از خانه همان برون تراود که در اوست

برای صدمین بار به ساعتش نگاه می‌کند. گرمای هوا هم انگار عقربه‌ها را بی‌حوصله کرده. سومین چراغ سبز هم قرمز می‌شود و او پشت ترافیک مانده است. عجله ندارد. کاری هم ندارد. عادت کرده …

برای صدمین بار به ساعتش نگاه می‌کند. گرمای هوا هم انگار عقربه‌ها را بی‌حوصله کرده. سومین چراغ سبز هم قرمز می‌شود و او پشت ترافیک مانده است. عجله ندارد. کاری هم ندارد. عادت کرده به پرسه‌زدن در خیابان‌های شلوغ ترافیک‌زده و دوره‌کردن داستان‌های خانه‌ای که با همه سکوتش پر از هیاهو است؛ هیاهویی نفرت‌انگیز از صداهایی که نمی‌خواهند هم‌نوا شوند. خسته است؛ آن‌قدر خسته که یادش می‌رود چراغ سبز است و موقع حرکت! خسته است؛ آن‌قدر که صدای بوق ماشین‌ها هم نمی‌تواند بیدارش کند.

شاید خیلی راحت بتوانیم دلایلی برای ترافیک این روزها پیدا و شروع کنیم به شمارش اما به سختی می‌توان قبول کرد که یک دلیل این‌بار ترافیکی محیط نامناسب خانه‌ها است. خانه‌هایی که هر روز کوچک‌تر و کوچک‌تر می‌شوند. خانه‌هایی که دیگر حتی با ورود به آنها و بستن در و پنجره از هجوم سر و صدای بیرون در آرامش نیستیم و خلاصه خانه برای بسیاری تبدیل شده به خوابگاهی چند ساعته برای تجدید قوا و به بیرون‌زدن. اما در میان همین خانه‌های کوچک؛ خانه‌هایی که قرار است محل آرامش افراد باشند، پیدا می‌شود خانه‌هایی که کوچک‌ترین مشکل‌شان ابعاد آنها است و بزرگ‌ترین مشکل روابطی که در میان آدم‌ها جاری است.

خشک و خشن یا مهربان و صمیمی؟

پروفسور دکتر محمدحسین فرجاد، آسیب‌شناس، با تقسیم روابط درون خانواده به چهار گروه صمیمی و مهربان، متعادل و عادی، خشک و خشن، سرد و بی‌روح گفت: «اعضا در دو گروه اول می‌توانند به خوبی در کنار هم زندگی کنند اما تحقیقات نشان داده که بیشتر دختران فراری وابسته به دو گروه خشک و خشن و سرد و بی‌روح هستند. اعضای این خانواده‌ها به خصوص جوانان در معرض فریب‌خوردن، روابط ناسالم و فرار قرار می‌گیرند.» به اعتقاد پروفسور فرجاد، ممکن است جامعه‌ای که از خانواده‌های نامنسجم رنج می‌برد در معرض ازدیاد افرادی قرار بگیرد که کارشان پرسه‌زدن در خیابان‌ها است که اولین اثر بارز آن افزودن بار ترافیکی است.

سرپناهی گرم یا سقفی خیالی؟

اما معنای خانه به جز این ظاهری که می‌بینیم و برای به‌دست آوردنش بهترین سال‌های عمرمان را خرج می‌کنیم چیست؟ دکتر مهری‌نژاد، روانشناس، در پاسخ به این سوال می‌گوید: «خانه در معنای واقعی خود سرپناهی است برای افرادی که نیازهای غریزی، فکری و عاطفی خود را در آن برآورده می‌کنند و همچنین جایی برای استراحت و به‌دست آوردن آرامش.» او با عنوان اینکه در بسیاری موارد از خانواده تنها پوسته نازک اسم آن باقی‌مانده و نه‌تنها نیازی در آن برآورده نمی‌شود بلکه موجب آزار و اذیت اعضایش می‌شود، گفت: «فروکش‌کردن عطش جوانی، عدم پختگی افراد در تصمیم‌گیری برای ازدواج و بیماری‌های شخصیتی می‌تواند خانواده‌ها را به این سمت بکشد در صورتی که اگر خانواده به مرحله بحران نرسیده باشد می‌توان به صورت ارادی اوضاع آن را کنترل کرد.»

اما اگر اعضای خانواده مهارت این کنترل را نداشته باشند و یا نخواهند اوضاع را به حال عادی برگردانند آیا نهادی را می‌توان پیدا کرد که جای خالی خانواده را پر کند؟ ژاپنی‌ها استاد کارهای عجیب و غریب‌اند. یکی از کارهایشان هم ایجاد یک کمپانی بود که اعضای خانواده اجاره می‌داد و ژاپنی‌ها می‌توانستند با یک تماس، خاله، دایی و یا عمو عمه و پدر و مادر اجاره کنند که این افراد نقش یک عضو خانواده را برای آنها در مدت معینی بازی می‌کردند. دکتر مهری‌نژاد در این باره می‌گوید: «جامعه غرب از خیلی سال‌ها پیش با این پدیده روبه‌رو بوده است، با این حال هنوز هیچ نهادی نتوانسته جای خالی خانه و خانواده را برای افراد پر کند.»

کمی به خانه‌ات برس!

شاید برایتان جالب باشد که بدانید فضای خانه هم می‌تواند نمودی از وضعیت اعضای خانواده باشد و یا بر احوال آنها تاثیر بگذارد. نبود نور کافی، دیوارهای سیاه و کثیف، جریان نداشتن هوا و بسته‌بودن پنجره‌هایی که سالی یک بار هم باز نمی‌شوند، چیدمان نامناسب و حتی انتخاب رنگ‌هایی که اعصاب را تحریک می‌کنند یا موجب افسردگی می‌شوند، در معرض دود و سر و صدا بودن به علت محل جغرافیایی خانه از جمله مواردی است که نادیده گرفتن‌شان در طولانی‌مدت به‌طور غیرمستقیم روی افراد و روابط‌شان تاثیر منفی می‌گذراند و هرکدام از افراد را به نوعی آزار می‌دهد؛ چه مادر خانه‌داری را که زمان زیادی را درخانه می‌گذارد و چه پدری که به دلیل نوع شغلش ساعات کمی در خانه است.

آدم‌های فراری در خیابان‌های شلوغ

بازنگری دوباره روح و جسم خانه می‌تواند تا حدود بسیار زیادی گره از روابط نزدیک‌ترین آدم‌ها باز کند، آدم‌هایی که به قول دکتر مهری‌نژاد با لجاجت و خودخواهی‌های بچه‌گانه نه تنها حیات یک خانواده را تهدید می‌کنند که با تحویل‌دادن افرادی که نابسامانی خانه آنها را به خیابان‌ها می‌کشد، زندگی دیگران را نیز در معرض تهدید قرار می‌دهند.