کالاهایی که با هدف تهاجم فرهنگی قاچاق می شوند

امروزه کالاها و وسایل صوتی و تصویری الکترونیکی و فن آوری های وابسته به آن رشد و توسعه فزاینده ای داشته و از لحاظ کمیت و کیفیت به طور گسترده ای در کشور ما اشاعه پیدا کرده است

امروزه کالاها و وسایل صوتی و تصویری الکترونیکی و فن آوری های وابسته به آن رشد و توسعه فزاینده ای داشته و از لحاظ کمیت و کیفیت به طور گسترده ای در کشور ما اشاعه پیدا کرده است. آثار و محصولات این وسایل نیز به تبع این گسترش افزایش بی رویه ای داشته اند. آن عده از این آثار و محصولات که قاچاق محسوب شده دارای محتوای عمدتاً غیراخلاقی و مبتذل بوده و اثرات مخربی بر ابعاد مختلف فرهنگ عمومی جامعه و نیز اقشار نوجوان و جوان کشور دارد و به عنوان مهم ترین ابزارهای سلطه تحمیل فرهنگی غرب برای نیل به اهداف اقتصادی، سیاسی و فرهنگی آنان به کار می روند.

محصولات و آثاری که عمدتاً به صورت صوتی یا تصویری و یا ترکیبی از هر دو می باشند چند صباحی است که تحت نام «فرآورده ها و محصولات فرهنگی» در جامعه ما مطرح گردیده اند. اصطلاح «فرهنگ» و «محصول فرهنگی» از نظر تنوع مفاهیم و وسعت معانی و سیر تاریخی چنان ابعاد گسترده ای یافته است که دیگر نمی توان آن را به یک مفهوم و معنی خاص محدود کرد و هر عنصر فرهنگی یعنی حداقل قابل تعریف در فرهنگ مادی و غیرمادی یک حوزه فرهنگی را می توان محصولات و آثار فرهنگی نامید.

فرآورده ها و محصولاتی که عموماً دارای محتوایی ناسالم و مفسدانگیز بوده و پیام ها و الگوهایی نیز که به مخاطبین خود ارائه می دهد نمونه های بارز ابتذال و انحراف به شمار می روند. این فرآورده ها که عبارتند از: محصولات صوتی و تصویری، پوشاک، عکس، پوستر، مجله، کتاب های ضدمذهبی و آثار مشابه تصویری چون خالکوبی های روی بدن؛ از نظر میزان فراوانی نیز در سطح بالایی قرار دارند و به صورت وسیعی در بین جوانان و نوجوانان توزیع می گردند.

بنابراین بررسی فرآورده ها و آثار فرهنگی قاچاق پدیده ای اجتماعی است و به همین دلیل آمار آن هم زیاد است و لذا بایستی از دیدگاه جامعه شناختی توصیف و ابعاد کمی و کیفی آن اندازه گیری گردد.

جامعه ما سال هاست با پدیده ای به نام فرآورده ها و محصولات فرهنگی صوتی و تصویری مبتذل روبه رو است. خرید و فروش و فعالیت در این زمینه به آسانی صورت گرفته و دارای درآمد و سود سرشاری است. هنگامی که در خیابان ها و میادین شلوغ و مرکزی شهر رفت و آمد می کنیم، جوانان آسوده خیالی را خواهیم یافت که مشغول فروش این محصولات هستند و یا این که در سطح مدارس شاهد توزیع آن هستیم. آنچه که مسلم است اگر این پدیده به خوبی شناخته نشود و برای استفاده صحیح و بهره مندی مطلوب از وسایل و دستگاه های صوتی و تصویری و آثار و فرآورده های مناسب آن ایجاد انگیزه و چاره اندیشی نشود باید شاهد یک انفجار اخلاقی در میان خانواده ها و گروه های جوان باشیم.

امروزه اکثر کشورهای مختلف جهان با این پدیده مواجه هستند و عکس العمل هایی هم در این رابطه نشان داده اند. لذا ما نیز ابتدا باید این پدیده را به خوبی شناخته و برای رفع چالش های موجود به دنبال راهکار و چاره جویی باشیم.

آنچه مسلم است نوجوان در فرآیند رشد روانی اجتماعی خود دارای نیازها و حوائجی است که عبارتند از:

۱) احتیاج به موقعیت اجتماعی: نوجوان می خواهد مورد توجه اطرافیان قرار گرفته و در گروه خود موقعیت خاصی به دست آورد.

۲- نیاز به استقلال: در دوره نوجوانی مفهوم و اهمیت این احتیاج افزایش می یابد.

۳- نیاز به فلسفه رضایت بخش از زندگی: در دوران نوجوانی فرد می خواهد مفهوم و معنای درست زندگی را دریابد.

۴- نیازهای جنسی: در دوره نوجوانی این نیاز به صورت خاص و کاملاً آشکار ظاهر می شود و شدت آن گاهی به قدری است که نوجوان بیشتر اوقاتش را به آن می اندیشد. فرآورده ها و آثار فرهنگی مبتذل دقیقاً براساس این ویژگی های نوجوانان ساخته و عرضه شده اند.

