ظرفیت های دراماتیک زندگی پیشوایان شیعه

درباره نقش و تاثیر سینما و هنرهای نمایشی بر مناسبات دنیای امروز هیچ شک و تردیدی وجود ندارد جادوی سینما و تصویر با قدرت کم نظیرش در چشم به هم زدنی دل ها و ذهن ها را به سمت خودش می کشاند و همه محاسبات قبلی را برهم می زند

درباره نقش و تاثیر سینما و هنرهای نمایشی بر مناسبات دنیای امروز هیچ شک و تردیدی وجود ندارد. جادوی سینما و تصویر با قدرت کم‌نظیرش در چشم به‌هم‌زدنی دل‌ها و ذهن‌ها را به سمت خودش می‌کشاند و همه محاسبات قبلی را برهم می‌زند.

شاید یادآوری این نکته بد نباشد که اشاره کنیم تا ۲ سال پیش مردم کشورمان از قهرمانی به نام «مختار» فقط یک نام شنیده بودند. دانسته‌های مردم در همین حد بود که او می‌خواسته انتقام شهدای کربلا را از روسیاهان آن روزگار بگیرد، اما این که این امر چگونه و با چه روندی اتفاق افتاده است برای مردم مشخص نبود. با پخش سریال مختارنامه این شخصیت تاریخی از حاشیه به متن آمد و به موضوع مورد بحث عامه مردم بدل شد.

حالا دیگر همه ناریه، عُمره، بن کامل و کیان را می‌شناسند و می‌دانند اینها در طول تاریخ چه کرده‌اند.

در زمان پخش این سریال، اندیشمندان و صاحبنظران درباره ابعاد مختلف حادثه کربلا و قیام مختار مقاله‌های زیادی نوشتند و به این ترتیب سریال مختارنامه نقطه آغاز یک​سری بحث‌های علمی و دانشگاهی شد.

با ذکر یک مثال می‌توان این مساله را بیشتر و بهتر تبیین کرد. در یکی از قسمت‌های مختارنامه داوود میرباقری در ماجرای چگونگی کشته‌شدن حرمله نشان داد که تیر ۳ شعبه به گلوی او برخورد می‌کند. پس از نمایش این صحنه بود که بسیاری از بینندگان بازخورد نشان دادند.

در ذهن این افراد این ماجرا این‌گونه شکل گرفته بود که دست و پای حرمله قطع شده است یا این که او در آتش انداخته شده و با وضع خفت‌باری از دنیا رفته است. اعتراض‌های اینچنینی نشان از میزان بالای توجه مخاطب به جزئیات یک سریال دارد.

مختارنامه علاوه بر واکنش‌های پسینی در لحظه پخش​اش نیز تاثیرات عمیق و شگرفی بر جان و روح مخاطبانش گذاشت. این سریال با نشان‌دادن گوشه‌هایی از مظلومیت یاران سالار شهیدان در حادثه کربلا چشم‌ها را بارانی کرد و دل‌ها را به درد آورد.

با توجه به این مقدمات می‌توان این سوال را مطرح کرد که آیا ساخت سریال‌هایی عظیم در حد و اندازه‌های «مختارنامه»، «امام علی (ع)»، «تنهاترین سردار» و... برای دیگر بزرگان دین و مذهب نیز امکان‌پذیر است یا خیر؟‌

در نگاه اول به نظر می‌رسد که پاسخ سوال منفی باشد. چرا که زندگی برخی از این بزرگان احتمالا فراز و نشیب‌های داستان‌های سریال‌های نام‌برده‌شده را نداشته است. بنابراین فیلمنامه‌نویسی که در درجه اول به خلق یک درام پر افت و خیز می‌اندیشد، برای نگارش یک متن جذاب درباره برخی بزرگان به مشکل برمی‌خورد.

نکته: دانش‌آموزان جامعه ما در کتاب‌های درسی‌شان حکایت‌های شیرین و آموزنده را درباره نحوه رفتار ائمه(ع) با مردم عادی شنیده‌اند. بخش زیادی از این حکایت‌ها قابلیت تبدیل‌شدن به تصاویر دراماتیک را دارد.

حماسه عظیمی چون قیام کربلا با وجوه عاطفی‌اش این امکان را به کارگردان می‌دهد که مخاطبش را پای تلویزیون میخکوب کند، اما باید به این نکته توجه داشت که مخاطب صرفا جذب صحنه‌های پرهیجان و پرتعلیق این ماجرا نمی‌شود. آنچه برای بیننده جذاب به نظر می‌رسد، ظهور و بروز احساسات انسانی همچون عشق، وفاداری، ازخودگذشتگی و.... در یک مقطع حساس تاریخی است.

فیلمنامه‌نویس می‌تواند با در نظرگرفتن این نکته به مکاشفه در لایه‌های پنهان حوادث تاریخی بپردازد و از زندگی هر یک از اولیای الهی روایت‌های جذاب و تکان‌دهنده را بیرون بکشد.

دانش‌آموزان جامعه ما در کتاب‌های درسی‌شان حکایت‌های شیرین و آموزنده را درباره نحوه رفتار ائمه(ع) با مردم عادی شنیده‌اند. بخش زیادی از این حکایت‌ها قابلیت تبدیل‌شدن به تصاویر دراماتیک را دارد.

درباره امام دهم حضرت امام علی‌النقی الهادی‌(ع) نقل شده است که جاذبه امامت و ولایت و علم و فضیلت ایشان مردم را از اطراف جهان اسلام به مدینه می‌کشانیده و متوکل عباسی به خاطر هراسی که از این عظمت داشته دستور داده امام هادی‌(ع) را زندانی کنند تا همواره زندگی امام تحت نظر دستگاه خلافت باشد.

نحوه رفتار امام (ع) با زندانبان‌ها، اشتیاق مردم آن دوران به دیدن حضرت و وحشت حاکمان زمان از نفوذ معنوی امام (ع) همگی موضوعاتی است که می‌تواند در یک روایت جذاب دستمایه کار قرار گیرد. نوشتن چنین فیلمنامه‌هایی مستلزم توجه به این نکته است که از لابه‌لای اتفاقات زندگی روزمره بزرگان دینی نیز می‌توان قصه‌ای گیرا و اخلاقی خلق کرد.

سینما امروز مهم‌ترین وجه ارتباط و تأثیرگذاری بر بشر است و وسیله‌ای نداریم که به اندازه سینما حرف بزند و تأثیر بگذارد. اگر ما نتوانیم از منابع ارزشی خود حرف بزنیم آن وقت باید بنشینیم تا دیگران درباره آن صحبت کنند.

با در نظرگرفتن این نکات می‌توان پیرامون زندگی درخشان سایر ائمه اطهار سریال‌هایی ارزشمند و ماندگار ساخت. قصه‌های تاریخی زندگی پیشوایان مذهبی ما در ذات خودش عناصر دراماتیک فراوانی دارد. به شرط آن‌که گوهرشناس قابلی این مسوولیت سنگین را برعهده بگیرد و این مصالح اولیه را تبدیل به فیلمنامه‌ای سینمایی کند.

در حالی که چندین فیلم و سریال درباره شخصیت‌هایی چون مریم مقدس و حضرت ایوب، ابراهیم، یوسف،‌ مسیح، زکریا و سلیمان(ع) ساخته شده حالا وقت آن رسیده که نوار سریال‌سازی کارگردان‌های متعهد کشورمان با ساخت آثاری درباره زندگی پیشوایان شیعه استمرار یابد.

سروش امیدوار ‌