توسعه فناوری ارتباطات و كاهش فقر

فن آوری ارتباطات واطلاعات ICT نقش بسیارمهمی رادرتمامی ابعاد حیات ملی سیاست, اقتصاد, توسعه اجتماعی و فرهنگی و جوامع امروزی ایفا می نماید فن آوری ارتباطات و اطلاعات به سرعت روند زندگیمان حتی شیوه ایی را كه به سبب آن به تجارت می پردازیم, به اطلاعات و خدمات دسترسی می یابیم و به برقراری ارتباط با یكدیگر و سرگرم نمودن خودمان می پردازیم را دستخوش تغییر می سازد

دیدگاهی درحال حاضر وجود دارد كه بیان می‌دارد فناوری اطلاعات كاملاً با مساله فقر بی‌سواد بی‌ارتباط می‌باشد؛ دست یافتن به فناوری اطلاعات برای فقرا به بسیار گران است؛ فقرا نیازی به تصور كردن در خصوص این پدیده را ندارند؛ آنها به غذا نیازمندند.اینها نظرات وعقاید كج اندیشانه‌ای می‌باشند …

درحال حاضر طی سه سال بیش ازپنج هزار(۵۰۰۰)شرکت ارتباطی تلفن (Telephone Fairies)به تجارت پرجنب وجوش فروش خدمات تلفنی درروستاهای كشور بنگلادش مشغول می‌باشند.»(محمد یونس ۲۰۰۱)

فن‌آوری ارتباطات واطلاعات(ICT)نقش بسیارمهمی رادرتمامی ابعاد حیات ملی (سیاست، اقتصاد، توسعه اجتماعی و فرهنگی و ......)جوامع امروزی ایفا می‌نماید.

فن‌آوری ارتباطات و اطلاعات به سرعت روند زندگیمان حتی شیوه‌ایی را كه به سبب آن به تجارت می‌پردازیم، به اطلاعات و خدمات دسترسی می یابیم و به برقراری ارتباط با یكدیگر و سرگرم نمودن خودمان می پردازیم را دستخوش تغییر می‌سازد.فن‌آوری ارتباطات و اطلاعات اقتصاد جهانی را تقویت و پشتیبانی می‌نماید.همچنین با حقوق بشر درارتباط بوده و در بهترین حالت، از آزادی بیان و حق استفاده از اطلاعات براساس ماده ۱۹ بیانیهٔ جهانی حقوق بشر حمایت بعمل می‌آورد.مساله فقر كه از سوی بسیاری به نقض حقوق بشر در جهان از آن تعبیر می‌شود، گریبان ۲/۱ بیلیون انسان را گرفته است. از این رو، انجمن توسعه جهانی در راستای توسعه اهداف خود در هزاره سوم، متعهد به نصف تقلیل دادن تعداد افراد برخوردار از تنها یك دلار در روز تا سال ۲۰۱۵ گردید.

● اهمیت و نقش فناوری اطلاعات و ارتباطات در كاهش فقر

آیا فناوری اطلاعات و ارتباطات شكاف‌های جدیدی را میان ثروت و فقر خواهد گشود و یا اینکه به شكاف‌های اقتصادی ـ اجتماعی موجود شدت خواهد بخشید؟آیا فناوری اطلاعات و ارتباطات نقش مستقیمی در كاهش فقر دارد یا اینکه صرفاً كالای لوكس و تجملی می‌باشد كه فقرا می‌توانند به سختی از عهده آن برآیند؟

▪ دو «مكتب عقیدتی» مخالف هم وجود دارد :

مكتب اول از فن‌آوری اطلاعات بعنوان داروی كاهش فقرتعبیر می‌نماید و مكتب دوم،ادعا می‌نماید كه فن‌آوری ارتباطات و اطلاعات ازنقش منطقی دركاهش فقر وبه همان میزان نقش منطقی دركاهش نیازهای ابتدایی فقرا كه برآورده نگردیده است، برخوردار نمی‌باشد.بحثمان دراین مقاله معطوف به نقطه نظری بینابین این دو مكتب می‌گردد.