نکته دیگر این که براساس پژوهش ها و تحقیق های انجام شده، بیشتر دست اندرکاران در رابطه با این پدیده اشخاص غیر سابقه دار و معمولی جامعه می باشند و نمی توان به سادگی آنها را بزهکار نامید و نیز این پدیده را به روشنی نمی توان بزهکاری نامید. اگرچه تخطی از هنجارهای موجود و رایج در جامعه می تواند به عنوان جرم و نابهنجاری تلقی شود، ولی با دیدی که سرقت، اعتیاد، فحشا و... نگریسته می شود پدیده توزیع فرآورده ها و آثار فرهنگی در جامعه ما را نمی توان نگریست. البته طیف این موضوع نیز متفاوت است و در بعضی ابعاد مانند تولید و ساخت این محصولات می توان با آن به عنوان جرم برخورد کرد، ولی در شبکه توزیع و رد و بدل کردن عمده زیادی از جوانان، نوجوانان و دانش آموزان جای دارند که روش مبارزه ویژه ای را می طلبد.

در سند چشم انداز بیست ساله کشور، توسعه فرهنگی یکی از مضامین دوازده گانه است که برای بهره برداری مطلوب از فرصت های پیش روی کشور برای نیل به هدف ها و سیاست های کلی چشم انداز بلندمدت جمهوری اسلامی ایران به کار برده شده است. نقش این مقوله در مبارزه با قاچاق و تجارت غیرقانونی به ویژه قاچاق کالاهای فرهنگی نیز برای دستیابی به اهداف مورد نظر بسیار حائز اهمیت است.

دشمنان فرهنگ کشور سعی دارند به اعتقادات و ارزش های جامعه ضربه های اساسی وارد کنند. براین مقصود جریان قاچاق کالا یکی از بهترین و مناسب ترین کانال های توزیع و پخش در کشور است و به همین دلیل شایسته است به مقوله قاچاق کالاهایی که با هدف تهاجم فرهنگی صورت می گیرند با دید خاص نگاه شود و با آن مقابله اصولی صورت گیرد.

با توجه به اهمیت مقوله قاچاق و به ویژه قاچاق کالاهای فرهنگی، راهکارهای مقابله با این معضل در کشور طی چند سال اخیر مورد توجه مسئولین قرار گرفته و حتی برای این منظور جلسات مشترک قوای سه گانه تشکیل شده و مطالعات و سمینارهای متعددی انجام گرفته است که حاکی از اهمیت موضوع است.

● چه باید کرد؟

اساساً زمانی که در یک جریان وارد محیطی نیمه خلا می شود جلوگیری از آن بسیار دشوار است و لذا رهیافت ها و راهبردهای اساسی بر مبنای این پیش فرض برای مقابله با پدیده مطرح می گردند. این راهکارها عبارتند از:

- توسعه ساختارها و زیربناهای لازم برای رشد تولید و توزیع محصولات فرهنگی، هنری و ورزشی با اولویت بربخش خصوصی

- ارائه الگوهای فرهنگی متناسب که با شرایط و ارزش های ما نیز همخوانی داشته باشد. عدم وجود چنین الگوهایی برای افراد جامعه خصوصاً قشر جوان و نوجوانان آنان را به بیراهه و گرایش به سمت فرهنگ های بیگانه سوق می دهد و باعث می گردد آنان تمایلات و هویت خود را در فرهنگ غیر جستجو کنند. تولید آثار و فرآورده های صوتی و تصویری بر همین مبنا ضرورت دارد.

- توسعه و تقویت سنت های ایرانی و تفریحات و سرگرمی هایی که جزو عناصر خاص فرهنگ ایرانی است و می تواند به پر کردن اوقات فراغت مردم و به ویژه جوانان و نوجوانان جامعه را یاری نماید. بر مبنای این سنت های اصیل نیز می توان آثار فرهنگی ساخته شود تا مورد توجه عموم قرار گیرد.

- ایجاد و گسترش فضاهای فرهنگی و هنری شامل تالار فرهنگ و هنر، پردیس های سینمایی، موزه هنرهای معاصر و مراکز دائمی برگزاری نمایشگاه های فرهنگی و هنری

- توجه بیشتر به موسیقی سنتی ایران و معرفی بیشتر ستارگان و استادان موسیقی اصیل و سنتی از گذشته تا حال و نیز عرضه آثار متنوع آنها به منظور شناخت واستفاده جامعه

- ایجاد جاذبه های هنری بیشتر در تولیدات صوتی و تصویری در عرصه هنر و سینما و توجه به کیفیت تولید

- ایجاد روابط فرهنگی مناسب در بین اقشار مختلف جامعه به ویژه جوانان و نوجوانان به منظور افزایش همدلی و کاهش بیگانگی و فعالیت در ساخت آثار فرهنگی خودی

- آموزش مستمر و مداوم به جوانان و نوجوانان در رابطه با محتوای مفسده انگیز آثار و فرآورده های مبتذل

- افزایش قدرت اثربخشی پیام های فرهنگی از طریق به کارگیری روش های موثر و موافق ذائقه عمومی

- توجه به تمایلات فرهنگی و روانی جوانان و نوجوانان در تهیه و تولید آثار فرهنگی چون فیلم، مجله، کتاب و ...

- استفاده از تحقیقات و بررسی ها به ویژه در امر ارتباطات اجتماعی با نظرسنجی و بررسی افکار عمومی و برنامه ریزی براساس نتایج واقعی

- توجه به بهبود شاخص های اقتصادی و کاهش زمینه های بیکاری و اشتغال کاذب به منظور عدم سوق افراد به فعالیت های ناسالم مانند قاچاق

- مبارزه اساسی با پدیده قاچاق به ویژه در مرزهای جنوبی کشور

- فعال کردن بیشتر مراکز عرضه فرآورده های فرهنگی از نظر کمیت و کیفیت و اجرای سیاست های حمایتی از تولیدکنندگانی که محصولات خود را متناسب با مزیت ها و مؤلفه های فرهنگی کشور تولید می کنند.

تهیه و تنظیم: هوشنگ سلیمانی