آثار آنی یك گنج سرشار

«دموكراسی با انرژی» چیزی بیش از سبك شخصی نیرومند پرز را در خود داشت در همین اثنا كه رییس جمهور آینده, شهرهای ونزوئلا را برای آرای مردم زیر پا می گذاشت, قیمت های بین المللی نفت شروع به اوج گرفتن كرد در ۱۹۷۳ حقیقتا دموكراسی به انرژی متصل شده بود اما به شیوه ای كه حتی باهوش ترین مشاوران انتخاباتی قادر به پیش بینی نبودند

كاملا ثابت گردید شعار «دموكراسی با انرژی» كه كارلوس آندره پرز، نامزد ریاست‌جمهوری حزب اكسیون دموكراتیكا (AD) برای انتخابات ۱۹۷۳ استفاده كرد یك شعار انتخاباتی مناسب بود. پرز كه مردی استوار، منضبط و پركار بود پویایی و جسارتی مثال‌زدنی داشت كه قابل مقایسه با سایر سیاستمداران ونزوئلایی نبود. مبارزات انتخاباتی وی كه مشاوران خارجی به طرزی عالی سازماندهی كردند، این ویژگی‌ها را در پیاده‌روی‌های برنامه‌ریزی شده بی‌شمار او در شهرها و روستاهای كشور به نمایش گذاشت.

خصوصا تصاویر تلویزیونی وی بسیار اثرگذار بود، پرز با حالتی نیمه دو از میان خیابان‌های ونزوئلا می‌گذشت، دستانش را تكان می‌داد، به كاركنان محلی حزب خوشامد می‌گفت، از مراكز خرید و ایستگاه‌های رادیو بازدید می‌كرد و در محله‌های آسفالت نشده از روی چاله‌های پر آب و گل می‌پرید. او با زیر پا نهادن تمام ونزوئلا، به معنای واقعی كلمه پست ریاست‌جمهوری را راحت به دست آورد.

اما «دموكراسی با انرژی» چیزی بیش از سبك شخصی نیرومند پرز را در خود داشت. در همین اثنا كه رییس‌جمهور آینده، شهرهای ونزوئلا را برای آرای مردم زیر پا می‌گذاشت، قیمت‌های بین‌المللی نفت شروع به اوج گرفتن كرد. در ۱۹۷۳ حقیقتا دموكراسی به انرژی متصل شده بود اما به شیوه‌ای كه حتی باهوش‌ترین مشاوران انتخاباتی قادر به پیش‌بینی نبودند. در عرض فقط پنج سال، بودجه دولت پرز توانست درآمدی بیش از تمام دولت‌های قبلی ونزوئلا از ۱۹۱۷ به این سو دریافت كند. چهار برابر شدن قیمت‌های نفت كه واقعه‌ای مسرت‌بخش و كاملا غیرمنتظره بود از تغییرات در بازار بین‌المللی نفت، نشات می‌گرفت و یك عامل زیربنایی اساسی در تجدید ساختار روابط سیاسی و اقتصادی بود كه پس از ۱۹۷۳ در ونزوئلا اتفاق افتاد.

اینكه چگونه این‌دلارهای نفتی استفاده می‌شد عمدتا به «قفس‌ها یا محدودیت‌های» گذشته بستگی داشت، یعنی ارتباطات اقتصادی كه توسعه نفتی را تشویق می‌كرد، یك دولت نفتی كه در حال گسترش یافتن و متمركزكردن قدرت بود و دموكراسی توافقی با سیاستگذاری بر پایه توزیع رانت نفت و راضی نگهداشتن مردم. مجموعه این عوامل ترجیحات و رفتار رییس‌جمهور جدید را شكل می‌داد. این عوامل همراه با بزنگاه خاص سال۱۹۷۳، رونق نفتی، پیروزی عظیم انتخاباتی AD و باور گسترده سیاستگذاران كه قبل از پایان یافتن نفت نیاز به تغییر جهت اقتصاد است، احساس قوی فرصت آماده برای متحول ساختن ونزوئلا و یك برنامه عملی كاملا متناقص به‌وجود آورد كه فقط توسعه نفتی را تداوم می‌بخشید.

فصول بعدی این كتاب درباره ونزوئلا، سطح تحلیل را از پارامترهای كلی‌تر حكومت‌ها، رژیم‌ها و مدل‌های اقتصادی به سطح تصمیم‌گیری دولت جابجا می‌كند. مخصوصا اینكه پیامدهای چگونگی ساختارمند شدن انتخاب در این كشور صادركننده نفت را نشان می‌دهیم. وقتی رونق نفتی با نهادها و رویه‌های از پیش موجود برخورد كرد، انگیزه‌ها برای «ادامه بیشتر همان كار» را تشدید كرد، فقط سریع‌تر و بزرگ‌تر. اما «ادامه بیشتر همان كار فقط سریع‌تر و بزرگ‌تر»، جهت‌گیری منفی گذشته سیاست و اقتصاد را عمیق‌تر و پرشتاب‌تر كرد، در حالی كه جهت‌گیری‌های جدیدی هم به‌وجود آورد. رونق نفتی، دامنه اختیارات دولت را گسترش داده و اقتدار شكننده و سست پیشین را ضعیف كرد، در همان زمانی كه رونق نفتی، نقش‌ها و مسوولیت‌های جدیدی بر دوش دولت نهاد، هر گونه سودمندی كه قبلا حاصل شده بود و نیز مشروعیت دموكراسی توافقی را تحلیل برد. واكنش به رونق ۱۹۷۳، هر چند در آن زمان فهمیده نمی‌شد، ایجاد بی‌ثباتی تدریجی در عرصه سیاست بود كه با پیامدهای فاجعه‌بار در تقریبا دو دهه بعد در ۱۹۹۲ به اوج رسید.

رونق نفتی برای سیاستگذاران در ۱۹۷۳، حس سیاست بدون محدودیت را برانگیخت، فرصتی یكبار و برای همیشه تا اقتصاد و سیاست دگرگون شود. تركیب گنج سرشار نفتی و پیروزی انتخاباتی گسترده پرز این ذهنیت را تقویت كرد كه دولت منافع سیاسی و اقتصادی برای جامه عمل پوشاندن به هر چیزی كه می‌خواهد را دارد.

شبیه شاهان اسپانیای چند قرن قبل، دولت می‌دید آرزوها و تصورات در رابطه با شدنی‌بودن آنها و افق زمانی بهینه برای رسیدن به آن اهداف دگرگون شده است. مقامات دولتی معتقد بودند اینك فرصتی عظیم برای حركت دادن كشور به مسیر توسعه‌ای متفاوت در اختیار دارند. همچنان كه هر ماه ۸۰۰‌میلیون‌دلار به خزانه كشور سرازیر می‌شد، هدف ساختن ونزوئلای بزرگ جایگزین تلاش بی‌ادعاتر در تغییر جهت سیاسی و اقتصادی شد.

نویسنده: تری کارل

مترجم: دکتر جعفر خیرخواهان