زخم یک حماسه

یادداشتی بر فیلم روزهای زندگی

روزهای پایانی جنگ و تب و تاب پذیرش قطعنامه از سوی ایران و بر قراری آتش بس همواره از مقاطعی بوده است که در بسیاری از آثار متعلق به سینمای دفاع مقدس مورد توجه قرار گرفته است.

شاید بتوان گفت دو فیلم "شیدا" ساخته کمال تبریزی محصول سال ۱۳۷۷ و "ملکه" به کارگردانی محمدعلی باشه آهنگر محصول سال ۹۰ به رغم تفاوت در ساختار، مضمون و نوع نگاه، شاخص ترین این آثارند. اما "روزهای زندگی" محصول مرکز سیمافیلم پدیده دیگریست بدین معنا که در فیلمنامه و شیوه پرداخت تصویری این واقعه تاریخی قضاوت نمی شود بلکه تنها اتفاقی مرکزیست که بستر و ساز و کار داستان بر روی آن شکل می گیرد:

«بعد از صدور قطعنامه ی ۵۹۸ و اعلام آتش‌بس، ارتش عراق طی عملیاتی به جنوب ایران حمله‌ور می‌شود. در این میان، زوج جراحی که سال‌هاست در جبهه مشغول درمان مجروحین هستند، مجبور به جنگیدن با متجاوزین عراقی می‌شوند...».

یک عنصر کنش گر که پرویز شیخ طادی به خوبی با به کار گیری آن حوادث و آدم ها را برای مخاطب تعریف می کند و همین سبب تمایز این اثر با نمونه های مشابه است.

قصه "روزهای زندگی" در دو لوکیشن ثابت داخلی و خارجی روایت می شود: "زیر زمین و روی زمین" که شاید بتوان در لایه های بعدی کندو کاو مضمونی فیلم، این فضا را تمثیلی از آنچه در بعد از جنگ در جامعه بازتعریف شده آن زمان بر آدم های جنگ گذشت؛ دانست. آدم هایی که از آوردگاهی ملتهب قدم بر روی زمینی گذاشتند که شاید برایشان بیگانه بود نگاه های نا آشنا و غریبه.

حضرت امام خمینی(ره) در تاریخ ۲۹ تیرماه ۱۳۶۷ دو روز پس از پذیرش قطعنامه در پیامی به رزمندگان و مردم ایران فرمودند: «نگذارید پیشکسوتان شهادت و خون در پیچ و خم زندگی روزمره خود به فراموشی سپرده شوند.» همچنین در دوم آذرماه ۶۷ برای بسیجیان می نگارند: «اگر بر کشور ندای دلنشین تفکر بسیجی طنین اندازد، چشم طمع دشمنان از آن دور خواهد شد، وگرنه باید منتظر هر حادثه ای بود " به تبیین دیگر " روزهای زندگی" یک پوسته ظاهری و قصه ای ارگانیک را دنبال می کند که همان حضور جان فشانانه ی جامعه پزشکی ایران در ۸ سال جنگ تحمیلی است تکاپویی که حتی بعد از جنگ نیز ادامه داشت و روزهای ملتهب پس از آتش بس هسته مرکزی این داستان است و لایه درونی تمثیلی است از آنچه بعدها از آن با نام جامعه در حال سازندگی یاد شده و می شود.

ترسیم یک درام در یک فضای بسته از جمله دشوارترین سبک های روایت تصویری در آثار سینمایی است در این گونه آثار حیات فیلم بستگی مستقیم به تبحر کارگردان در ایجاد افت و خیزهای دراماتیک و همچنین حوصله تماشاگر در پذیرش مجموعه این حوادث تنها در یک لوکیشن دارد اما تجربه های موفق در این زمینه همچون " یک بعد از ظهر سگی" ساخته سیدنی لومت به عنوان یک نمونه خارجی و " آژانس شیشه ای " که از آن با نام فاخر ترین و ماندگارترین اثر حوزه سینمای دفاع مقدس یاد می شود ثابت کرده که مخاطب در صورت رعایت اصول و اسولوب درست فیلمسازی با این جنس فیلم ها نیز ارتباط خوبی برقرار می کند.

"روزهای زندگی" نیز از چنین قاعده ای تبعیت می کند و موفق است. یک بیمارستان صحرایی با مجموعه ای از آدم ها با تفکرات و خاستگاه های اجتماعی و اعتقادی مختلف که چون ملموسند و زمینی به شدت باور پذیرند.

امیر علی (با بازی در خور توجه حمید فرخ نژاد) در جایگاه رئیس این بیمارستان بیمارانش را تیمار می کند. جنسی از مراقبت و مداوا که در هیچ مقطعی از فیلم به ورطه شعار و اغراق نمی افتد به بیانی تلویحی بیمارستانی که کاراکترهای "روزهای زندگی" در آن سعی در حفظ جان خویش و دیگران دارند را بیننده در یک کلام " باور می کند".

کنسه میان شخصیت امیر علی ، همسرش ( با بازی هنگامه قاضیانی ) و پزشک تازه وارد ( با نقش آفرینی کوروش سلیمانی ) که به اراده خود به این محیط وارد نشده و از قضا سرنوشتی تعمدا رو به خیر و باسمه ای ندارد به درستی شکل گرفته و این کنش ۳ نفره یکی از ارکان های اصلی هدایت کننده درام ، رو به جلو هستند.

نقطه عطف دیگر " روزهای زندگی" باور پذیری شگرف صحنه های جراحی و اتاق عمل است. اتفاقی که در آثار مشابه و حتی اجتماعی به ندرت شاهد آن هستیم و شاید از این رو بتوان این فیلم را با اثری موفق چون سریال "گریزناتومی" مقایسه کرد البته شاید به لحاظ ظرافت در اجرای چنین صحنه هایی با مجموعه فوق الذکر فاصله هایی داشته باشد اما با توجه به بضاعت تکنیکی سینمای ایران حرکتی رو به جلو محسوب می شود.

و نکته آخر استفاده از شیوه فیلمبرداری دوربین روی دست است که شاید این روزها قدری در آثار سینمایی و تلویزیونی متداول شده اما شیخ طادی هوشمندانه و تعریف شده از این شیوه استفاده می کند و شاید به جرات بتوان گفت جنس دکوپاژ طراحی شده " روزهای زندگی" این فیلم را تا حد زیادی به استانداردهای فیلمسازی جنگ در جهان نزدیک می کند.

مجموعه عوامل ذکر شده سبب شد تا " روزهای زندگی" در اتفاقی بی سابقه در جشنواره بین المللی فیلم فجر در ۱۴ رشته کاندیدای دریافت جایزه شود که در نهایت توانست ۶ سیمرغ بلورین این فستیوال را از آن خود کند و لقب بهترین فیلم جشنواره را به خود اختصاص دهد؛ افتخاری دیگر در تاریخ رسانه ملی .

سهیلا قوسی