«قهرمانان شطرنج جهان»

مسابقات رسمی قهرمانی جهان از سال ۱۸۸۶ با مسابقات دو جانبه مچ اشتاینیتز – زوکرتورت آغاز شد از سال ۱۸۸۶ تا امروز و در طی این مدت تنها ۱۴ نفر موفق شده اند به افتخار قهرمانی جهان دست یابند که این واقعیت گویای آن است که اهمیت و دشواری رسیدن به قهرمانی جهان در شطرنج با هیچ رشته ورزشی دیگری قابل قیاس نیست اعداد داخل پرانتز سال تولد و وفات فرد می باشد

مسابقات رسمی قهرمانی جهان از سال ۱۸۸۶ با مسابقات دو جانبه ( مچ ) اشتاینیتز – زوکرتورت آغاز شد . از سال ۱۸۸۶ تا امروز و در طی این مدت تنها ۱۴ نفر موفق شده اند به افتخار قهرمانی جهان دست یابند که این واقعیت گویای آن است که اهمیت و دشواری رسیدن به قهرمانی جهان در شطرنج با هیچ رشته ورزشی دیگری قابل قیاس نیست. اعداد داخل پرانتز سال تولد و وفات فرد می باشد .

۱) ویلهلم اشتاینیتز (۱۸۳۶- ۱۹۰۰)Steinitz :

این شطرنج باز اتریشی ازسال ۱۸۶۶ که اندرسون را شکست داد ، قوی ترین شطرنج باز جهان شناخته شد ، اما پس از شکست دادن زوکرتورت در سال ۱۸۸۶با نتیجه ۵/۷ – ۵/۱۲( در حالی که در ابتدا ۱-۴ عقب بود ! ) به عنوان قهرمان رسمی شطرنج جهان دست یافت و این عنوان را ۸ سال حفظ نمود . اشتاینیتز پایه گذار اصول پایه بازی استراتژیک و مکتب کلاسیک شطرنج می باشد و در بازیهایش بارها نشان داده است که چگونه می توان با افزودن برتری های جزئی بازی را به سمت پیروزی هدایت کرد .

۲) امانوئل لاسکر ( ۱۸۶۸- ۱۹۴۱ )Lasker :

در سال ۱۸۹۴ با شکست دادن اشتاینتیز قهرمان جهان شد و این عنوان را تا سال ۱۹۲۱ به مدت ۲۷ سال حفظ کرد !

امانوئل لاسکر آلمانی دارای مدرک دکترای ریاضی و از دوستان آلبرت اینشتین بود . قدرت اصلی لاسکر در استراتژی قوی ، تکنیک آخر بازی فوق العاده ، قدرت جنگندگی بالا ،خونسردی فراوان در وضعیتهای دشوار و روانشناسی قوی او بود.

۳) خوزه رائول کاپابلانکا ( ۱۸۸۸- ۱۹۴۲) Capablanca:

این نابغه کوبایی در چهار سالگی شطرنج را آموخت و از هشت سالگی وارد مسابقات رسمی شد . کاپابلانکا ۶ سال عنوان قهرمانی جهان را حفظ کرد. بدون شک کاپابلانکا یکی از قوی ترین قهرمانان جهان است . شطرنج بازی کامل با درک یوزیسیونی بالا ، دیدتاکتیکی عالی و تکنیک قوی در آخر بازی ، قهرمانانی همچون اسمیسلوف فیشر و کارپوف را می توان دنباله رو سبک کاپابلانکا نامید . کتاب آموزشی مراحل سه گانه شطرنج نوشته کاپابلانکا به فارسی ترجمه شده است .

۴) الکساندر آلخین Alekhine(۱۹۴۶-۱۸۹۳) :

در روسیه متولد شد ، اما بعد از انقلاب روسیه تابعیت فرانسه را پذیرفت.در سال ۱۹۲۷ در یکی از طولانی ترین مسابقات قهرمانی جهان پس از ۳۴بازی کاپابلانکا را با نتیجه ۶ برد ،۳باخت و ۱۵ تساوی شکست داد . آلخین عنوان خود را تا سال ۱۹۳۵ حفظ نمود در این سال به ایوه باخت اما ۲ سال بعد در مسابقه انتقامی عنوانش را پس گرفت . آلخین تنها شطرنج بازی است که تا لحظه مرگ قهرمان جهان بود . خلاق ترین شطرنج باز تاریخ در سال ۱۹۴۶ در لیسبون و در کنار صفحه شطرنج از دنیا رفت! سبک بازی دینامیک گری کاسپاروف و میخائیل تال بیش از هر شطرنج بازی به آلخین نزدیک است .