بحث برسراینست كه فن‌آوری ارتباطات واطلاعات،اگر بواسطه سیاستهای درست وبا شیوه‌های جامع حمایت وپشتیبانی گردد،كوششهای چند جانبه ضروری جهت كاهش فقرازجمله كوششهایی را كه نیازهای ابتدایی افراد بی بضاعت را برآورده می‌سازد را تكمیل و تقویت خواهد نمود.

● تعریف فن‌آوری ارتباطات و اطلاعات

قبل از بحث درخصوص موضوعات، تعریف فن‌آوری ارتباطات و اطلاعات ضروری و لازم می‌باشد.تعاریف بسیاری وجود دارد.تعریف OECD مفید و در دسترس می‌باشد.OECD از فن‌آوری ارتباطات و اطلاعات تمایز مناسبی را میان ابعاد تولیدی و خدماتی فن‌آوری ارتباطات و اطلاعات ارائه می نماید.در سال ۱۹۹۸ كشورهای عضو OECD برای تعریف فن‌آوری ارتباطات و اطلاعات به عنوان تركیبی از صنایع تولیدی و خدماتی كه داده‌ها و اطلاعات را به صورت الكترونیكی دریافت، انتقال و ارائه می‌نماید به توافق دست یافتند.عامل مهم در این تعریف جامع این است كه همانگونه که فن‌آوری ارتباطات و اطلاعات دوگانگی سنتی میان تولید و خدمات را درهم می‌ریزد، فعالیتهایی را كه منجر به تولید و پخش محصولات فن‌آوری ارتباطات و اطلاعات می‌گردد را می‌توان در هر جایی از اقتصاد یافت.

از این رو،تعریف فوق الذكر، راه درك ابعاد چندگانه فن‌آوری ارتباطات و اطلاعات وكارآمد بودن آن دركمك به كاهش فقر ازبخشها و مناطق مختلف را هموار می‌سازد.بخش تولید سخت افزار و نرم افزار فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات در رشد اقتصادی مشاركت داشته و در كشورهایی نظیرچین، مالزی و مكزیك به اشتغال زایی منجرگردیده است.كشورهند،به عبارتی دیگر،ازمنبع جامع نرم افزارجهانی سود برده،وبه رشد چشمگیری در این بخش نائل آمده است.كشور هند برنامه‌های نرم‌افزاری را به ۹۵ كشور جهان صادر می‌نماید و به عنوان مركز برنامه‌های اصلی فناوری اطلاعات، خدمات ارائه می‌نماید.بازار اصلی نرم‌افزار كشورهند، ایالات متحده و دردرجه‌ایی پایین‌تر اروپا می‌باشد.۵۰۰ شركت مستقر درسراسر جهان نیازهای نرم افزاری‌شان را تنها از كشور هند تأمین مینمایند.صنعت فناوری ارتباطات و اطلاعات مولد ۷/۷میلیون دلار در سال ۱۹۹۹بوده و ۱۸۰۰۰۰ شغل را در كشور هند در سال ۱۹۹۸ بوجود آورده است.(UNDP ۲۰۰۱). از این رو گسترش روز افزون این بخشها به ندرت به اشتغال زایی افراد بسیار فقیری منجر می‌گردد كه اغلب تحصیل كرده نیستند.

● شكاف و اختلاف

نقش فناوری ارتباطات و اطلاعات در به اصطلاح شكاف دیجیتالی به گرمی مورد بحث و مجادله قرار گرفته است: كه آیا وجود دارد و اگر وجود دارد، نافذ و تنگ نظرانه می‌باشد؟ رابطه‌اش با فقر چیست و آیا شكاف‌های موجود میان ثروتمندان و فقرا را گسترش یا کاهش می دهد؟

هیچكس نمی‌تواند منكر این حقیقت گردد كه شكاف دیجیتالی وجود دارد، اگرچه پیشرفتهایی دركاهش برخی از شكاف‌ها حاصل گردیده است.قضاوت حاصل از نسبت میزبانان و كاربران اینترنتی مناطق مختلف در جهان نشان می‌دهد كه كشور آفریقا در میان كشورهای دیگر در ردیف آخر قرار دارد. منبع:ITU (سال ۲۰۰۲)

