جای خالی زندگینامه

زندگینامه‌نویسی در سال‌های اخیر شکوفایی چشمگیری پیدا کرده و استقبال از کتاب‌های زندگینامه روزافزون است، اما نه در کشور ما. این حوزه مهم نویسندگی هنوز غریب است و معلوم نیست …

زندگینامه‌نویسی در سال‌های اخیر شکوفایی چشمگیری پیدا کرده و استقبال از کتاب‌های زندگینامه روزافزون است، اما نه در کشور ما. این حوزه مهم نویسندگی هنوز غریب است و معلوم نیست سرمایه‌گذاری ناشران برای چاپ زندگینامه‌ها، سودآور باشد.

به این دلیل آنها رغبتی به کار کردن در حوزه زندگینامه ندارند. البته در مواردی اندک با عنایت به وضعیت‌های خاص که ناشی از تحولات سیاسی و اجتماعی بوده، زندگینامه برخی افراد چاپ و منتشر شده و با اقبال خوبی مواجه گردیده، اما اینها همه مثل ابرهای آسمان گذرا بوده‌اند.

چرا زندگینامه‌نویسی در کشورمان رونق ندارد و چرا به این حوزه که می‌تواند بازار نشر را پویایی تازه‌ای بخشد و میزان کتابخوانی در جامعه را بالا ببرد، بی‌توجهی یا کم‌توجهی می‌شود؟ کتاب‌های زندگینامه در کشورهای اروپایی بویژه انگلیس، آلمان و ایتالیا بسیار پرفروش است.

آنچه سبب رونق زندگینامه‌نویسی در این کشورها شده، این است که خواننده سیر تا پیاز زندگی شخصی را که زندگینامه مربوط به اوست، می‌خواند و با ابعاد تازه‌ای از زندگی او آشنا می‌شود. مثلا بازیکنان فوتبال یا هنرپیشگان سینما ابایی از آن ندارند که فراز و نشیب‌ها و اتفاقات تلخ و شیرین زندگی خود را بنویسند یا برای نویسندگان حرفه‌ای بازگو کنند و آنها، سرگذشت زندگی این نامداران را بنویسند.

از این قرار می‌بینیم زندگینامه افرادی چون بکهام، کاپلو، رونالدو، شوماخر، فدرر و ... چند بار با قلم چند نویسنده و حتی خودشان چاپ می‌شود و در شمارگان صدها هزار نسخه به فروش می‌رسد.

موضوع مهم درباره نامداران ایران این است که آنها نمی‌خواهند پرده از همه ابعاد زندگی‌شان برداشته شود. کمتر قهرمان یا هنرپیشه نامداری است که راضی شود از مسائل گوناگون دوره کودکی یا نوجوانی یا حال حاضر خود سخن بگوید. اگر زمانی مثلا به کارهای خدماتی می‌پرداخت یا شیطنت‌هایی غیرعادی داشت یا در حوزه سینما یا ورزش یا ... برایش اتفاقات عجیب و غریب افتاد، همه و همه برای خواننده کتاب جذاب است، اما او دوست دارد چیزی به خواننده عرضه شود که مانند لباس اتوکشیده باشد.

اساسا ما ایرانی‌ها عادت نداریم دیگران از گذشته ما اطلاعی داشته باشند بنابراین آنچه را که فکر می‌کنیم خوب است در کتاب زندگینامه ما بیاید، برای خواننده جذابیت ندارد. نکته دیگر این که زندگینامه‌نویسان حرفه‌ای نداریم. شاید بستر پرورش چنین نویسندگانی فراهم نیست. به هر حال، زندگینامه‌نویسی، شاخه‌ای فراموش شده در عرصه نشر است که پویا شدن آن، به ترویج فرهنگ کتابخوانی کمک خواهد کرد.

جهانگیر چراتی