سرمایه گذاری در بخش گاز

توجه به گاز طبیعی, به عنوان انرژی قرن بیست ویکم و تقاضای جهانی برای این حامل انرژی روبه افزایش است به این ترتیب, پیش بینی می شود که میزان تقاضا برای این سوخت تا سال 2020 به دو برابر میزان كنونی برسد

بازار جهانی گاز در دهه گذشته دگرگون شده و نقش آن در زندگی بشری به طور فزاینده ای روبه گسترش است. درحال حاضر تجارت گاز به چالش جدی میان تولید کنندگان و مصرف کنندگان آن تبدیل شده كه در كوتاه مدت ممکن است فرصت های بهتری را برای مصرف کنندگان ایجاد کند، اما اجرای طرح های جدید را غیراقتصادی خواهد کرد. از این رو، اغلب کشورهای تولیدکننده گاز ممکن است طرح های خود را به علت اقتصادی نبودن به تاخیر بیندازند.تجارت جهانی گاز طبیعی تا سال 2030 به حدود 3 برابر میزان کنونی خواهد رسید و از مرز هزار میلیارد متر مکعب خواهد گذشت. برآورد سرمایه گذاری در صنعت جهانی گاز نیز در سال های 2001 تا 2030 بر اساس سناریو های متفاوت رقمی، 900 تا 1800 میلیارد دلار را نشان می دهد. برای باز سازی سیستم های موجود نیز، حدود 1100میلیارد دلار و در مجموع رقمی از 2000 تا 2900 میلیارد دلار سرمایه گذاری در این 30سال برآورد شده است.تا سال 2030 افزون بر 600 میلیارد متر مکعب گاز طبیعی مایع (ال.ان.جی) جا به جا خواهد شد و علاوه بر صادر کنندگان کنونی، کشورهای دیگری در مناطق آسیای جنوب شرقی، خاورمیانه، آمریکای جنوبی و اروپای شرقی دربازار گاز مایع نقش آفرینی خواهند کرد.

درفاصله سال های 1997تا 2001 مقدار گاز طبیعی مبادله شده میان کشورهااز 19 درصد کل گاز مصرفی جهان به 23درصد رسید. صادرات گاز از طریق خط لوله نیزبه میزان 39 درصد وال .ان . جی به میزان 55 درصد رشد داشت.ایران 18 درصد از کل ذخایر گاز جهان را در اختیار دارد که به تنهایی پنج برابر ذخایر گاز آمریکای شمالی، چهار برابر ذخایر گاز اروپا، سه برابر ذخایر حوزه آسیا – پاسیفیک و نیمی از کل ذخایر خاورمیانه را شامل می شود.

تولید گاز ایران در سال 82 رقمی نزدیک به 120 میلیارد متر مکعب بود که نزدیک به 29 میلیارد متر مکعب آن برای تزریق به میدان های نفتی کشور به مصرف رسید و این رقم در سال های آینده برای افزایش بازیافت از میدان های نفتی باید تا حدود 60 میلیارد متر مکعب افزایش یابد.با توجه به توان و ثبات سیاسی- اقتصادی بالای ایران در منطقه خاورمیانه، این كشور بستری مناسب برای جذب سرمایه گذاری در زمینه گاز دارد و می تواند بیش از پیش از این منبع استفاده و نقش کلیدی در عرصه جهانی گاز ایفا کند.به نظر می رسد كه راهبرد وزارت نفت بر پایه عرضه گاز به صنایع، نیروگاه ها و مصرف کنندگان خانگی در داخل کشور و استفاده بهینه ازمزیت های کشور در بخش انرژی به ویژه گاز برای توسعه صنعتی-اقتصادی کشور و تزریق گاز به میدان های نفتی برای ازدیاد برداشت و حفظ تولید صیانتی نفت و صادرات گاز به وسیله خط لوله همچنین به صورت ال.ان.جی قرار دارد. در زمینه مصرف داخلی، سهم گاز طبیعی در سبد مصرف انرژی کشور هم اکنون به 54 درصد رسیده است که تا پایان برنامه چهارم توسعه به حدود 69 درصد خواهد رسید.در سال 82 افزون بر 81 میلیارد و 400 میلیون متر مکعب گاز در کشور مصرف شده است که بیش از 38 درصد آن را بخش صنعت و نیروگاه ها مصرف کرده اند. ایران هم اکنون با مصرف سالیانه 85 میلیارد متر مکعب گاز، از مصرف کنندگان بزرگ این محصول است و در سال های آینده با رشد مصرف سالیانه بالای 10 در صد به جرگه بزرگ ترین مصرف کنندگان گاز طبیعی خواهد پیوست.در خاورمیانه گاز طبیعی به طور عمده به مصرف خوراک واحدهای پتروشیمی می رسد. با توجه به این که ایران و عربستان سعودی طبق پیش بینی ظرفیت تولید، مواد پتروشیمی را در دهه 2000 تا 2010 افزایش خواهند داد، گاز طبیعی مورد نیاز این بخش در داخل کشور در سال پایانی برنامه چهارم به 33 میلیارد متر مکعب خواهد رسید و تا پایان برنامه پنجم توسعه 52 میلیارد متر مکعب گاز طبیعی در اختیار صنایع پتروشیمی کشور قرار خواهد گرفت.

