آژیرهای آنتی سایکوتیکی

نگاهی به کاربرد داروهای آنتی سایکوتیک در سالمندان

بی‌قراری و سایکوز، از جمله شایع‌ترین علایم در سالمندان مبتلا به دمانس است که موجب مشکلات بالینی جدی در این گروه از بیماران می‌شوند. پس از به بازار آمدن داروهای آنتی‌سایکوتیک آتیپیک، این دسته از داروها به طور گسترده‌ای در درمان علایم بی‌قراری و سایکوز ناشی از دمانس در سالمندان به کار گرفته شدند...

بر اساس اطلاعات جمع‌آوری شده از مجموعه مطالعات بالینی در جمعیتی از سالمندان، تجویز این قبیل داروها باعث بروز عوارض ناخواسته متابولیک نظیر افزایش وزن، دیابت شیرین نوع دو و اختلالات متابولیسم چربی‌ها می‌شود. اداره نظارت بر غذا و داروی آمریکا (FDA) از کارخانجات تولیدکننده داروهای آنتی‌سایکوتیک نسل قدیم درخواست کرده که در برگه اطلاعات دارویی داخل جعبه داروهای خود در مورد افزایش خطر مرگ و میر بیماران سالمند تحت درمان به دلیل بروز علایم سایکوز ناشی از دمانس هشدارهای لازم را ذکر کنند. این اطلاعات هشدار دهنده مشابه اطلاعاتی است که در سال ۲۰۰۵ به برگه اطلاعات دارویی آنتی‌سایکوتیک‌های آتیپیک اضافه شده است.

براساس یافته‌های حاصل از مطالعات و سایر شواهد موجود، اداره نظارت بر غذا و داروی آمریکا به این نتیجه رسیده که در مجموع داروهای آنتی‌سایکوتیک قدیمی‌ در مقایسه با داروهای آنتی‌سایکوتیک آتیپیک در افزایش خطر مرگ بیماران سالمند مبتلا به سایکوز ناشی از دمانس که تحت درمان قرار گرفته‌اند، نقش پررنگ‌تری دارند. همچنین لازم است متخصصان به این نکته توجه داشته باشند که داروهای آنتی‌سایکوتیک، هیچ‌کدام در درمان سایکوز ناشی از دمانس مورد مصرف ندارد. البته این جمله به معنای ممنوعیت تجویز این داروها برای سالمندان نیست، بلکه باید در هنگام تجویز آنها در بیماران سالمند آسیب‌پذیر حداکثر احتیاط به عمل آید. در چنین بیمارانی دارودرمانی با داروهای آنتی‌سایکوتیک همیشه به عنوان انتخابی در تصمیم‌گیری‌هامطرح هستند.

● سایکوز و بی قراری ناشی از دمانس

دمانس یک اختلال شناختی کلی برگشت‌ناپذیر است. در واقع دمانس یک بیماری نیست، یک سندرم است. آلزایمر شایع‌ترین نوع دمانس است.شیوع دمانس در آمریکا به تنهایی به رقمی‌معادل ۵ تا ۱۵ درصد در جمعیت بزرگسالان بالای ۶۵ سال می‌رسد و انتظار می‌رود که تا سال ۲۰۲۰ شمار مبتلایان به این بیماری از مرز ۴۸ میلیون نفر در سراسر جهان بگذرد. بنابراین توجه به این معضل در حال رشد در جهان اهمیت بسیار زیادی دارد. پزشکان باید بدانند که ۶۰ درصد از بیماران مبتلا به دمانس در جامعه علایم رفتاری و روانی را نشان می‌دهند؛ حال آن که این رقم در آسایشگاه‌های سالمندان و مراکز نگهداری این گروه سنی به رقمی ‌نزدیک به ۸۰ درصد می‌رسد.

● سوء‌مصرف آنتی‌سایکوتیک‌ها

داروهای آنتی‌سایکوتیک از جمله گروه داروهایی هستند که بیش از سایر گروه‌های دارویی در سالمندان مورد سوء‌مصرف قرار می‌گیرند. بنابراین پیشگیری از سوء‌مصرف آنتی‌سایکوتیک‌ها و سایر داروهای اعصاب و روان در سالمندان ضروری است. برای رسیدن به این هدف توجه به نکات زیر کمک‌کننده است.

▪ توجه به علایم: زیر نظر گرفتن دقیق علایم به پزشک کمک خواهد کرد تا به درستی تشخیص دهد که چه عواملی باعث ایجاد علایم می‌شوند و از بروز آنها پیشگیری کند.

