نقش ورزش در درمان افسردگی

آقای سهیلی از تهران پرسیده‌اند که: «چندی پیش در مجله انگلیسی sport medicine مطلبی خواندم به این مضمون که پیاده‌روی روی تردمیل می‌تواند سریع‌تر از دارودرمانی علایم افسردگی را بکاهد...
آیا …

آقای سهیلی از تهران پرسیده‌اند که: «چندی پیش در مجله انگلیسی sport medicine مطلبی خواندم به این مضمون که پیاده‌روی روی تردمیل می‌تواند سریع‌تر از دارودرمانی علایم افسردگی را بکاهد...

آیا واقعا خوب است خواهرم را که مبتلا به افسردگی است، به این امر توصیه کنم؟» در پاسخ به این سوال، ابتدا باید بگویم که هنگام خواندن مقالات علمی باید به این نکته توجه داشته باشید که هر مطالعه محدودیت‌هایی دارد که باعث می‌شود نتوان نتایج آن را به طور صد در صد پذیرفت. به عبارت دیگر نمی‌توان انتظار داشت که نتایج یک مطالعه، هرچه قدر هم که با دقت انجام شده باشد، کاملا درست باشد و یا در مورد همه افراد جامعه صدق پیدا کند. بنابراین دستورالعمل‌های پزشکی را به کمک جمع‌بندی از تمام مطالعاتی که در آن زمینه انجام شده‌اند تدوین می‌کنند، نه یک مطالعه. درباره اثر ورزش در درمان افسردگی در سال‌های اخیر مطالعات متعددی انجام شده است که بیشتر آنها نشان داده‌اند ورزش به بهبود افسردگی کمک می‌کند. اگرچه سازوکار اصلی اثر درمانی ورزش مشخص نیست ولی به نظر می‌رسد که ترشح برخی مواد (مثل اندورفین، دوپامین، سروتونین و نوراپی‌نفرین) با ورزش کردن در بدن بیشتر می‌شود و این مساله به بهبود روحیه کمک می‌کند. همچنین ورزش کردن باعث می‌شود توجه بیمار از نگرانی‌ها و سایر مسایل ناراحت‌کننده به نکات دیگر برگردانده شود و به علاوه به بهبود اعتماد به نفس کمک می‌کند. این مسایل هم می‌توانند به کاهش افسردگی بینجامند.

اما اگر موثر بودن ورزش را بپذیریم، «میزان» تاثیر آن در کاهش افسردگی هم اهمیت دارد. آیا ورزش کردن می‌تواند به اندازه روان‌درمانی یا دارودرمانی در بهبود افسردگی موثر باشد؟ در کوتاه‌مدت، بله. ولی درباره اثربخشی طولانی‌مدت ورزش برای درمان افسردگی مطالعات کافی انجام نشده است.

از طرف دیگر، متاسفانه این درمان برای گروه زیادی از بیماران قابل اجرا نیست چرا که نیاز به انرژی، انگیزه و مداومت زیادی دارد و باعث می‌شود بسیاری از بیماران افسرده این درمان را نپذیرند یا در میانه درمان آن را رها کنند. به علاوه، این درمان تقریبا برای هیچ یک از بیماران مبتلا به افسردگی شدید قابل اجرا نیست. تصور کنید چگونه می‌توان یک فرد افسرده را واداشت هفته‌ای پنج روز هر روز به مدت نیم ساعت ورزشی دست کم با شدت متوسط انجام دهد.

بنابراین در حال حاضر از این روش درمانی فقط به عنوان یک درمان کمکی استفاده می‌شود، نه یک درمان اصلی. البته این درست است که در صورت اجرا، آثار درمان آن زودتر از دارودرمانی ظاهر می‌شود چرا که دارو برای اثر کردن نیاز به چند هفته زمان دارد. پس اگر بتوان فرد افسرده‌ای که تحت درمان با روش دیگری هم هست را تشویق به انجام ورزش کرد، می‌تواند مفید باشد.

دکتر سید وحید شریعت/ روان‌پزشک و عضوهیات علمی دانشگاه ایران