آلخین دارای مدرک دکترا در رشته حقوق بود . آلخین درسال۱۹۳۳ موفق شد با ۳۲ نفر یک مسابقه سیمولتانه ( همزمان ) چشم بسته را بازی کند . ( بدون اینکه به صفحه نگاه کند با ۳۲ نفر بر روی ۳۲ صفحه مسابقه داد ) که در آن زمان یک رکورد محسوب می شد . ( رکورد مسابقه سیمولتانه چشم بسته متعلق به یانوش فلش از مجارستان است که در سال ۱۹۶۰ با ۵۲ نفر به طور همزمان مسابقه داد ) کتاب بهترین بازیهای من نوشته آلخین به فارسی ترجمه شده است .

۵) ماکس ایوه ( ۱۹۸۱-۱۹۰۱) Euwe :

در سال ۱۹۳۵ با یک امتیاز اختلاف آلخین را شکست داد ، اما ۲سال بعد عنوانش را به او واگذار کرد. کتاب «راه استادی در شطرنج » از این شطرنج باز هلندی که در زمان خود از برجسته ترین تئوریسین های شروع بازی به حساب می آمد ، به زبان فارسی ترجمه شده است . ایوه در سال ۱۹۲۳ موفق به اخذ مدرک دکترا در رشته ریاضی شد و در سال ۱۹۷۰ به عنوان رئیس فدراسیون جهانی شطرنج برگزیده شد .

۶) میخائیل باتوینیک Botvinnik(۱۹۹۵-۱۹۱۱) :

با توینیک اولین قهرمان شطرنج شوروی و پایه گذار مکتب شطرنج این کشور می باشد . کارپوف و کاسپاروف از شاگردان مدرسه شطرنج باتوینیک ، هستند از سال ۱۹۴۶ که باتوینیک به مقام قهرمانی جهان رسید تا به امروز تنها یک شطرنج باز غیرروس (بابی فیشر به مدت ۳ سال ) موفق به رسیدن به مقام قهرمانی جهان شده است .

قرار بود که مسابقه دو جانبه آلخین – باتوینیک در سال۱۹۴۶ برگزار شود که به دلیل فوت آلخین انجام نشد. فدراسیون جهانی شطرنج از ۵ شطرنج باز برتر آن زمان ( باتوینیک ، اسمیسلوف ، ایوه ، کرس و رشفسکی ) دعوت کرد تا در یک تورنمنت به مصاف هم بروند که باتوینک با قاطعیت به قهرمانی جهان دست یافت . باتوینیک در سالهای ۱۹۵۷ و ۱۹۶۱ قهرمانی جهان را به ترتیب به اسمیسلوف و تال واگذار کرد ، ولی در هر دو بار یک سال بعد در مسابقه انتقامی عنوانش را پس گرفت . نهایتاً پس از آنکه در سال ۱۹۶۳ عنوانش را مقابل پطروسیان از دست داد ، با توجه به لغو امکان مسابقه انتقامی از سوی فدراسیون جهانی شطرنج دیگر در عرصه قهرمانی جهان حاضر نشد . با توینیک دارای مدرک دکترا در رشته مهندسی الکترونیک بود .

۷) واسیلی اسمیسلوف ( ۱۹۲۱) Smyslov :

در چهار سالگی شطرنج را از پدرش آموخت. در سال ۱۹۵۷ باتوینیک را شکست داد ، اما سال بعد عنوانش را از دست داد . اسمیسلوف دارای قدرت تاکتیکی ، معلومات شروع بازی و تکنیک آخر بازی بالا بود . اسمیسلوف هنوز زنده است و در حالی که بیش از ۸۰ سال سن دارد ، در برابر حریفان قوی مبارزه می کند ، به تماشای مسابقات می آید و بازیها را برای تماشاچیان تفسیر می کند .