▪ ارزیابی پزشکی: توجه به مشکلات پزشکی و بیماری‌های زمینه‌ای بسیار مهم است، زیرا علایم روانی-شناختی ممکن است در سالمندان به دنبال مشکلات پزشکی ایجاد یا تشدید شوند. بررسی بیمار از لحاظ بیماری‌های غیر‌ روانپزشکی، کمک خواهد کرد تا تنها در صورت وجود علایم با منشأ مشکلات روانی اقدام به تجویز داروهای آنتی‌سایکوتیک کنید. کوتاهی در یافتن علل غیر روانپزشکی بی‌قراری و سایکوز، پزشک را در درمان موثر با استفاده از مناسب‌ترین مداخلات دارویی و غیردارویی ناتوان خواهد کرد.

▪ تشخیص صحیح روانپزشکی: در صورت تشخیص صحیح بیماری، در درمان علایم روانی- شناختی که ممکن است در بیماران سالمند به شکل غیراختصاصی تظاهر کنند، موفق خواهید بود. برای حصول این هدف، مشاوره با روانپزشک یا روان‌شناس دوره دیده در زمینه روانشناسی سالمندان کمک کننده است. در صورت لزوم و در شرایطی که خطری جدی سالمند یا اطرافیان او را تهدید کند، تجویز داروهای آنتی‌سایکوتیک درمانی موثر و گاه حتی ضروری خواهد بود.

▪ مداخلات غیر دارویی: تعدیل رفتارها، بهبود محیط (از نظر وجود صدا، دما و مزاحمت‌ها)، گروه‌ درمانی، روان ‌درمانی حمایتی، فعالیت‌های تفریحی توام با مقاصد درمانی (موسیقی درمانی، باغبانی) در میان سایر استراتژی‌های درمانی برای این گروه بیماران ممکن است کمک کننده باشد و گاه حتی نیاز به مداخلات دارویی را حذف کند.

▪ تفاوت ظریف میان دارودرمانی تک تک سالمندان: میان دارودرمانی تک تک افراد سالمند با یکدیگر اختلافات جزئی وجود دارد. این اختلاف‌های احتمالی باید در پروتکل‌های درمانی ملی ویژه سالمندان درنظر گرفته شود. شما به عنوان پزشک معالج باید همواره به یاد داشته باشید که درمان هر سالمندی با سالمند دیگر متفاوت و منحصربه‌فرد است.

▪ شروع آرام درمان و کنترل مداوم: در سالمندان، شروع درمان دارویی باید بر اساس دوزاژی که در راهکارهای ویژه سالمندان ذکر شده، باشد. همچنین برای ادامه درمان و نیز قطع هر دارویی تیتراسیون مناسب نباید فراموش شود. در حین درمان هم پایش و کنترل دقیق ضروری است.

▪ بررسی پاسخ دهی درمانی: ارزیابی میزان پاسخ‌دهی علایم روانی – شناختی موجود به درمان‌های انتخاب شده بسیار مهم است. در ادامه درمان باید گزارش‌های بالینی کادر درمانی و سایر متخصصان از وضعیت بیمار مورد توجه قرار گیرد. جمع‌آوری اطلاعات در مورد وضعیت بیمار و پایش بیمار برای پیشگیری از عوارض جانبی ناتوان کننده احتمالی داروهای اعصاب و روان ضروری است و باید در برنامه‌های ارزیابی مداوم سالمندان گنجانده شود. بر اساس اعلام نظر FDA، هر عارضه جانبی نامطلوبی به دنبال تجویز این گروه داروها در سالمندان باید گزارش شود. همچنین، پزشکان محترم باید قبل از شروع داروهای آنتی‌سایکوتیک در سالمندان، مزایا و فواید آن را درنظر بگیرند و بنابر شرایط منحصر به فرد هر سالمند برای درمان علایم رفتاری مرتبط با دمانس در آنان تصمیم بگیرند.

● جمع‌بندی

محققان امروزه بر این عقیده‌اند که تجویز داروهای آنتی‌سایکوتیک، چه نسل قدیمی ‌و چه آتیپیک، در درمان سایکوز ناشی از دمانس در سالمندان جایگاهی ندارد. البته این گروه از داروها در شرایط خاصی ممکن است بسیار سودمند و حتی تجویز آنان ضروری باشد. به هر حال استفاده از این گروه داروها در سالمندان آسیب‌پذیر باید با احتیاط صورت گیرد.

دکتر شیرین میرزازاده