زمانی برای دعا کردن

هر کار و هر چیزی برای خود دارای ارزش و مرتبه ای است گاهی یک کار و یا یک چیز دارای منزلتی عظیم بوده و در مقابل کار و یا شیء دیگر دارای قدر و منزلتی پایین است دعا نیز از این مقوله خارج نیست, برخی دعاها آنقدر بزرگ و با ارزشند که به راحتی نمی توان قدر و منزلت آنها را تعیین نمود و برخی دعا ها نیز ارزش و عمری کوتاه دارند در این میان می توان به عواملی که تعیین کننده قدر و منزلت دعا هستند اشاره کرد

هر کار و هر چیزی برای خود دارای ارزش و مرتبه‌ای است. گاهی یک کار و یا یک چیز دارای منزلتی عظیم بوده و در مقابل کار و یا شیء دیگر دارای قدر و منزلتی پایین است. دعا نیز از این مقوله خارج نیست، برخی دعاها آنقدر بزرگ و با ارزشند که به راحتی نمی‌توان قدر و منزلت آنها را تعیین نمود و برخی دعا‌ها نیز ارزش و عمری کوتاه دارند. در این میان می‌توان به عواملی که تعیین کننده قدر و منزلت دعا هستند اشاره کرد.

● ارزش دعا به چیست؟

یکی از عوامل تعیین کننده ارزش دعا، متعلق دعا و خواسته است، اینکه داعی از خدا چه می‌خواهد، دنیا یا آخرت را. زمان و مکان نیز در این مورد نقش مهمی‌ایفا می‌کند، به همین دلیل است که زمان‌های خاصی از جمله شب‌های قدر و روز عرفه و مکان‌های مذهبی مانند صحرای عرفات و... دعا کردن مورد تأکید و سفارش قرار گرفته است و در این میان شب، نیز اهمیت قابل توجهی دارد. حدیث است که در هر شب جمعه، از اوّل شب تا طلوع فجر، فرشته ای از جانب خدا ندا می‏کند به بندگان خدا از فوق عرش که: آیا نیست بنده‌ای مومن که بخواند مرا در این وقت و حاجتی از من خواهد، (خواه حاجت دنیا و خواه حاجت آخرت) که تا من حاجت او را بر آرم و مطلب او را روا کنم؟ (مصباح‌الشریعة / ترجمه و شرح عبد الرزاق گیلان / ۱۴۷)

● ارزش دعا در شب

تیرانداز زمانی از کار خویش خشنود است که تیرش به هدف بخورد. یک سائل زمانی رضایت خاطر کسب می‌کند که به نیازهای او پاسخ داده شده و در جهت رفع مشکلاتش اقداماتی صورت گیرد. در موارد ذکر شده آنچه ارزشمند است تحقق یافتن خواسته و حاجت است. چراکه این ذهنیت را برای او تداعی می‌کند که بدین وسیله یک گام به آنچه مطلوبش است نزدیکتر می‌گردد و در این بین برای رسیدن به خواسته و هدفش از بسیاری تمایلات و لذت‌های خویش کاسته و آنها را در جهت رسیدن به هدف خویش فنا می‌کند. از جمله این موارد می‌توان به راز و نیاز در دل شب اشاره داشت. خواب در این دنیای پرمشغله و استرس مقوله شیرینی است حداقل منفعتی که دارد، جدا شدن از رنج‌ها و مرارتهای زندکی برای چندین ساعت و غرق شدن در خواب و خیالات فانتزی است. با این وجود هستند افرادی که با تمام خستگی‌ها و رنج هایی که در طی روز متحمل شدند نیمه شب از خواب برخاسته و برای رسیدن به آرامش حقیقی روی به جانب خدا می‌کنند و با توجه به مفاد حدیثی که در بالا نقل شد این دعا لاجرم تیری است که به هدف می‌خورد و این دعای او در دل شب دعای ارزشمندی است چرا که در آن می‌توان چندین ویژگی و خصلت را یافت که همین ویژگی‌ها سبب ارزشمندی آن گشته است.

● ارزشمندی دعای شب

۱) گذشتن از لذت دنیایی و رها کردن بستر نرم و گرم و برخاستن از خواب شیرین نشان از نهادینه بودن خواست ، اراده و هدف داعی دارد چرا که کسی او را مجبور نساخته نیمه شب حق مسلم خویش را که خواب و استراحت است رها کرده و به عبادت بپردازد. بنابراین این عمل نشان از توجه او به مقام پروردگار در زندگی خویش دارد و بدین وسیله ساعتی از خلوت خویش را بدو اختصاص می‌دهد.۲) این گذشتن از خود، هوی و هوس و خواسته‌های نفسانی است که وجود حقیقی یعنی خدا را در برابر دیدگان معنوی قرار داده و موجب استجابت دعا می‌شود. بنابراین بزرگ‌ترین و مهم‌ترین رمز شب و باارزش‌ترین سرمایه آن آزادی است، آزادی از قید تن و دنیای خود ساخته و رها شدن از تعلقات، تعلقاتی که قفس روح گشته و مانع از پرواز او به سوی قله‌های کمال می‌گردد. دست یافتن به برکت شب و شب زنده داری، عنایت و لطفی است که از جانب خداوند متوجه دوستدارانش می‌گردد و همین لطف خداوندی است که در آخر موجب لقاء او و دست یافتن به برترینها می‌شود. و این یکی از مهم‌ترین ارزش‌های دعای شب است.۳)تنهایی و خلوتی که میان او و خدا حاصل می‌گردد موجب تفکر و اندیشه و فراغت فکر و دل او از دنیای فانی می‌شود و همین تفکر و اندیشه حقیقت بسیاری از مسائل را برای او روشن ساخته و او را به مقصد حقیقی رهنمون می‌سازد و اینجاست که داعی متوجه می‌شود چه باید بگوید و خواسته اش از خدای خویش چه باید باشد. ۴) خداوند کریم و بخشنده‌تر از آن است که سالکی نیمه شب در خانه او را به صدا درآورد و او سائل را رد کند، از این رو لاجرم او را پاسخ خواهد گفت. عمر بن اذینه گوید: شنیدم از حضرت صادق علیه السلام که می‌فرمود: همانا در شب ساعتی است که درک نکند آن را بنده مسلمانی که در آن نماز گزارد و خدای عز و جل را در آن ساعت بخواند جز اینکه اجابت شود و این ساعت در هر شب هست، عرض کردم: بفرمایید آن چه ساعتی از شب است؟ فرمود: هنگامی که نیمی از شب بگذرد،شش یک از اول نیمه شب. (أصول الکافی / ترجمه مصطفوی / ج‏۴/ ۲۲۸) .سخن آخر اینکه ارزش یک دعا به ثمر و نتیجه ای است که با خود به همراه دارد و با توجه به چهار مورد ذکر شده می‌توان گفت از ثمرات دعا در شب و در حقیقت مهم‌ترین آن جدا شدن آدمی‌از خود و کنار زدن آن است، خودی که حجاب و پرده‌ای میان عاشق و معشوق است و این خود چیزی نیست جز هوای نفس که آدمی‌را از حقیقت خویش جدا می‌سازد.