سیاه پوشی در سوگ ائمه نور ع

سیاه پوشی در سوگ امامان پاک ع به ویژه در مصیبت جانسوز کربلا, در عصر ما یکی از شعائر مهم شیعه است

۱‌- سیاه‌پوشی در سوگ امامان پاک (ع) به ویژه در مصیبت جانسوز کربلا، در عصر ما یکی از شعائر مهم شیعه است؛ شعاری مؤثر که رونق و رواجی عام دارد.

شیعه، در ایام عادی و روزهای معمول زندگی از پوشیدن لباس سیاه پرهیز می‌کند؛ اما به دهه اول محرم یا آخر صفر و نظایر آن که می‌رسد جامه مشکین می‌پوشد و در و دیوار و کوی و برزن را سیاه پوش می‌کند و قرن‌ها است که تاریخ در بلاد شیعه‌نشین، ناظر این صحنه است.

لباس سیاه، نشانه عشق و دوستی به ساحت امامان پاک است و اعلام جانبداری از سرور آزادگان در جبهه ستیز حق و باطل؛ جبهه‌ای که پهنه میدان آن از بام تا شام تاریخ است و جز به شمشیر حجت آخرین (عج) پایان خوش و محتوم خویش را بازنخواهد یافت.

شیعه در عزای امام حسین (ع) لباس مشکین می‌پوشد تا درد درون را از مصیبتی که با قتل عزیز فاطمه (ع) بر اسلام - بلکه بر انسان - رفته است فریاد کند و نفرت خویش را از خیل ظالمانی که «چراغ هدایت» را کشته و حرمت عدل و فضیلت را شکستند، اعلام دارد.

لباس سیاهی که شیعه در هر محرم می‌پوشد، به حقیقت، جلوه آهی است که خانه دل او را - دل پرعشق او را - در عزای امام حسین (ع) اندوده است.

آری، تنها «اشک دیدگان» نیست که در خانه چشم، نشان از عشق استوار شیعه به امام عدل و آزادی دارد؛ شیعه را صد نشان دیگر از عشق و اخلاص در آستین است که یکی از آنها نیز «جامه سیاه عزایی» است که در عاشورا به تن می‌کند و در غدیر بدل به «لباس سپید سرور» می‌سازد.

شیعه با سیاه‌پوشی خویش در عاشورا، می‌رساند که در منطق وی «بی‌حسین» جامعه تاریک است و جهان بی‌فروغ و تاریخ، هیچ!

۲- اخیراً مؤسسه فرهنگی دانش و اندیشه معاصر اثری به قلم علی ابوالحسنی (منذر) با عنوان «سیاه‌پوشی در سوگ ائمه‌نور(ع)» منتشر کرده است که مؤلف در این اثر تحقیقی، ریشه‌های تاریخی و مبانی فقهی سیاه پوشی در سوگ ائمه را تبیین و تحلیل می‌کند. شیوه تدوین و نگارش کتاب چنان انتخاب شده که در عین بهره‌مندی خواص از مباحث متنوع آن، خواننده عام نیز از مطالب آن استفاده‌ای درخور خواهد داشت.

اگرچه موضوع پژوهش این اثر «سیاه پوشی» است و مؤلف سعی کرده حول این موضوع، متمرکز باشد اما مخاطب نکته‌بین با مباحث و موضوعات بسیار دیگری نیز -در طول کتاب - آشنا خواهد شد.

مباحث کتاب در پانزده فصل سامان یافته که برخی از فصول آن چنین عنوان گرفته‌اند؛ رنگ سیاه، رنگ پوشش، هیبت، اعتراض و عزا/ رمز انتخاب رنگ سیاه در ایام عزا/ سیاه پوشی در ملل و اقوام جهان/ سیاه‌پوشی در سوگ آل‌الله؛ رسم جاری اهل‌بیت(ع) و دوستان آنان در تاریخ/ دلایل جواز و استحباب سیاه‌پوشی در سوگ ائمه‌اطهار(ع)/ فتاوی علما در استحباب سیاه‌پوشی در سوگ سالار شهیدان(ع)/ نهم ربیع و عید غدیر؛ روز کندن جامه‌های سیاه.

علاوه بر این ۱۵ فصل اصلی کتاب، این اثر تحقیقی دارای پنج ضمیمه است که مستند به روایات و آیات و شواهد تاریخی شده است و به این اعتبار، بر ارزش پژوهشی بودن این اثر افزوده است.

طرح مسئله این اثر برای نخستین‌بار در سال ۱۳۵۷ در قالب یک کتاب صورت گرفت و علت نگارش آن نیز، از سوی مؤلف چنین عنوان شده است که: «به دلیل احساس نیازی بود که به تبیین مبانی فقهی و پیشینه تاریخی «شعائر حسینی(ع)» عموماً و سیاه پوشی در سوگ آل‌الله(ع) خصوصاً، احساس می‌شد.» اما اخیراً به همت پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و مؤسسه فرهنگی دانش و اندیشه معاصر این اثر تحقیقی با ویراستی جدید همراه با اصلاحات و ضمائم و اضافاتی وارد بازار نشر شده است.

