هیاهو در پایتخت عصر صفویه

بررسی مشکلات مصلای اصفهان

هر از گاهی کمی که سوژه ها کم می آید با نگاهی به دور و بر همه فریاد می زنند مصلا تب تند و زود گذر مترو و خرابی هایش و آثار باستانی در کنارش که چه بی ارزشند، فرو می نشیند همگان به یاد مصلا می افتند.

همان مصلایی که زمینش ۱۵ سال پیش با حضور سید محمد خاتمی وزیر ارشاد وقت، حجت‌الاسلام جمارانی رئیس سازمان حج و اوقاف کشور و مهندس سیف‌اللهی و دیگران، مهرماه ۷۰ در اصفهان زمینی را با خصوصیاتی نظیر زمین داخل شهربودن، مجاورت با تخت فولاد، نزدیکی به ایستگاه متروی آینده اصفهان و ... انتخاب کردند و زمانی که کلنگش به زمین زده شد، قرار بود بنایی باشد عظیم آنچنانکه حتی کوروش کبیر هم تاکنون نساخته است.

این روزها هر ازگاهی شورای خسته شهرمان و روزنامه نگاران همیشه در صحنه دست بر روی مصلای اصفهان می گذارند و یکی می گوید بودجه نیست، دیگری می گوید مدیریت نیست و سومی نیز گاهی سکوت می کند و من می گویم که شاید سومی می داند موضوع از چه قرار است که سکوت کرده است.

این روزها باب شده است که هرکسی نظری می دهد درباره مصلا و شاید دردناکتر از توقف بی دلیل و بی پول پروژه مصلا تخریب این پروژه نیمه تمام تا ۵ سال دیگر باشد، همان که ابوالفضل قربانی، سخنگوی شورای شهر اصفهان می گوید: در صورتی که این پروژه در ۵ سال آینده به بهره برداری نرسد، روند فرسودگی خود را آغاز خواهد کرد و امکان استفاده از آن هیچ گاه میسر نخواهد شد.

آمدند و برای مصلای اصفهان اهداف تعیین کردند و افق ها برایش دیند و هزار و یک شب قصه برایش پیشاپیش نوشتند و رفتند، همان پروژه عظیمی که ۳۳۰ نفر از معماران و طراحان کار را برعهده گرفتند تا این پروژه «منحصر به فرد» را روی کاغذ بیاورند و سپس بر زمین تخت فولادی که به اندازه قدمت آدمی روز ها را شب کرده است پیاده‌اش کنند.

پروژه بزرگی که به دلیل طراحی و اجرای سازه‌های فولادی و بتنی بی‌نظیر در قالب گنبدها و منارهای مصلی است. طراحان و مجریان مصلی همیشه به کنفرانس ۱۹۹۹ موسسه IABSE در ریودوژانیروی برزیل اشاره می‌کنند که در آن طراحی، محاسبات و اجرای ساختمان اصلی مصلی در میان ۴۰۸ طرح شرکت کننده به عنوان یکی از هشت طرح برتر انتخاب شد.

اولین زخمه بر زمین تخت فولادی سوم شهریور ۷۳ با حضور استاندار، امام جمعه، مهندس سیف‌اللهی - که اکنون معاون استاندار است - و دیگر مسوولان محلی طی جشنی مفصل به زمین زده شد و پایان دهه ۷۰، هشت منار مصلی آسمان اصفهان را درنوردید، همه چیز کند اما خوب پیش می رفت تا آنکه خواب و رویاها تبدیل شد به کابوس هایی که در آن یک نفر فریاد می کشید بودجه نیست.

● بودجه یا مدیریت؟

خیلی ها می گویند بودجه نیست و خیلی های دیگر هم می گویند مدیریت نیست همان دو مقوله ای که هر پروژه ای که دست توانگر دولت پشتش نباشد بدان دچار می شود، تعدادی هم عقیده دارند بلند پروازی ها در طراحی پروژه مصلای اصفهان فراتر از توان موجود است، عدم‌تعریف و تبیین منابع مالی پروژه‌ای با این عظمت، بزرگ‌ترین خطای بنیانگذاران آن بوده است که باعث شده تا به انتهای مسیر نرسیده سال ها پشت چراغ قرمز متوقف بماند و سهم دولت‌ها در این مجموعه عمرانی آن قدر ناچیز بوده که گزاف نیست اگر بگوییم هر چه تاکنون ساخته شده، با کمک‌های مردمی بوده است.

عدم سنخیت معماری مصلی با معماری ایرانی نیز از دیگر ایراداتی است که کارشناسان بر این مصلا وارد می دانند. آنها معتقدند مناره های زیاد مخصوص معماری عربی است نه ایرانی. محمدرحیم اخوت در ماهنامه «دانش‌نما» ویژه‌نامه مصلی می‌نویسد: «حجم‌های ساختمانی، ابعاد غول‌آسا و منارهای ناساز بی‌اندام بیش از آنکه نشان‌دهنده عظمت پروردگار و کوچکی آدمی باشد، نوعی خودنمایی و خودبزرگ‌بینی و تکبر آدمی و حکومت‌های زمینی تمامیت‌گرا را نشان می‌دهد.»