۸) میخائیل تال ( ۱۹۹۲-۱۹۳۶) Tal:

معروف به " جادوگر ریگا " تهاجمی ترین شطرنج باز تاریخ به حساب می آید . تال در سال ۱۹۶۰ باتوینیک را شکست داد ، اما یک سال بعد در حالی که از بیماری کلیوی رنج می برد ، قهرمانی جهان را دوباره به باتوینیک واگذار کرد . تال در سن ۵۶ سالگی به دلیل ناراحتی مزمن کلیوی از دنیا رفت .

۹) تیگران پطروسیان (۱۹۸۴-۱۹۲۹)Petrosian:

شطرنج باز ارمنی که در تفلیس گرجستان متولد شد به دلیل سبک بازی بسیار محکمش به تیگران آهنین معروف شد . در سال ۱۹۶۳ باتوینیک را شکست داد و قهرمان جهان شد . سه سال بعد از عنوانش دربرابر اسپاسکی دفاع کرد ، اما در سال ۱۹۶۹ عنوانش را به اسپاسکی واگذار کرد .

۱۰) اسپاسکی ( ۱۹۳۷- ) Spassky :

متولد لنینگراد که آثار نبوغ در بازیهای نوجوانی وی مشخص است . در سال ۱۹۶۹ قهرمان جهان شد ، و سه سال بعد درسال ۱۹۷۲ در جنجالی ترین مچ قهرمانی جهان ، عنوانش را به بابی فیشر آمریکایی واگذار کرد . اسپاسکی اگر از نظر روحی شخصیت محکم تری داشت ، می توانست سالهای بیشتری قهرمان جهان بماند . او اکنون تبعه فرانسه است و در مسابقات ظاهر می شود .

۱۱) رابرت جیمز(بابی)فیشر( ۱۹۴۳) Fischer :

از شش سالگی شطرنج را آموخت . در سیزده سالگی دریکی از درخشان ترین بازیهای تاریخ شطرنج «برن» را شکست داد . در چهارده سالگی قهرمان آمریکا ودر ۱۵ سالگی استاد بزرگ شد . کار بزرگی که فیشر در شطرنج جهان انجام داد این بود که در مسابقاتی که اکثر شطرنج بازان حاضر در آن روس بودند ، توانست بالاتر از روسها قرار بگیرد(روسها در بعضی از مسابقات تحت فشار مأموران امنیتی شوروی ناچار به تبانی با یکدیگر بودند).

مسابقه مقدماتی قهرمانی جهان در سال ۱۹۷۱ به پیشنهاد فیشر به روش حذفی انجام شد.فیشر با نتایج باور نکردنی ۰-۶ تایمانوف و لارسن و با نتیجه ۵/۲-۵/۶ تیگران پطروسیان را شکست داد تا به فینال قهرمانی جهان راه یابد. مسابقه قهرمانی جهان ۱۹۷۲ فیشر-اسپاسکی بیش از آنکه یک مسابقه شطرنج باشد ، صحنه نبرد سیاسی غرب و شرق بود .

فیشر همواره در شطرنج جنجال ساز بوده و هست! در سال ۱۹۷۵ او به دلیل برآورده نشدن خواسته های فراوان و بعضاً غیر منطقی خود از سوی فدراسیون جهانی ، حاضر به مبارزه با کاریوف نشد و قهرمانی جهان را از دست داد . فیشر اخیراً از سوی دولت آمریکا تحت پیگرد قانونی قرار گرفته است و هم اکنون به ایسلند پناهنده شده است.

۱۲) آناتولی کارپوف (۱۹۵۱-) :

شطرنج را از چهار سالگی آموخت . هنگامی که در ۱۲ سالگی به مدرسه شطرنج با توینیک وارد شد ، باتوینیک درباره او گفت : « او هیچ چیز از شطرنج نمی فهمد » اما به مرور زمان تحت تعلیمات باتوینیک ، کارپوف پیشرفت فراوانی کرد . در سال ۱۹۶۹ در ۱۸ سالگی به عنوان قهرمان جوانان جهان و در سال ۱۹۷۵ به عنوان قهرمانی جهان دست یافت . پس از ۱۰ سال حفظ این عنوان ، در سال ۱۹۸۵ در برابر کاسپاروف شکست خورد . کارپوف در سال ۱۹۷۸ به عنوان مرد سال ورزش شوروی شناخته شد .

