرانی در سایر قسمت‌های پوست ایجاد می‌شود و در دوسوم بیماران پرعرقی تغذیه‌ای شدت می‌یابد، بنابراین معمولا روش جراحی قطع عصب سمپاتیک به بیماران توصیه نمی‌شود.

دکتر حسین طباطبایی

متخصص پوست

استاد دانشگاه‌ علوم‌پزشکی تهران