خصوصی سازی و نقش دولت در چین

معجزه اقتصادی چین اگرچه چهره ای افسانه ای و شگفت در اقتصاد امروز جهان ترسیم كرده و بسیاری آرزوی رسیدن به حداقل های آن را دارند, در پس افسانه رشد شتابان اقتصادی گره ها و ناملایماتی دارد كه از دید بسیاری از تحلیلگران كه درخشش این رشد دیدگانشان را خیره كرده پنهان می ماند این مقاله نگاهی دارد به زوایای پنهان معجزه اقتصاد چین

معجزه اقتصادی چین اگرچه چهره ای افسانه ای و شگفت در اقتصاد امروز جهان ترسیم كرده و بسیاری آرزوی رسیدن به حداقل های آن را دارند، در پس افسانه رشد شتابان اقتصادی گره ها و ناملایماتی دارد كه از دید بسیاری از تحلیلگران كه درخشش این رشد دیدگانشان را خیره كرده پنهان می ماند. این مقاله نگاهی دارد به زوایای پنهان معجزه اقتصاد چین.در حالی كه هوجینتائو رئیس جمهور چین خود را برای سفر به آمریكا آماده می كند مبادلات بازرگانی دو كشور در كمترین میزان نسبت به سال های گذشته است.در كنار تنش دو كشور در مورد واحد پول چین، مازاد تجاری رو به رشد این كشور با آمریكا و پایمال شدن حقوق مؤلفان و استفاده غیرمجاز از تولیدات آنان نگرانی جدیدی نیز برای آمریكا ایجاد شده و آن گسترش تهاجمی شركت های چینی است.واشنگتن پیشنهاد ۵/۱۸ میلیارد دلاری شركت نفت چین برای خرید شركت یونوكال كه مقر آن در كالیفرنیاست و در امور نفتی فعال است را رد كرد. این اقدام از نظر مقامات كنگره چارچوب یك داد و ستد تجاری را نداشت بلكه دست اندازی دولتی برای صاحب شدن یك دارایی استراتژیك در آمریكا را جلوه گر می كرد. از این رو مخالفت های فراوانی را برانگیخت تا شركت دولتی نفت چین پیشنهاد خود را پس بگیرد. در عین حال گفته می شود كه اداره امنیت داخلی آمریكا اف- بی - آی نیز با این فرض كه جهانگردان چینی كه دانشجو یا تاجر هستند، جاسوسی می كنند، اقدام برای پرده برداری اقدامات جاسوسی این گروه ها را آغاز كرده است.چنان كه «ریچارد داماتو» نماینده دموكرات و رئیس كمیسیون بررسی روابط اقتصادی، امنیتی چین و آمریكا در مورد حضور شركت های چینی در بورس آمریكا فهرست سهام آنها كه پول آمریكایی ها را به اقتصاد چین تزریق می كنند و رشد حباب گونه اقتصاد این كشور را تشدید می نماید هشدار داده بود.البته این نگرانی ها تنها در آمریكا نیست. در هند نیز مقامات مسئول نظارت بر فعالیت های اقتصادی نسبت به ارتباط های نظامی فعالیت شركت چینی «هووای» كه در تولید تجهیزات مخابراتی فعال است ابراز نگرانی كرده اند.شایعات وحشتناكی رواج دارد كه می گوید دولت چین تنها یك برنامه دارد و آن این است كه جایگاه واقعی چین را در جهان تصاحب كند و شركت های چینی ابزارهای سیاست توسعه طلبانه رهبران چین است. مهمترین مسئله ای كه این شایعات را دامن می زند این است كه مالكان شركت های چینی مشخص نیست. شركت های خارجی نمی دانند با چه كسانی معامله می كنند و تا زمانی كه حاكمیت مطلق در دست كمونیست ها است این نگرانی وجود دارد.آنچه مشاهده می شود این است كه دولت چین به طور جد خواهان ایجاد شركت های رقابت پذیر و جهانی است. این سیاست به بخش های تحت حمایت دولت و استراتژیك ترین آنها نیز تعمیم داده شده است.از جمله فولاد و نفت، دولت در عین حال نفوذ گسترده ای را در بازرگانی این كالاها حفظ كرده است. ولی علیرغم این رویكرد بی نظمی هایی در اعمال نفوذ دولت وجود دارد كه امكان حاكمیت مدیران دولتی را نمی دهد. این ضعف مدیران دولتی از توسعه شركت های چینی ناشی نمی شود چرا كه مسئولان چینی در كنترل آنان در داخل كشور نیز دچار ضعف هستند.جورج گیلبوی از اعضای مؤسسه تكنولوژی ماساچوست بر این باور است كه پس از دو دهه اصلاحات اقتصادی و خصوصی سازی در چین امروز تنها یك سوم از اقتصاد این كشور همچنان دولتی است و به طور مستقیم از سوی دولت كنترل می شود. این میزان نیز در بخش های كلیدی مثل امور نظامی و تأسیسات زیربنایی است.امروز بسیاری از شركت های بزرگ دولتی در چین در فهرست بورس قرار دارند، علیرغم این كه در مالكیت دولت هستند.

در واقع ایرادی كه به شركت نفت چین نیز وارد شد همین بود. از ۱۹۰ شركتی كه در اختیار كمیسیون اداره دارایی های دولتی چین قرار دارد، كمیسیونی كه از سوی اداره كنترل فعالیت های اقتصادی در سال ۲۰۰۳ تشكیل شد تا شركت های دولتی در حال اضمحلال را بازسازی كند اغلب دیگر با مدیریت دولتی اداره نمی شوند.برای نمونه دولت چین بخش مخابرات در این كشور را از انحصار دولتی خارج كرد و به سوی آزادسازی در این بخش و حذف انحصار دولتی حركت كرد كه به طور وسیعی نیز مورد حمایت قرار گرفت. بر اساس این سیاست دربخش تلفن ثابت دو شركت و در بخش تلفن همراه نیز دو شركت در رقابت با یكدیگر فعال شدند. این اقدام چین را به بزرگترین بازار مخابرات جهان تبدیل كرد و درآمد سرشاری را نیز برای مجریان به همراه داشت.پس از این رویداد امروز بروكرات های چینی خواهان تغییر شرایط و بازگشت مالكیت دولتی هستند. این افراد از رشد سریع و تنوع خدمات و جنگ قیمت ها در این بخش دچار وحشت شده اند. اخیراً مدیران شركت های یاد شده را تحت فشار گذاشته اند تا برای كاهش رقابت به یكدیگر كمك كرده و از رقابت بپرهیزند اقداماتی كه به بهت مدیران مستقل منجر شده است.جنگ بروكرات های دولتی با قوانین رقابتی بازار در پهنه اقتصاد چین ادامه دارد و این امر در بخش برق شرایط دشواری فراهم نمود و ادامه تأمین نیازهای عمومی را با مانع روبه رو كرد.برخی شركت های خارجی از سرمایه گذاری رو گرداندند و مشكل كمبود برق در چین اوج گرفت.در زمینه رسانه ها نیز زمینه سرمایه گذاری و مشاركت شركت های خارجی با شركت های داخلی چینی فراهم شده بود و وعده داده شده بود كه در دو سال آینده تسهیلات مورد اشاره ادامه یافته و توسعه یابد ولی ناگهان این اقدام از دستور كار مقامات دولتی خارج شد و اختلاف ها بروز كرد.بخش تنظیم مقررات رسانه ای با بخش تنظیم مقررات مخابراتی در مقابله با یكدیگر از صدور مجوز تأسیس شبكه های تلویزیونی اینترنتی جلوگیری كرد.

---