گام به گام از خواستگاری تا پاتختی

در فرهنگ و ملل مختلف حنا را نمادی از خوش یمنی, سلامتی و خوش رنگی زندگی می دانند, بنابراین استفاده از حنا در برگزاری مراسم ازدواج ملل دیگر نیز وجود دارد و معتقدند که حنا سازگاری, تفاهم و خوشبختی به دنبال دارد

بعد از مراسم نامزدی و پیش از برگزاری جشن ازدواج مراسمی برگزار می‌شود که از آن تحت عنوان «حنابندان» یاد می‌شود. این رسم نیز همچون دیگر رسوم طی گذشت زمان کمرنگ شده، یا با تغییراتی ادامه دارد، یا به دلیل هزینه‌های گزاف ازدواج معمولا خانواده‌ها از برگزاری آن صرف‌نظر می‌کنند؛ ولی رسم حنابندان هنوز در​ بیشتر روستاها و بخصوص شهرهای جنوبی کشور جزء لاینفک مراسم عروسی است.

در گذشته این مراسم معمولا یک روز پیش از برگزاری جشن عروسی برگزار می‌شد که در حقیقت آخرین شبی بوده که عروس در منزل پدر خود به سر می‌برده است؛ ولی امروزه به دلیل مشغله‌های فراوان و ورود تجملات بیشتر به جشن‌های عروسی برگزاری حنابندان یک روز قبل از عروسی کمی دشوار به نظر می‌رسد. بنابراین گاهی این مراسم چند روز قبل از شب عروسی برگزار می‌شود.

در فرهنگ و ملل مختلف حنا را نمادی از خوش‌یمنی، سلامتی و خوش‌رنگی زندگی می‌دانند، بنابراین استفاده از حنا در برگزاری مراسم ازدواج ملل دیگر نیز وجود دارد و معتقدند که حنا سازگاری، تفاهم و خوشبختی به دنبال دارد.

حنابندان در هریک از شهر‌های کشور به شکلی خاص برگزار می‌شود، ولی در اصل حنابندان آماده کردن حنا (خیساندن آن) و آغشته کردن دست و پای عروس و گاهی داماد با آن حناست. در گذشته معمولا حنا در منزل داماد تهیه می‌شده است و داماد به همراه خانواده خود حنا را به همراه ساز و دهل به منزل عروس می‌بردند و با اجازه بزرگ‌ترها کار حنابندان را شروع می‌کردند. خواهر عروس دستان عروس را و برادر داماد دستان داماد را حنا می‌بستند.

در برخی مناطق پس از شروع حنابندان عروس دست راست خود را در حالی که شال قرمزرنگی روی سر خود انداخته است، بالای سرش می‌گرفته و مهمانان خصوصا اقوام داماد هدایایی مانند سکه‌های طلا و نقره در کف دست عروس قرار می‌دادند.

امروزه حنا را پس از خیساندن و آماده کردن به شکل طرح‌های زیبا درمی‌آورند و آن را تزئین می‌کنند و بنا به رسوم اقوام مختلف آن را برای خانواده عروس یا داماد تهیه می‌کنند. گاهی هم خانواده عروس و داماد هر کدام جداگانه برای اقوام خود حنا را آماده می‌کنند و رقابتی برای این که کدام فامیل به شکل زیباتری این کار را انجام می‌دهند وجود دارد.

معمولا این مراسم بعد از شام برگزار می‌شود، ولی گاهی هم بعضی از خانواده‌ها علاقه‌مند هستند از مهمانان با شام پذیرایی کنند که البته هزینه پذیرایی با پدر عروس است، ولی هزینه لباس یا آرایشگاه عروس بر عهده داماد است.

در برخی مناطق برگزاری مراسم حنابندان نه‌تنها هزینه‌ای برای عروس و داماد ندارد، بلکه اقوام و دوستان با هدایای مالی خود کمک شایانی برای برگزاری مراسم ازدواج به آنها می‌کنند. پس از بستن حنا به دست و پای عروس و داماد مهمانان هدایای خود را پیشکش می‌کنند. گاهی در مناطقی مانند چهاردانگه آشنایان داماد هدایای خود را به ایشان می‌دهند تا صرف هزینه‌های ازدواج کند و اقوام عروس این هدایا را به ایشان می‌دهند تا کمکی برای تهیه جهیزیه به پدرعروس باشد، ولی اغلب هنگام چرخاندن ظرف محتوی حنا به دور مجلس مدعوین پس از برداشتن مقداری از حنا هدایای خود را در کنار ظرف حنا قرار می‌دهند. پس از آن که دست و پای عروس به حنا آغشته شد بقیه حنای آماده در بین مهمانان توزیع می‌شود و آنان نیز کف دست و ناخن خود را با حنا رنگین می‌کنند.

در مناطقی مانند سیستان حنابندان بیش از یک روز برگزار می‌شود. در شب اول حنابندان که در اصطلاح محلی به آن «سرشویی» گفته می‌شود، مقدار زیادی حنا خیسانده و آماده می‌شود و برای اطلاع اقوام و همسایگان مقداری از آن به در خانه آنها برده و توزیع می‌شود. افراد در خانه داماد جمع می‌شوند و سینی حنا را روی سر یکی از افراد قرار می‌دهند و به سوی خانه عروس حرکت می‌کنند و با زدن کف و شادی ابیات زیر را می‌خوانند:

امشب حنا می‌بنده‌/‌ به دست و پا می‌بنده‌/‌ اگر حنا نباشه آب طلا می‌بنده‌/‌ حنا حنا می‌بنده به دست و پا می‌بنده‌/‌ حنای زابل جانه فامیل شاه (داماد) می‌بنده/‌ حنا حنایه، حنا چه خوش‌نمایه‌/‌ دست عروس نبندین، تا مادرش بیایه.

