دوشنبه, ۸ بهمن, ۱۴۰۳ / 27 January, 2025
خواجه نصیرالدین ، ابوجعفر محمد نصیر طوسی
جنسیت: مرد
نام پدر: محمد
تولد و وفات: (۵۹۷ -۶۷۲) قمری
محل تولد: ایران - خراسان - طوس
شهرت علمی و فرهنگی: دانشمند ، نویسندهف منجم ، فیلسوف ، ریاضیدان ، شاعر
ملقب به استاد‌البشر و عقل هادی عشر. مشهور به خواجه نصیرالدین و خواجه نصیر طوسی. اصل وی از جهرود ساوه یا قم است. در طوس به دنیا آمد به‌‌‌‌همین علت به طوسی مشهور شد. پدرش از فقها و علماء طوس بود. نصیرالدین علوم نقلی را نزد پدر و علوم عقلی را نزد دائی خود فراگرفت. در آغاز جوانی برای تکمیل معلومات به نیشابور رفت. در آنجا به محضر فریدالدین عطار نیشابوری رسید و گویند حکمت مشاء از نزد وی آموخت. ریاضیات را از کمال‌الدین محمد حاسب و فقه را نزد معین‌الدین سالم بن بدران مصری و کمال‌الدین میثم بحرانی فراگرفت و از محضر درس دانشمندانی چون کمال‌الدین بن یونس موصلی ، ابوالسعادات اصفهانی ، اسعد بن عبدالقاهر اصفهانی و نجم‌الدین محقق حلی استفاده کرد. با صدرالدین قونیوی معاشر و معاصر بوده است. اعتمادالسلطنه در "مطلع‌الشمس" ، سیدغیاث‌الدین عبدالکریم بن طاووی و قطب‌الدین محمود بن مسعود شیرازی و جمال‌الدین حسن بن یوسف ، ملقب به علامهٔ حلی ، را زا شاگردان وی می‌دانند. او چند سال پس از واقعهٔ حملهٔ چنگیز ، به قلاع اسماعیلیه پناه برد و به خدمت ناصرالدین عبدالرحیم بن منصور ، محتشم قهستان رسید و به خواهش او کتاب "الطهارهٔ" ابوعلی مسکویه را به فارسی ترجمه کرد که بعدها آن را اساس تألیف "اخلاق ناصری" قرار داد. سپس به دعوت علاء‌الدین محمد ، فرمانرواء اسماعیلیان ، به قلعهٔ میمون دژ رفت. وی پس از غلبهٔ هلاکوخان به قلاع اسماعیلیه در ۶۵۴ق به خدمت او پیوست و همواره در ملازمت وی بود. در مورد تصمیم به ساختن رصدخانه ، گویند منگوقاآن ، که از پادشاهان مغول است ، هنگام فرستادن هولاکو به ایران ، دستور داد که خواجه نصیر را به دربار او روانه سازند تا در مغولستان این رصدخانه تأسیس شود ، اما هولاکو صلاح دید که این کار به امر او باشد و رصدخانه در ایران بنا شود. بعد از فتح بغداد ، خواجه در ۶۵۷ق از جانب هولاکو مأموریت یافت تا رصدخانهٔ مراغه را تأسیس کند. او هم جماعتی از ریاضیدانان بزرگ مانند: مؤیدالدین عرضی ، از دمشق ، و فخرالدین مراغی ، از موصل ، و فخرالدین اخلاطی ، از تفلیس ، و نجم‌الیدن دبیران قزوینی را گرد آورد و کار احداث رصدخانه مراغه را در همان سال آغاز کرد. خواجه با این کار عالمان بزرگ زمان را که پراکنده بودند گرد آورد و همچنین کتابخانه‌ای عظیم در محل رصدخانه مراغه احداث کرد و کتاب‌هایی را که از بغداد ، شام و الجزیره و اطراف و اکناف ایران فراهم آمده بود و به تصریح‌الکتبی ، بیش از چهارصد هزار مجلد می‌شد ، در آنجا جمع کرد. عمر خواجه از این پس در خدمات علمی گذشت. خواجه وزارت هولاکو را نیز بر عهده داشت و با تقرب خود در نزد هلاکو ، از قتل گروهی از بزرگان عهد خویش جلوگیری کرد. نصیرالدین یکی از