براساس آمارهای منطقه‌ای در خصوص نفوذ تلفن همراه،آمریكایی جنوبی و ساب ساهرا مناطق عقب مانده در سال ۲۰۰۱ می‌باشند. منبع : http://www. Ecomlink.org/E_incubator/indicators_Detail

در این رابطه، اختلافات فاحشی میان مناطق و مناطق مختلف وجود دارد. در اروپا نسبتهای نفوذ و گسترش ۳۷/۷۲۰ تلفن همراه در كشور فنلاند در بالاترین رقم به ازای هر ۱۰۰۰ نفر با ۶۱/۷ تلفن همراه در كشورآلبانی در پایین ترین رقم در نوسان می‌باشد.درشرق آسیا، با كشور هنگ كنگ، چین با نسبت ۱۶/۸۰۹ تلفن همراه در مقابل ۳۳/۲ تلفن همراه در لائوس مواجه می‌شویم.در خاورمیانه و آفریقای شمالی، امارات متحده عربی با ۰۲/۵۴۸ تلفن همراه در مقابل ۷۴/۱ تلفن در كشور یمن قابل بررسی است.

شكاف دیجیتال در حقیقت پیامد اصلی توسعه یا عدم توسعه یافتگی كشورهای مختلف می‌باشد.میانگین نسبت نفوذ و گسترش فن آوری دیجیتال دركشورهای پردرآمد ۳۲/۷۸۰ است و این در حالی است كه برای كشورهایی بادرآمد متوسط این رقم بر ۶۳/۵۷ و در كشورهایی با درآمد پایین این رقم بر ۳۶/۵ بالغ می گردد.میانگین جهانی آن ۱۴/۱۲۳ است.با این حال استثناهایی وجود دارد و یكی از این استثناها به كشورهای كم درآمدی چون ایسلند كه به داشتن مقادیر نسبتاً‌ زیادی از تلفن‌های همراه گرایش دارند مربوط می‌گردد.این مورد برای مثال در مورد كشورهایی نظیرمالیوی (۳/۲۸)،موریتانی (۸۱/۱۵۰) و Cape Verde ۳۷/۴۵ صادق بوده اما درخصوص كشور كوبا (۵۸/۰)مصداق نمی‌یابد.همچنین روابطی میان شكاف دیجیتالی و شاخصهای توسعه انسانی وجود دارد. براساس آمار سال۲۰۰۱ ، این مورد درخصوص جنوب شرقی آسیا با توجه به گستردگی صنایع دیجیتال صادق می‌باشد. منبع: ITU۲۰۰۱ و UNDP ۲۰۰۱

در جدول فوق بیشترین شاخص‌ فقر انسانی، كمترین تعداد ISP ها، خطوط تلفنی، كامپیوترهای خانگی و دستگاه‌های تلویزیونی در هر ۱۰۰۰ نفر نشان داده شده است.بیشترین ارزش و مقدار شاخص‌های فناوری ارتباطات و اطلاعات (كشور سنگاپور، برونئی و مالزی) و كمترین مقدار فقر نشان داده شده است.شكاف دیجیتالی نیز درمیان مناطقی كه از نقطه نظر اقتصادی كم و بیش توسعه یافته‌اند، میان تحصیل كردگان و بی‌سوادان، میان مردان و زنان و میان جوانان و كهنسالان وجود دارد:. (ITU ۲۰۰۲).

همچنین می‌توانیم شكافی را میان جمعیت كثیر و اقلیتهای قومی و بومی كه بطور سنتی محروم و مانع از توسعه گشته‌اند را انتظار داشت.

براساس گزارش ITU شكاف دیجیتالی منتج از اختلافات اجتماعی اقتصادی می‌باشد از این رو با دیگراختلافات درآمد،بهداشت وآموزش كه با فقر درارتباط می‌باشند،اندكی تمایز دارد.بنابراین شكاف دیجیتالی اغلب تنها نشانه‌ای از اختلاف اجتماعی و اقتصادی بنیادین و پیشینه‌دارتر درجوامع میباشد و این اختلاف و شكاف قبل از انقلاب فناوری ارتباطات و اطلاعات وجود داشته است.همچنین شكاف و اختلاف دیجیتالی در میان بخشها نیز وجود دارد.

