والدین مراقب باشید

متاسفانه نزد اکثر والدین, فرزند خوب بچه بی سروصدایی است که حرفش را نزند و اعتراض نکند این بچه خوب پدر و مادر, طعمه خوبی برای مرد قصه ماست

مرد جوانی که به واسطه حرفه اش در ارتباط مستقیم با کودکان و نوجوانان است، داستانی را حکایت کرد. او احتمالاً معلم خصوصی بود. کودکان و نوجوانانی که در ارتباط با این مرد بودند شیفته برقراری نوعی ارتباط با او می شدند.

او که با احساس های حقارت بسیار پیچیده ای بزرگ شده بود از این شیفتگی و اعتماد خانواده ها به شخصیت حرفه ای او سوءاستفاده و از کودکان برای ارضای احساسات و نیازهای خود استفاده می کرد؛ «از لحاظ فیزیکی به نوجوان نزدیک می شدم، اگر عکس العملی نشان نمی داد یا دست و پای خود را گم می کرد بدنش را لمس می کردم.»... «بچه های دور و برم را در خفا مجبور می کردم اعمالی که من دوست داشتم برایم انجام دهند، اگر مقاومتی نمی کردند این کار را تکرار می کردم و بعضاً دامنه آن را افزایش می دادم.»

این جوان از بچه هایی که تمایل به ارتباطات حرفه ای با او داشتند می خواست برای او اعمالی را انجام دهند که حس ارضای نفس او را برآورده کند. در مواردی از آنها می خواست جلوی او عریان شوند و به تقدیس او بپردازند یا بدن او را لمس کنند...

این می تواند یک داستان واقعی باشد...

این فرد در میان ماست...

او به روانپزشک مراجعه نکرده، کسی از او شکایت نکرده و او هنوز به حرفه خود اشتغال دارد....

شاید فقط این یک نفر مشکل نداشته باشد و موارد دیگری نیز مانند او باشند...

در آسیب شناسی این روایت عواقب مشکلات یک فرد، گریبان تعدادی از کودکان و نوجوانان را گرفته است. مسائلی که از کمبود اعتماد به نفس این فرد برای برقراری روابط سالم و طبیعی با دیگران و عدم مدنظر قرار دادن ویژگی های روانشناختی او جهت تصدی حرفه ای خاص آغاز می شود و در سلامت روان و زندگی آینده تعدادی کودک و نوجوان تاثیر می گذارد. (خود این فرد هم یک قربانی است و علل بروز این حالات در او جای بحث دارد، که اکنون جای آن نیست.)

برای به حداقل رساندن چنین نمونه هایی شاید راهکارهایی وجود داشته باشد...

متاسفانه نزد اکثر والدین، فرزند خوب بچه بی سروصدایی است که حرفش را نزند و اعتراض نکند. این بچه خوب پدر و مادر، طعمه خوبی برای مرد قصه ماست.

کودک یا نوجوانی که در محیط امن خانواده امکان اظهار نظر نداشته باشد و حرف مهربان ترین آدم های دنیا (پدر و مادرش) را باید بی چون و چرا بپذیرد، چگونه می تواند در مقابل کسی که به او تعرض می کند اعتراض کند. محیط امن خانه جایی برای تجربه دنیای بزرگتر است و والدین باید بهترین و صمیمی ترین دوستان فرزند خود باشند. اگر فرزندان در خانه یاد نگرفته اند حق خود را بگیرند، قاعدتاً نمی توانند به یک بیگانه اعتراض کنند.

در ضمن اگر محیط خانه امن نباشد تا فرزند مسائل خود را با والدین در میان گذارد، امکان آسیب بیشتر است، چرا که همین مرد در مواردی که خانواده کودک پیگیر مسائل او می شدند جرات تعرض بیشتر پیدا می کرد. آموزش مهارت های ابراز وجود، آموزش نه گفتن، حفظ حریم تن (یا در کل آموزش مهارت های زندگی به کودکان)، ایجاد محیط امن در خانه و پیگیری زندگی خارج از خانه کودک و نوجوان می تواند تا حدودی در جهت جلوگیری از این گونه مسائل کمک کننده باشد. خوشبختانه درس مهارت های زندگی در آموزش و پرورش تدوین شده است لیکن هنوز در تمام مدارس آموزش داده نمی شود.

همچنین جای خالی آموزش مسائل جنسی که به دلیل حل نشدن تابوی فرهنگی و اجتماعی آن بسیاری از افراد را در معرض آسیب و تعرض قرار می دهد، در این مورد نیز نمایان است. کودک و نوجوانی که چیزی از «جنس» خود نمی داند راه را برای تعرض به خود نمی بندد و در ضمن گاهی در شرایطی غیرمتعارف دست به تجربه مسائل جنسی می زند.

در تحقیقی که یک بررسی روی ۱۷۸ مورد آموزش مسائل جنسی انجام شده بود، نشان داده شد آموزش صحیح و علمی مسائل جنسی نه تنها گرایش به این مسائل را افزایش نمی دهد بلکه عاملی جهت به تعویق انداختن اولین تجربه و کمکی در جهت جلوگیری از درگیر شدن در روابط جنسی غیرمتعارف است.

آموزش مسائل جنسی یا مهارت های زندگی به کودک و نوجوان صرفاً کافی نیست. خانواده ها نیز باید علاوه بر آموختن این مسائل، شیوه های نوین فرزندپروری را بیاموزند. شاید این بزرگترین اشتباه ما است که در یکی از خطیرترین وظایف خود به غریزه اتکا می کنیم و نمی آموزیم که چگونه والد بهتری باشیم.

ندا یارایی

کارشناس ارشد مشاوره