بزرگترین بنیان‌گذاران کلام شیعه و پیشاهنگ بزرگ فلسفهٔ مشاء بود. در حکمت و فلسفه بزرگترین کار او تأیید و تسجیل حکمت ابوعلی‌سینا بود و برای این کار به شرح مشکلات "اشارات" ابوعلی‌سینا و اثبات مباحث آن همت گماشت. خواجه اولین دانشمندی بود که حالات ششگانه را در مثلث کروی قائم الزاویه بیان کرد و آن را در کتاب خود به نام "الشکل‌القطاع" شرح داد. وی در شانزدهمین سال تأسیس رصدخانه وفات یافت و عمل رصد و زیج ناتمام ماند. اگرچه صدرالدین ، پسر بزرگ او بعد از وی ، اصیل‌الدین عهده‌دار تکمیل آن شدند ، اما به تدریج رصدخانه ، متروک گشت تا یان زمان که تنها نامی از آن باقی مانده است. نصیرالدین در بغداد درگذشت و جنازهٔ وی را در کاظمین به خاک سپردند. از دیگر آثار وی: "تجرید‌الکلام" یا "تجرید‌العقائد" یا "تجرید‌الاعتقاد" یا "تحریر العقاید" ، در اصول دین؛ "زیج ایلخانی" به فارسی؛ "اوصاف‌الاشراف" ، در اخلاق به فارسی؛ "اساس‌الاقتباس" ، در منطق؛ "تحیری اصول اقلیدس" ، در هندسه؛ "تحریر مجسطی" ، در هیئت؛ "تذکرهٔ نصیریه" ، در هیئت؛ شرح "اشارات" ابوعلی‌سینا"؛ "سی فصل" در نجوم؛ "رسالهٔ فی اثبات‌الفرقهٔ‌الناجیهٔ"؛ رسالهٔ فی حصر‌الحق بمقالهٔ‌الامامیهٔ" ، به فارسی؛ "الاثنی عشریهٔ"؛ "تحریر اکرمانالاوس" یا "تحریر‌المنطق"؛ کتاب مانالاوس فی اسکال‌الکرویهٔ"؛ "تجرید المنطق"؛ "البارع فی‌التقویم و احکام‌النجوم"؛ "آداب‌المتعلمین"؛ "التجرید فی‌الهندسه"؛ "معیار الاشعار" ، در عروض فارسی؛ "زبدهٔ الادراک فی هیئت‌الافلاک"؛ "جامع‌الحساب فی‌التخت والتراب" یا جوامه‌الحساب بالتخت والتراب"؛ "ظاهرات‌الفلک"؛ "بیست باب" ، در معرفت اسطرلاب؛ "دیوان" شعر. به قول صاحب "زندگی‌‌‌‌نامهٔ ریاضیدانان دورهٔ اسلامی" ، بروکلمان فهرست پنجاه و نه عنوان و سارتن فهرست شصت و چهار عنوان از آثار نصیرالدین را آورده و آنها را به چندین رشته مختلف تقسیم کرده‌اند.
ایران مسعود پزشکیان دولت چهاردهم پزشکیان مجلس شورای اسلامی محمدرضا عارف دولت مجلس کابینه دولت چهاردهم اسماعیل هنیه کابینه پزشکیان محمدجواد ظریف
پیاده روی اربعین تهران عراق پلیس تصادف هواشناسی شهرداری تهران سرقت بازنشستگان قتل آموزش و پرورش دستگیری
ایران خودرو خودرو وام قیمت طلا قیمت دلار قیمت خودرو بانک مرکزی برق بازار خودرو بورس بازار سرمایه قیمت سکه
میراث فرهنگی میدان آزادی سینما رهبر انقلاب بیتا فرهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سینمای ایران تلویزیون کتاب تئاتر موسیقی
وزارت علوم تحقیقات و فناوری آزمون
رژیم صهیونیستی غزه روسیه حماس آمریکا فلسطین جنگ غزه اوکراین حزب الله لبنان دونالد ترامپ طوفان الاقصی ترکیه
پرسپولیس فوتبال ذوب آهن لیگ برتر استقلال لیگ برتر ایران المپیک المپیک 2024 پاریس رئال مادرید لیگ برتر فوتبال ایران مهدی تاج باشگاه پرسپولیس
هوش مصنوعی فناوری سامسونگ ایلان ماسک گوگل تلگرام گوشی ستار هاشمی مریخ روزنامه
فشار خون آلزایمر رژیم غذایی مغز دیابت چاقی افسردگی سلامت پوست