در كشور فیلیپین، بخش تجاری، سریعتر از كشور تایلند، پیشی گرفته است در حالیكه بخش آموزشی از عقب ماندگی بسیاری برخوردار می‌باشد.در دنبالهٔ انتهای طیف كاربرد فناوری ارتباطات و اطلاعات، بخشهای توسعه كشاورزی و روستایی با حداقل تعداد كاربران فن‌آوری ارتباطات و اطلاعات، كاربردها و راه‌حل‌ها و با بیشترین فقر اطلاعاتی قرار گرفته‌اند.شكاف و اختلاف در دسترسی به فن‌آوریهای ارتباطات و اطلاعات كاهش یافته است.

كشورهای توسعه یافته سهم خودشان را ازكاربران اینترنتی جهان از۲ درصد در سال ۱۹۹۱ به ۲۳ درصد درسال۲۰۰۱ افزایش داده‌اند.درهمین زمان، ماهیت شكاف واختلاف از ارتباطات ابتدایی به پیشرفته و از كمیت به كیفیت تغییر یافته است. (ITU ۲۰۰۲)

بسیاری از كشورها از خطر شكاف دیجیتالی آگاهی یافته و شروع به تصحیح و برطرف كردن مشكل نموده و به پیشرفتهایی درتقلیل بعضی از اختلافات و شكافها دست یافته‌اند.در نوامبر سال ۲۰۰۲ هند به تعداد مشتریان تلفن همراه بیش از گذشته افزود و این رقم را به مجموع تقریباً ۱۰میلیون كاربر افزایش داد.اگرچه این كشور پایین‌ترین نرخ تلفن موبایل را در جهان دارد، از هر۱۰۰۰ نفر تنها یك نفر از تلفن موبایل استفاده می‌نماید در هرحالیكه در چین از هرهفت نفر یك نفر ازتلفن موبایل استفاده می‌نماید.

اخیراً چین،ایالات متحده را بعنوان بزرگترین بازارتلفن همراه در جهان پشت سر گذاشته و روسیه در مقام سوم قرار گرفته است. (CNN ۲۰۰۲).

در دسترسی به اینترنت در كشور چین از هنگامی كه این كشور اولین ارتباطش را در سال ۱۹۹۳ برقرار نمود،بطور تصاعدی رشد و ترقی نموده است. مؤسسات بازاریابی اذعان می‌دارند كه چین (PRC) ، كشور ژاپن را كه كشور آسیایی پیشتاز كاربران اینترنتی می‌باشد را تا سال ۲۰۰۵ پشت سر خواهد گذاشت.همچنین كشور چین افزایش چشمگیری را در ثبت نام‌های دامنه (Domain) و وب سایتها – براساس محاسبات تقریباً ۲۰ درصد در یك دوره سه ماه داشته است.۱۷میلیون نفر به وب (Web) تا پایان سال ۲۰۰۰ دسترسی داشته (Kalathil, Boas, ۲۰۰۱) و ۵۹ میلیون كاربرد اینترنتی در كشور چین تا پایان سال ۲۰۰۱ وجود داشته است. (۲۰۰۳CNN) درحدود ۶/۳۸میلیون كاربرGSM دركشورچین دردسامبر ۲۰۰۲ وجود داشته است.همچنین اختلافاتی درسطح قابلیتها و امكانات سخت‌افزاری و نرم افزاری وجود دارد. برای مثال، كشور فیلیپین، به عنوان دومین و بزرگترین صادر كننده متخصصین فن‌آوری ارتباطات و اطلاعات و توسعه دهنده نرم افزاری پس از كشور چین در نظر گرفته شده است.با این وجود این كشور به سختی به فن‌آوریهای باند پهن و بی‌سیم دست یافته است. فن‌آوری ارتباطات و اطلاعات به طور چشمگیری به عنوان ابزار توسعه مورد استفاده قرار می‌گیرد. در میان كشورهای در حال توسعه، كشورهای هند، جامائیكا و آفریقای جنوبی سیاستهای معطوف به گسترش كاربرد فن‌آوریهای ارتباطات و اطلاعات را در راستای توسعه، در اولویت بالایی قرار داده‌اند.

نویسنده: آنیتا کلس

مترجم: كامبیز پارتازیان

---