اهمیت گاز، هم به عنوان یک منبع انرژی و هم به عنوان یک ماده اولیه برای صنایع پتروشیمیایی، در آینده بیشتر خواهد شد و پیش بینی ها نشان می دهد که دربیست سال آینده رشد تقاضا برای گاز طبیعی از رشد تقاضا برای سایر انرژی های متعارف دنیا فراتر خواهد رفت.باید توجه داشت که ذخایر عظیم در دسترس گاز تنها یک روی سکه هستند و مشکل اصلی در تامین گاز جهان نه میزان ذخایر بلکه هزینه انتقال گاز به مناطق مصرف كننده است كه به سرمایه گذاری های هنگفتی نیاز دارد. سه عامل قیمت گاز، فناوری و سیاست در این زمینه تعیین کننده هستند.بر اساس پیش بینی ها، تا سال 2020 میلادی به 300 میلیارد دلار سرمایه گذاری نیازاست تا بتوان از انتقال مقادیر مورد نیاز گاز از منابع تولید به مناطق مصرف مطمئن شد.نوآوری در فناوری تولید و انتقال ال.ان.جی و بهبود روش های مدیریت طرح، دو عامل کلیدی هستند که سبب شده اند تا هزینه های تمام شده طرح های ال.ان.جی نسبت به یک دهه گذشته 30 تا 50 درصد کاهش یابد. در همین حال تلاش برای کاهش بیشتر هزینه ها ادامه دارد.پیشرفت فناوری ساخت لوله های با قطر مناسب که تحمل حمل گاز در فشارهای بالا را داشته باشند، سبب کاهش هزینه های انتقال گاز به مسافت های طولانی تر با استفاده از خطوط لوله فوق فشار قوی״ Ultra High Pressure Pipeline״ شده است که می تواند در مراحل تکمیلی خود راه را برای انتقال مقادیر عظیم گاز ایران به اروپا و آسیا هموار کند.

به گفته وزیر نفت، در زمینه صادرات گاز از طریق خط لوله، قراردادهایی به امضا رسیده و توافق هایی جدیدی شده است. صادرات گاز ایران به ترکیه نیز از سال 2001 میلادی آغاز شده و صادرات گاز به کشورهای هند، پاکستان، ارمنستان، نخجوان و اروپا در حال بررسی و مذاکره است.

در حال حاضر، پس از ترکیه، کشورهای کویت و امارات عربی متحده از مشتریان بالقوه واردات گاز ایران هستند و شرکت ملی صادرات گاز ایران اولین قرارداد فروش گاز به امارات عربی متحده را نهایی کرده است همچنین مذاکرات مربوط به فروش گاز به کویت در مرحله پیشرفته ای قرار دارد.

باید توجه داشت همان اندازه که روابط و مناسبات سیاسی و اقتصادی مثبت با کشورها به ویژه کشورهای همسایه می تواند امکان صادرات گاز را بهبود ببخشد، صادرات گاز نیز به دلیل قراردادهای طولانی می تواند سبب گسترش و تعمیق روابط حسنه درمیان کشورهای منطقه شود. به نظر می رسد صنعت ال.ان.جی جهان آماده است تا به رشد بی سابقه ای درآینده دست یابد. پیش بینی می شود که در دهه آینده تقاضا برای گاز طبیعی سالانه 5/2 تا 3 درصد رشد یابد؛ این در حالی است که برای تقاضای ال.ان.جی رشدی معادل دو برابر این مقدار پیش بینی شده است.

سهم ال.ان.جی در تجارت جهانی گاز می تواند تا 30 درصد کل تجارت گاز تا سال 2010 میلادی افزایش یابد و این سهم تا سال 2020 باز هم افزایش خواهد یافت.

ایران نیز برنامه های وسیعی را برای ورود به بازار ال.ان.جی دنبال می کند ودر همین زمینه، اولین شرکت مشترک برای بازاریابی و توسعه واحدهای ال.ان.جی در ایران با مشارکت شرکت های توتال و پتروناس تشکیل شده و مذاکرات تجاری با شرکت های شل، رپسول، بی جی و تعدادی دیگر از شرکت های بین المللی در حال انجام است.

همچنین علاوه بر مشارکت با شرکت های بین المللی، طرح NIOC-LNG با سرمایه گذاری شرکت ملی نفت ایران در حال اجرا است که مهندسی پایه و تفصیلی آن به پایان رسیده و در مرحله انتخاب پیمانکار برای اجرای EPC است.

ایران برای تسهیل در ساخت و راه اندازی واحد های GTL,LNG و واحدهای پتروشیمی، منطقه ویژه اقتصادی پارس را با مقررات ویژه گمرکی ایجاد کرده و اخیراً نیز با تصویب مجلس شورای اسلامی، بخش عمده مقررات مناطق آزاد کشور به این منطقه تعمیم داده شده است. در این منطقه سرمایه گذاری های عظیم زیربنایی انجام شده یا در دست اقدام است و تاکنون قراردادهای سرمایه گذاری با میزانی نزدیك به 15 میلیارد دلار به امضا رسیده و موثر شده و میزانی بیش از این نیز، در دست مذاکره است.

به تازگی این امکان به وجود آمده است که شرکت های علاقه مند به سرمایه گذاری در تاسیسات ال.ان.جی ، با حذف چارچوب روش بیع متقابل، ضمن مشارکت در بخش بالادست با دوره برداشت طولانی تر نسبت به شرایط موجود بتوانند در دوران بهره برداری از تاسیسات ال.ان.جی در یک قرارداد خدماتی با شرکت ملی نفت ایران، خدمات فنی مهندسی مورد نیاز در بالادست را برای اطمینان از تامین به موقع و مناسب گاز فراهم آورند.