۳- انتخاب رنگ سیاه در ایام عزا، گذشته از دلگیری طبیعی و ذاتی این رنگ، علتی منطقی - عاطفی نیز دارد: کسی که در ماتم عزیزان خویش جامه سیاه می‌پوشد و در و دیوار را سیاه پوش می‌کند، با این عمل می‌خواهد بگوید و بفهماند که: تو، مایه روشنی چشم من و در حکم فروغ دیدگانم بودی و دفن پیکر تو در دل خاک - به مثابه افول ماه و خورشید در چاه مغرب - پهنه حیات و زندگی را در چشمم تیره و تار ساخته و زمین و زمان را سیاهی و ظلمت فرو برده است.

برپایه همین رسم طبیعی و سنت «منطقی» است که به گواه شعر و ادب و حدیث و تاریخ، رنگ سیاه از دیرباز، نشان حزن و اندوه بوده و ملل و اقوام گوناگون در ایام عزا از آن بهره‌ می‌جسته‌اند. چنانکه برهمین اساس، خاندان پیامبر (ص) و دوستان آنان نیز، از دیر زمان، در عزای عزیزان آل‌البیت (ع) بویژه در مصیبت جانسوز «مصباح هدایت» حضرت مولی‌الکونین، ابی‌عبدالله الحسین (ع) که آن را به حق «اعظم المصائب» خوانده‌اند، از رنگ سیاه بهره می‌جویند: لباس سیاه می‌پوشند، دستار سیاه می‌بندند، پرچم‌های سیاه برمی‌افرازند، پرده سیاه می‌زنند و در و دیوار و کوی و برزن را سیاه‌پوش می‌کنند ...

۴- قرآن کریم، دوستی خاندان پیامبر(ص) را بر عموم مسلمین واجب شمرده و آن را در حکم اجر زحمات گرانقدر رسول‌خدا(ص) در راه هدایت امت دانسته است. پیدا است که عشق و دوستی شروط و لوازمی دارد و یکی از مهمترین این شروط، همدلی و همنوایی با آن بزرگواران در ایام شادی و اندوه است. براین اساس، بایستی در عزای خاندان پیامبر (ص) حزن و اندوه خویش را به اشکال گوناگون، به زبان گفتار و کردار و ... پوشاک نشان دهیم. مقصود از اظهار همدلی و همدردی با اهل بیت (ع) در لباس و پوشاک این است که دوستان آن حضرت در روز عاشورا، یا دیگر ایام عزا، به گونه‌ای لباس بپوشند که از حیث نوع و جنس و رنگ لباس با نحوه پوشش آن، عرف و عادت اجتماع، آن را نشان همدردی با بستگان عزیز از دست رفته می‌شمارد.

۵- فتاوی دسته‌جمعی فقهای معاصر در استحباب سیاه‌پوشی در عزای ائمه(ع)، بخشی مفصل از این اثر تحقیقی را به خود اختصاص می‌دهد. مؤلف، علی ابوالحسنی در بخشی از این فصل می‌آورد که در آستانه پیروزی انقلاب اسلامی ایران، شبهاتی از ناحیه برخی روشنفکرنمایان و وهابی‌مآبان در کشورمان پخش شده بود که موضوع برگزاری شعائر مرسوم حسینی(ع) را امری مناقض! با انقلاب اسلامی شمرده و خواهان پایان داده شدن به آن بود. حجت‌الاسلام والمسلمین سیدحسین معتمدی کاشانی، در آن شرایط برای خنثی کردن این شبهات بی‌بنیاد، استفتائات گوناگونی راجع به شیوه‌ها و رسوم رایج در عزاداری سنتی شیعه تنظیم کردند و به محضر مراجع و علمای بزرگ وقت شیعه ارسال داشتند و پاسخ مکتوب آنان را دریافت کردند.

در یکی از این استفتاءها، حکم شرعی سیاه‌پوش کردن خانه‌ها و محافل اماکن مذهبی (نظیر مساجد، تکیه‌ها و حسینیه‌ها) برای اقامه عزای ائمه اطهار خصوصاً سالار شهیدان (ع) از مراجع فقید شیعه، آیت‌الله حاج سیدمحمدرضا گلپایگانی، سؤال می‌شود و سپس متن سؤال همراه با پاسخ آیت‌الله گلپایگانی، با دیگر مراجع و علما درمیان گذاشته می‌شود و آنان به سؤال یادشده پاسخ می‌دهند.

آیت‌الله گلپایگانی در پاسخ چنین مرقوم داشته‌اند:

بسمه تعالی شأنه

سیاه پوش کردن تکایا و حسینیه‌ها به عنوان شعار عزای حسینی و با اهمیت جلوه دادن شهادت حضرت سیدالشهدا و اصحاب کرامش صلوات‌الله علیهم اجمعین ثواب دارد و القای شبهه در این گونه موارد از طرف دشمنان دین است که از اقامه مجالس عزا با کیفیات خاص ضربه خورده‌اند و نقشه‌های خائنانه‌شان خنثی شده.

مسلمین موظفند هر اندازه که قدرت دارند با خلوص نیت در برگزاری عزای خامس آل عبا حضرت سیدالشهدا علیه و علی اصحابه الکرام افضل التحیه و السلام جدیت نمایند تا به برکت این مجالس، مکتب و فلسفه قیام آن بزگوار را بیاموزند.

اعظم ارومیه