حجت الاسلام محمدتقی رهبر نماینده مردم اصفهان در مجلس شورای اسلامی با انتقاد از روند ساخت مصلای اصفهان می گوید: دولت در سفر استانی خود ۲۰۰ میلیارد ریال تسهیلات به منظور تکمیل احداث این مصلی اختصاص داد با این وجود هیچ گونه تحرکی در زمینه تکمیل احداث مصلای شهر اصفهان صورت نگرفته و باید با همت مسئولان شهراصفهان این قفل بسته باز شود.

وی ادامه داد: برای اتمام این طرح نیاز به عزمی جدی و انقلابی است که اگر هیئت امنای این مصلی قادر به انجام این کار نمی باشند باید کنار رفته و کار به کسی سپرده شود که می تو اند عهده دار انجام آن شود.

وی با اشاره به اینکه مسئله مصلای اصفهان همچنان متوقف مانده و پیشرفتی نداشته است، اظهار داشت: از چند سال گذشته تاکنون علی رغم تذکرات بسیار به مسئولان ذی ربط برای پیگیری ساخت مصلای، هنوز حرکت جدی برای ساخت و تکمیل آن صورت نگرفته است .

امام جمعه موقت اصفهان افزود: سال ها از زمان آغاز عملیات اجرایی مصلای بزرگ اصفهان گذشته، اما این مصلی نه تنها تاکنون به بهره برداری نرسیده، بلکه حتی به ۵۰ درصد پیشرفت فیزیکی نیز نرسیده و آینده روشنی هم برای آن پیش بینی نمی شود.

محمد تقی رهبر، نماینده مردم اصفهان در مجلس شورای اسلامی می گوید: مشکل تکمیل مصلای اصفهان مشکل مالی نیست بلکه مشکل مدیریتی است زیرا مصلا واحد تجاری، زمین و ... دارد.

● مثلث برمودای مصلای اصفهان

مصلای اصفهان پروژه کوچکی نیست گرچه این روزها به راحتی از روی این میز به روی میز دیگر و از این ارگان به ارگان دیگر پاس داده می شود و اینکه آیا قبل از آنکه عمر فونداسیون سازه‌های نیمه ساز مصلی کاسته شود، ساخته می شود یا نه را هنوز کسی پاسخگو نیست.

محمد حججی، مدیرعامل مصلی اصفهان می‌گوید: وقتی پروژه‌ای این چنینی را تعریف کردند و منبع آن را هم مشخص نکردند که دولتی باشدیا نباشد؟ در واقع باری است که به دولت تحمیل شده است، مردم هم توان ندارند کمک کنند. وی می گوید: پیشنهادی که به استاندار محترم داده‌ایم این بوده که پول داده شود تا صرفا مصلی ساخته شود و بقیه پروژه بر اساس شرح وظایفشان به دستگاه‌های ذی‌ربط واگذار شود، مثلا ساختمان کتابخانه به ارشاد یا شهرداری داده شود و یا آنکه شهرداری و شورای شهر توجه ویژه ای به مصلی بکنند و آن را در لیست پروژه‌های عمرانی شهر قرار دهند.

رهبر، امام جمعه موقت اصفهان نیز در این باره می گوید: باید روی مسئله مصلای اصفهان وقت گذاشت زیرا یکی از مشکلات اصلی مصلای بزرگ اصفهان در هیئت امنا است و امام جمعه و مسئولین شهر هیچ یک عضو هیئت امنا نیستند و مصلای اصفهان تنها نیازمند عنایتی ویژه از سوی مسئولان است.

عباس حاج رسولیها، رئیس شورای اسلامی شهر اصفهان نیز گفت: در صورتی که مشکلات داخلی هیئت امنای مصلای بزرگ اصفهان مرتفع شود، شورای شهر در بودجه سال آینده شهرداری، ردیف بودجه مشخصی را به تکمیل مصلی اختصاص خواهد داد.

عباس حاج رسولیها با اعلام این مطلب افزود: شورای شهر و شهرداری اصفهان بارها آمادگی خود را برای مشارکت و اختصاص بودجه برای تکمیل مصلای بزرگ اصفهان اعلام کرده اند اما تاکنون هیچ فعالیت مثبتی از سوی هیئت امنای این مصلی صورت نگرفته است.

گفتنی است این مجموعه ۱۸ پروژه‌ای قرار است مصلای بزرگ اصفهان در وسط و سایر بناها مانند ورزشگاه، فروشگاه، درمانگاه، کتابخانه، مهمانسرا، مرکز تحقیقات، موزه، سالن‌های همایش، مهد کودک، بانک و... در پیرامون ساخته شوند.

سالن اصلی مصلی که در میان سایر پروژه‌های فرهنگی، تفریحی، ورزشی، تجاری و... احاطه شده است، مهم‌ترین و چشمگیرترین بخش کار است که برای نماز جمعه و اجتماعات بزرگ مذهبی - فرهنگی در نظر گرفته شده است. این سالن شامل سه بخش رواق‌ها، سالن بدون ستون در وسط و گنبد مقصوره است. رواق‌ها در کناره‌های شرقی، غربی و شمالی مصلی در سه طبقه با ۲۱ گنبد بتنی بیضوی پوشانده شده‌اند و سالن بدون ستون در وسط با چهار گنبد مشبک فولادی مسقف می‌شوند. گنبد مقصوره هم در ضلع جنوبی، جایگاه سخنران و محراب نماز می‌باشد. سالن مصلی سه ورودی اصلی و شش ورودی فرعی دارد.

فاطمه حاتمی