۱۳) گری کاسپاروف :

در باکو از پدری آذربایجانی و مادری ارمنی به دنیا آمد . در ۶ سالگی شطرنج را آموخت و در هفت سالگی به تیم کانون پیشاهنگان باکو و در دوره نوجوانی به مدرسه شطرنج باتوینیک راه یافت.بانوینیک درباره کاسپاروف گفته بود:«آینده شطرنج جهان در دستان این پسر بچه است.» در سیزده سالگی قهرمان جوانان شوروی شد .

در شانزده سالگی به عنوان استاد بین المللی ودر هفده سالگی به عنوان استاد بزرگی دست یافت . در سال ۱۹۸۴ به عنوان مدعی قهرمانی جهان مقابل کارپوف ایستاد ، اما این رویارویی پس از ۴۸ بازی نیمه تمام ماند . در سال ۱۹۸۵ یک بار دیگر کارپوف و کاسپاروف رو در روی هم قرار گرفتند که کاسپاروف با ۵ برد ، سه باخت و ۱۶ مساوی کارپوف را شکست داد و قهرمان جهان شد . کاسپاروف از سال ۱۹۹۲ دیگر حاضر نشد تحت نظر فدراسیون جهانی شطرنج در مسابقات شرکت کند و یک سری مسابقات قهرمانی جهان موازی با فدراسیون جهانی شطرنج را برگزار نمود . کاسپاروف در سال۲۰۰۰ عنوان خود را مقابل کرامنیک از دست داد و در سال ۲۰۰۵ پس از فتح تورنمنت معتبر لینارس و در حالی که همچنان با اختلاف فاحش نسبت به سایرین در صدر لیست ریتینگ بین المللی قرار داشت ،از شطرنج حرفه ای خداحافظی کرد .

وی اخیراً به عنوان منتقد جدی پوتین در عرصه سیاست روسیه ظاهر شده است . کاسپاروف را بسیاری از کارشناسان ، قوی ترین شطرنج باز تاریخ می دانند .کاسپاروف شطرنج بازی است کامل با درک بالا از وضعیتهای دینامیک ، معلومات شروع بازی و قدرت محاسبه بالا.بزرگترین تفاوت کاسپاروف،کرامنیک و قهرمانان بعدی جهان با پیشینیانشان استفاده از کامپیوتر جهت تدارکات پیش از بازی می باشد.

۱۴) ولادیمیر کرامنیک Kramnik (۱۹۷۵-)

در پانزده سالگی به مقام مشترک اول تا پنجم قهرمانی روسیه دست یافت.دو سال بعد در المپیاد مانیل بر روی میز ۵ تیم ملی روسیه به مدال طلا دست یافت.در این دوره حمایت کاسپاروف از کرامنیک در پیشرفت او مؤثر بود.

در ۱۹ سالگی در لینارس در میان شگفتی همگان قدرت مطلق دهه ۹۰ شطرنج ،گری کاسپاروف،را شکست داد.موفقیتهای کرامنیک ادامه داشت تا آنجا که در سال ۲۰۰۰ به عنوان مدعی قهرمانی جهان برابر کاسپاروف قرار گرفت و موفق شد با دو پیروزی،۱۳ تساوی و بدون باخت کاسپاروف را شکست دهد.این اولین و آخرین باری بود که کاسپاروف در یک مسابقه دوجانبه(مچ) از یک انسان شکست خورد.(کاسپاروف یک بار از ابر رایانه Deep blueکه به منظور تحقیق درباره هوش مصنوعی ساخته شده است ، شکست خورد)

کرامنیک در اواخر سال ۲۰۰۴ در حالی که به شدت بیمار بود جهت دفاع از عنوان خود برابر پیتر لکو از مجارستان قرار گرفت که این مبارزه با نتیجه ۷-۷ به تساوی کشیده شد و در نتیجه کرامنیک عنوانش را حفظ کرد.کرامنیک در سال جاری دچار افت چشم گیری شده است.وی هم اکنون پس از کاسپاروف ، آناند ، توپالوف ، لکو و ایوانچوک در رده ششم لیست ریتینگ فیده(فدراسیون جهانی شطرنج)قرار گرفته است.قدرت قهرمان حال حاضر جهان بیشتر در بازیهای آرام است تا بازیهای حاد و تاکتیکی.