تصویرقهرمان های ورزشی درسینما

بی شک یکی ازکارکردهای وتکنیک های سینما, قهرمان سازی است وبا توجه به هژمونیک سینما درمناسبات وساختارفرهنگی جهان مدرن, اقتدارووجوه کاریزماتیک این قهرمان های مجازی افزایش یافته وچه بسا تصویریک قهرمان ازواقعیت بیرونی وی قدرتمندتروموثرترباشد

بی شک یکی ازکارکردهای وتکنیک های سینما، قهرمان سازی است وبا توجه به هژمونیک سینما درمناسبات وساختارفرهنگی جهان مدرن، اقتدارووجوه کاریزماتیک این قهرمان های مجازی افزایش یافته وچه بسا تصویریک قهرمان ازواقعیت بیرونی وی قدرتمندتروموثرترباشد. قهرمان هادرسینمادوگونه اند: یکی قهرمان های مجازی وسینمایی که محصول فرآیند فیلمسازی بوده وبه وسیله فیلمنامه نویس، کارگردان وبازیگرخلق می شوند. قهرمان هایی که تنها روی پرده سینما موجودیت می یابند وهویتی مجازی ورسانه ای دارند والبته ممکن است تا سال ها به عمرمجازی خویش درذهن مخاطب ادامه دهند. دوم قهرمان های تاریخی، ورزشی، علمی، ادبی و... هستند که هویتی واقعی دارند وروی پرده سینما بازنمایی می شوند. قهرمان هایی که درزیست- جهان واقعی تربیت شده اند و مستقل ازماهیت سینمایی خود هستند. به تصویرکشیدن این اسطوره ها درقالب فیلم های سینمایی وسریال های تلویزیونی بسیاردشوارترازخلق یک قهرمان مجازی است. قهرمان های داستانی وسینمایی بدون پیشینه تاریخی وارجاع به واقعیت موجود، تولید می شوندوذهنی هستند؛ اما قهرمان های واقعی، حقیقت وهویتی مستقل ازسینما دارندوعینی هستند. فیلم های بیوگرافیک به دلیل به تصویرکشیدن یک قهرمان واقعی به ظرافت ودقت بیشتری محتاجند. یکی به این دلیل که واقعیت خارجی دارند ومحصول خیال پردازی و قصه گویی نیستند دوم این که مخاطبان سینما بویژه علاقه مندان وشیفتگان آن قهرمان ازقبل نسبت به وی شناخت واطلاعات دارند. این امربویژه درباره قهرمان های ورزشی، مصداق بیشتری دارد.

اگرچه آثارتاریخی نیزمشمول این قاعده می شوند، اما دوری زمانی وآگاهی کمترمخاطبان نسبت به آنها درمقایسه به مشاهیرمعاصرواکنش کمترمخاطبان رادرپی داردیا دست کم میزان آن نسبت به قهرمان های ورزشی که طیف گسترده تری ازطرفداران خود راپشت سردارند کمتراست یا همین سریال شهریارکه واکنش های زیادی را درپی داشت هرچند اویک قهرمان ورزشی نبود. نقطه عطف آسیب شناسی آثارسینمایی که زندگی یک قهرمان رابه تصویرمی کشند درهمین تفاوت روایت فیلم ومخاطبان فیلم درباره ان قهرمان است. بسیاری ازمواقع تصویرذهنی که مخاطبان ازقهرمان های مورد علاقه خود دارند یا ساخته اند با آنچه که برپرده سینما می بینند متفاوت وگاه متضاد است. برهمین اساس این ژانرسینمایی گاهی به آشنایی زدایی ازیک چهره مشهوردست می زند ووجوه اسطوره ای او را می شکند.

این اتفاق بویژه درارتباط به قهرمان های ورزشی به دلیل موقعیت کاریزماتیکی که دارند بیشتررخ می دهد. قهرمان های ورزشی همواره به واسطه هویت حرفه ای شان شناخته می شوند. هویتی که به دلیل توانایی های آنانی درورزشی خاص، قدرتمندوکایزماتیک است؛ اما درسینما جنبه های دیگری ازندگی وشخصیت آنان بازنمایی می شود ومخاطبان قهرمان خود رادرموقعیت های دیگری غیرازمیدان بازی می بینند یا این که سینما برخی ازخصلت های منفی آن قهرمان را که گاهی بازردنویسی مطبوعات به حاشیه های جنجالی بدل می شوند به تصویر می کشد که درعین واقعی بودن به مذاق مخاطبان خوش نمی آید وآن را پس می زنند، لذا مقاومت مخاطبان آشنا دربرابرتصویری که سینما ازقهرمان های ورزشی ارائه می دهد سخت تر است. اساسا همین که زندگی یک قهرمان ورزشی به تصویرکشیده می شود و کنشمندی های انسانی وروزمره اوبه نمایش درمی آید، صورت اسطوره ای وی مخدوش می شود وبه سطح عرفی تنزل می یابد. البته بخشی ازاین مساله به واقعیت تصویربر می گردد.

سینما وتلویزیون به اندازه رادیوازقدرت پروپاگاندایی برخوردارنیستند وبه شکل ذاتی دارای خاصیت تقدس زدایی هستند. هرچند شیوه روایت وکارگردانی رانباید درتصویری که ازیک قهرمان های ارائه می دهد نادیده گرفت. نسبت میان سینما وقهرمان های واقعی دارای یک ویژگی پارادوکسیکال است یعنی سینما می تواند به عرفی شدن واسطوره زدایی از یک قهرمان دست بزند، اما ازسویی دیگربا قدرت رسانه ای خود می تواند اورابه اسطوره ای مجازی بدل کند. بسیاری ازقهرمان وپهلوان های ورزشی امروزبیش ازآن که واقعی باشند رسانه ای هستند: یعنی به واسطه قدرت تصویرازطریق سینما، تلویزیون وتبلیغات هویتی مجازی یافته اند وبیش ازآنی که هستند بازنمایی شده اند، سینمایی ورزشی درموقعیت دوگانه رمانتیک – دراماتیک ازقهرمان های خود به سرمی برد یعنی ضعف درام درفیلم های ورزشی موجب می شود اکثراین آثار، خوب ازآب درنیاید.

ازسوی دیگرمی توانند به دلیل اغراق های سینمایی به روایتی رمانتیک وغیررئالیستی ازواقعیت اسطوره ها دامن بزنند. درواقع درسینمای ورزشی، قهرمان داستان که همان قهرمان واقعی است ازقبل دارای موقعیت رمانتیکی درعالم واقعی است که اکنون دریک وضعیت دراماتیک داستانی قرارگرفته است که ممکن است صورت رمانتیسی وی راکاهش دهد وبا روایتی رئالیستی ازوی اسطوره زدایی کند. تجربه نشان داده است تصویرقهرمان های ورزشی درمیدان بازی، اسطوره ای وجذاب ترازچهره آنان درقاب تصویراست. گویی چهره اسطوره ای آنان درقالب دوربین شکسته می شود وهویت مجازی آنها برماهیت واقعی وورزشی ریشه درهویت حرفه ای وطرفداران آنها دارد. وقتی قهرمان های ورزشی به قهرمان های سینمایی بدل می شوند اقتدارحرفه ای شان به هویتی مجازی استحاله می یابد، اسطوره ای زدایی می شود وافول می کند.

ممتارعبداللهی

توسط انجمن فرهنگی هنری سایه

http://saayeh.mihanblog.com