بیسفنول A

همان‌طور که اطلاع دارید، بسیاری از مواد رایج مورد استفاده در صنایع مختلف، حاوی آثار وسیع و مضری روی پوست و سایر ارگان‌های بدن هستند. بسیاری از این مواد، علاوه بر صنایع الکترونیکی، …

همان‌طور که اطلاع دارید، بسیاری از مواد رایج مورد استفاده در صنایع مختلف، حاوی آثار وسیع و مضری روی پوست و سایر ارگان‌های بدن هستند. بسیاری از این مواد، علاوه بر صنایع الکترونیکی، در صنایعی از قبیل غذا و مواد بهداشتی و آرایشی نیز وارد شده‌اند.

مواد موجود در خمیردندان‌ها و شامپو و صابون تا لوسیون و بسیاری از اقلام آرایشی ممکن است حاوی چنین موادی باشند. مضاف بر اینکه بسیاری از این مواد در طول روز به کرات قابل استفاده هستند یا ساعات طولانی روی پوست باقی می‌مانند. تعداد و تنوع این مواد به قدری زیاد است که امروزه در کشورهای پیشرفته جداول خاصی برحسب شیوع مصرف و نوع آثار و عوارض آنها طبقه‌بندی و ثبت شده است.

هرچند که بسیاری از کارخانجات از این مواد در حد مجاز و تاییدشده استفاده می‌کنند اما این به معنای بی‌ضرربودن کامل این مواد نیست. از مواد رایجی که در برخی محصولات پوستی می‌تواند یافت شود، می‌توان به ۱۰۴ دیوکسان اشاره کرد که به ویژه در محصولات دارای سورفاکتانت وجود دارد. این ماده هم از طریق پوست و هم از طریق تنفس و گوارش قابل جذب است و در صورت مصرف زیاد علاوه بر عوارض موضعی از قبیل التهاب و خشکی پوست می‌توانند اثرات سرطان‌زایی هم داشته باشد. علاوه بر این محصولات الکلی مختلف از قبیل ایزوپروپیل الکل نیز که به وفور در محیط و در بسیاری از محصولات پوستی استفاده می‌شود، می‌تواند دارای عوارض موضعی و سیستمیک داشته باشند. سدیم لوریل سولفات و آمونیوم لوریل‌سولفات نیز در اکثر مواد آرایشی و بهداشتی امروزه وارد شده‌اند که جزو سورفاکتانت‌های آنیونی و دارای بار منفی هستند و در اکثر مواد شوینده و کف‌کننده از آنها استفاده می‌شود. خطر مهم سورفاکتانت‌های آنیونی این است که احتمال آلوده‌شدن این مواد با نیتروزآمین‌ها وجود دارد که در صورت بروز چنین پدیده‌ای، خطر سرطان‌زایی مواد بسیار بالا خواهد بود. یکی دیگر از موادی که به وفور در محصولات مختلف صنعتی و آرایشی‌ و بهداشتی وجود دارد پارابن است که به‌صورت متیل، اتیل و بوتیل پارابن استفاده می‌شود و نقش مهارکننده رشد میکروبی و ضدعفونی‌کننده دارد و جهت ماندگاری طولانی محصولات به کار می‌رود. تولوئن نیز یک ماده سمی است که علاوه بر ایجاد عوارض پوستی و مخاطی شدید می‌تواند در صورت جذب سیستمیک با دوز بالا کشنده باشد.

یکی دیگر از محصولاتی که امروزه و در دنیای مدرن در تمام محصولات مشاهده می‌شود، عبارت است از BPA یا بیسفنولA. این ماده که از چند دهه قبل در ساخت پلاستیک وآپوکسی رزین‌ها استفاده می‌شود، امروزه تقریبا در تمام محصولات رایج از ظروف غذا گرفته تا صنایع الکترونیک، کاربرد دارد. این ماده یک مونومرکلیدی در ساخت آپوکسی‌رزین است و در اکثر فرم‌های پلاستیک‌های پلی‌کربنه به‌کار می‌رود و به‌صورت یک پلاستیک شفاف و سبک‌ جای خود را در تمام صنایع باز کرده است. در ساخت ظرف‌های شیر، بطری آب، تجهیزات ورزشی مختلف، تجهیزات پزشکی و دندان‌پزشکی و حتی در عینک و شیشه عینک و ساخت CD و DVD و تقریبا تمام وسایل الکترونیکی منزل کاربرد دارد.

بیسفنول در ساخت آپوکسی‌رزین‌ها که برای پوشاندن لایه داخلی ظروف غذا و نوشیدنی استفاده می‌شود، نیز کاربرد دارد. ثابت شده است که این ماده می‌تواند اثرات سرطان‌زایی، اثرات سوءروی جنین و نوزاد، کم وزن بودن یا مرگ جنینی، مشکلات اعصاب و رفتار، سوءکارکرد غدد از قبیل تیرویید و پروستات، مشکلات قلبی و بالا بردن آنزیم‌های کبدی را ایجاد کند. مشکل عمده در رابطه با این ماده، گستردگی وسیع آن در دنیای مدرن است که تماس ما را با آن اجتناب‌ناپذیر ساخته است و از طرف دیگر این ماده می‌تواند در اثر شسته شدن، گرما، شکسته شدن و ضربه و مسایلی از این قبیل آزاد شده و غذا و شیر و نوشیدنی محتوی خود را آلوده کند و از این طریق به راحتی و به مقدار زیاد وارد بدن شود. در واقع مصرف بیسفنولA آنقدر زیاد است که هیچ‌کس در دنیای مدرن از دست آن در امان نیست.

دکتر فریده مهتی‌پور

متخصص پوست و مو