سپس طبق یک سنت قدیمی در خانه عروس را می‌بندند و اقوام عروس پشت در می‌ایستند و ابیاتی را در دو طرف در هر دو خانواده می‌خوانند که سمبلیک است و بیانگر نزاعی ظاهری بین داماد و مادر زن است که نمی‌خواهد دخترش را از خود دور کند و به خانه شوهر بفرستد:

اقوام داماد ‌/‌ در واکنه در واکنه حنا میاره ور شما

اقوام عروس ‌/‌ حنای شما مال شما ما زن نداریم ور شما

اقوام داماد ‌/‌ در واکنه در واکنه ساعت می‌آره ور شما

اقوام عروس ‌/‌ ساعت شما مال شما ما زن نداریم ور شما

اقوام داماد ‌/‌ در واکنه در واکنه دستمال میاره ور شما

اقوام عروس ‌/‌ دستمال شما مال شما ما زن نداریم ور شما

...

تا این که می‌رسه به... در واکنه در واکنه داماد میاره ور شما... که به احترام نام داماد و نه به جهت هدایا در را باز می‌کنند و اقوام داماد با حالت هجوم و تصرف خانه عروس که حالت سمبلیک و شادی‌آفرین دارد وارد خانه عروس می‌شوند.

در بعضی نقاط کشور و حتی در کشورهایی مانند هندوستان و پاکستان از نقش حنا در مراسم ازدواج استفاده می‌کنند، به این صورت که حنای آماده را در قیفی می‌ریزند و با ایجاد سوراخ‌ریزی در ته قیف حنا را با اشکال گوناگون بر دست و بدن عروس طراحی می‌کنند.

تزئین حنا

ابتدا پودر حنا را با آب مخلوط کنید تا خمیر غلیظی به دست بیاید. سپس می‌توانید به اشکال گوناگون آن را تزئین کنید.

۱ ـ ساده‌ترین روش این است که حنای آماده را در ظروف زیبا که خیلی هم گود نباشد بریزید و روی آن را صاف کنید مانند ظروف بلوری به شکل قلب یا ستاره. در کنار آن نیز می‌توانید از گل طبیعی استفاده کنید یا روی آن را با سکه‌های طلایی یا نقره‌ای رنگ تزئین کنید.

۲ ـ می‌توانید از قالب‌های شیرینی‌پزی که اشکالی مانند ماهی، قلب، گل و... دارد استفاده کنید. داخل ظرف را حنای آماده بریزید و سپس آن را در سینی مورد نظرتان برگردانید. برای این که حنا راحت از ظرف جدا شود داخل ظرف را قبلا خیلی کم مرطوب کنید.

۳ ـ می‌توانید ظروف سفالی تهیه کنید و روی آن را رنگ کنید یا با چسب چوب رقیق آنها را آغشته کنید و سطح آنها را با اکلیل پوشش دهید و حنا را داخل آنها بریزید.

۴ ـ با کمک دست و قالب می‌توانید اشکال جالبی درست کنید مثلا حنا را به شکل یک کیک دوطبقه آماده کنید و با گل طبیعی تزئین کنید.

۵ ـ سینی گردی تهیه کنید و روی آن را با پارچه پوشش دهید. سپس با تور و روبان آن را تزئین کنید. ظرف زیبایی را هم در وسط سینی قرار دهید و در آن حنا بریزید. در داخل سینی شمع‌های گوناگون بگذارید.

۶ ـ حنا را به شکل توپ بزرگ دربیاورید و روی آن را با مروارید یا سنگ‌های تزئینی درست کنید.

۷ ـ از گل‌های مصنوعی با جنس ضخیم استفاده کنید. روی گلبرگ‌ها را با حنا بپوشانید و بگذارید خشک شود. حنا را برای این کار باید رقیق‌تر آماده کنید. حنای غلیظ‌تر را در سینی پهن کنید و گل‌ها را روی آنها بگذارید.

۸ ـ حنای غلیظ را به صورت اشک‌های کوچک دربیاورید و با دست آنها را مانند گلبرگ باز کنید و به شکل رز بپیچید. برای این کار هنگام ورز دادن حنا مقداری چسب چوب به آن اضافه کنید. ابتدا کمی چسبناک خواهد بود، ولی با کمی ورز دادن برطرف می‌شود.

۹ ـ حنا را به صورت گلوله‌هایی دربیاورید و آنها را به شکل انگور کنار هم بچینید. مقداری از حنا را پهن کنید و با کمک چاقو برگ‌هایی به شکل برگ مو دربیاورید. می‌توانید روی بر‌گ‌ها اکلیل سبز و روی دانه‌های انگور اکلیل قرمز بریزید.

۱۰ ـ امروزه معمولا مهمانان حنا را به شکل سابق استفاده نمی‌کنند. در این صورت می‌توانید در مراسم حنابندان به آنها به عنوان یادبود حنا بدهید. از مدل‌های نقل‌های یادبود در هفته گذشته هم می‌توانید استفاده کنید. فقط به یاد داشته باشید​ حنای خشک را در زرورق یا ظروفی قرار دهید که از آن بیرون نریزد. می‌توانید حنای خشک را در زرورق بریزید و در کیسه‌های ترمه قرار دهید و با روبانی متناسب با طرح ترمه ببندید.

۱۱ ـ می‌توانید حنا را به شکل گل شیپوری دربیاورید. ابتدا فوم را به شکل قیف دربیاورید و روی آن را حنا بمالید و بگذارید خشک شود، سپس قسمت میانی گل شیپوری را درست کنید و در آن قرار دهید.

پروانه فتحعلی

طراح و سفره‌آرا