امسال حتما مریض خواهید شد مگر اینکه

با آغاز فصل پاییز و سرد شدن تدریجی هوا یکی از اتفاقاتی که به راحتی در میان مردم و به خصوص کودکان مشاهده می شود درصد بالای افرادی است که به بیماری های دستگاه تنفسی فوقانی یا همان بیماری های سرمایی مبتلا شده اند

با آغاز فصل پاییز و سرد شدن تدریجی هوا یکی از اتفاقاتی که به‌راحتی در میان مردم و به‌خصوص کودکان مشاهده می‌شود درصد بالای افرادی است که به بیماری‌های دستگاه تنفسی فوقانی یا همان بیماری‌های سرمایی مبتلا شده‌اند مانند سرماخوردگی، آنفلوآنزا، سینوزیت یا عفونت گوش و گلو. در بین تمام این بیماری‌های آنفلوآنزا اهمیتی مضاعف داشته و ابتلا به آن می‌تواند به‌راحتی فرد را چند روز خانه‌نشین کند. شیوع این بیماری در آغاز فصل باز شدن مدارس یکی از نگرانی‌های جدی والدین به شمار می‌آید. برای آشنایی هر چه بیشتر شما با این بیماری پای صحبت‌های دکتر پدارم برقعی نشستیم. دکتر برقعی، متخصص جراحی گوش و حلق و بینی، با گرایش فوق تخصصی بیماری‌های گوش و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران هستند.

● مرگ ویروسی

بیماری آنفلوآنزا مدت‌هاست که به یک نگرانی جدی در عرصه سلامت جهانی تبدیل شده و کشور ما نیز در این مورد از سایر کشورها مستثنا نبوده و نیست. آنفلوآنزا از جمله بیماری‌هایی است که به‌راحتی می‌تواند به‌صورت یک همه‌گیری جهانی درآمده و خطرات جدی را ایجاد کند. چند سال قبل بیماری آنفلوآنزای پرندگان تعداد زیادی از بیماران را از پای درآورد و ۳سال قبل بیماری مخوف آنفلوآنزای نوع A که به نام آنفلوانزای خوکی معروف شده بود مثل طاعون در تمام دنیا گسترش یافت و هزاران نفر قربانی گرفت.بنابر گزارش مرکز کنترل بیماری‌های آمریکا هر ساله حدود ۳۶هزار نفر در اثر ابتلا به آنفلوآنزا از بین می‌روند و بیش از ۲۰۰ هزار نفر هر ساله راهی بیمارستان می‌شوند؛ پس آنفلوآنزا برخلاف تصور یک بیماری جدی و خطرناک است.

● یک بیماری ویروسی پر سرو صدا

آنفلوآنزا یک بیماری ویروسی دستگاه تنفسی است که بخش‌هایی مثل بینی، گلو، راه‌های هوایی و حتی ریه‌ها را درگیر می‌کند. ابتدا آنفلوآنزا چیزی شبیه یک سرماخوردگی معمولی است همراه با آبریزش از بینی، عطسه و سوزش گلو اما برخلاف سرماخوردگی که اغلب به آرامی پیشرفت می‌کند و شدت می‌یابد آنفلوآنزا به‌صورتی ناگهانی و برق‌آسا ظاهر می‌شود. آنفلوآنزا بیماری پرسروصدایی است که بیمار اغلب حتی روز و ساعت شروع بیماری را هم به‌خاطر می‌آورد. مثلا می‌گوید، داشتم در اداره کار می‌کردم که یک مرتبه حالم بد شد ولی در سرماخوردگی بیماران معمولا چند روزی احساس ناخوشایندی دارند و دقیقا نمی‌دانند علائم بیماری از کی شروع شده است.

● بیماری ویروسی یعنی چه؟

چون در زمینه بیماری‌های فصل سرما بارها به واژه ویروس برمی‌خوریم بد نیست ابتدا توضیح دهیم که بیماری ویروسی اصلا چه معنایی دارد. ویروس میکروارگانیسمی است که در خارج از بدن موجود زنده قادر به زندگی نیست (مثلا باکتری اینطور نیست.)بیماری‌های ویروسی می‌توانند بسیار خطرناک باشند؛ البته تعداد این بیماری‌های خطرناک ویروسی زیاد نیست ولی چند بیماری ویروسی بسیار خطرناک وجود دارند که در حال حاضر به معضلی در سطح دنیا تبدیل شده‌اند مثل ایدز، هپاتیت و همچنین آنفلوآنزا. بیماری‌های ویروسی حتی بیماری‌های ساده آن معمولا به سختی با دارو درمان می‌شوند و اغلب فقط علائم بیماری را با دارو کاهش می‌دهند تا دوره آن سپری شود.

● همه مشکلات آنفلوآنزایی

آنفلوآنزا علائم متعددی دارد که رایج‌ترین آن‌ها شامل این موارد است: تب بالای ۳۸ درجه در بزرگسالان و ۵/۳۹ تا ۵/۴۰ درجه در کودکان؛ حتما می‌دانید که چنین تبی در کودکان کم سن و سال ممکن است چقدر خطرناک باشد. لرز شدید به همراه عرق کردن، سرفه‌های خشک شدید که به سادگی آرام نمی‌گیرند، درد شدید عضلانی به‌خصوص در کمر، دست‌ها و پاها که شاید مهم‌ترین ویژگی بیماری آنفلوآنزا باشد، خستگی و ضعف و کاهش اشتها. در ضمن آنفلوآنزا در کودکان می‌تواند باعث حالت تهوع و استفراغ نیز بشود.

● حالت خطرناک‌تر

علاوه بر مواردی که برشمردیم ممکن است آنفلوآنزا باعث بروز مشکلات خطرناکی ازجمله ذات الریه ویروسی شود. علائم ذات‌الریه ویروسی هم عبارتند از سرفه همراه با خلط، تب بالا و درد شدیدی که هنگام نفس کشیدن در قفسه سینه احساس می‌شود. اگر بیماری چنین علائمی داشت باید فورا به پزشک مراجعه کند.

● واکسن سالانه

یکی از مهم‌ترین پرسش‌های مردم درباره این بیماری بحث واکسن آن است. این واکسن مدتی است که جای خود را در عرصه سلامت جهانی پیدا کرده است و مردم می‌توانند هر سال ابتدای فصل سرما این واکسن را از داروخانه‌ها خریداری کرده و در مراکز درمانی تزریق کنند. این واکسن فقط برای بیماری‌های آنفلوآنزای همان سال تولید شده و فقط برای همان سال ایمنی ایجاد می‌کند و برای سال آینده باید مجددا واکسن جدید زده شود.

این واکسن در پیشگیری از ابتلا به آنفلوآنزا در کودکان نقش مهمی دارد. واکسن آنفلوآنزا برای کودکان از ۶ ماه به بالا قابل تجویز است. اگر احتمال می‌دهید که کودک‌تان به این بیماری مبتلا شود می‌توانید او را واکسینه کنید. هرچه افراد بیشتری واکسینه شوند بیماری کمتر شیوع پیدا می‌کند.

یادتان باشد واکسن آنفلوآنزا ایمنی کامل و صد‌درصد ایجاد نمی‌کند به‌خصوص در افراد مسن ولی علائم و شدت بیماری را به وضوح کاهش می‌دهد.

بهترین زمان برای تزریق واکسن نیمه دوم پاییز است. بعد از تزریق واکسن ۲ هفته طول می‌کشد تا مقاومت بدن شما افزایش پیدا کند. اگر هم در پاییز واکسن نزده‌اید، هر زمانی در طول فصل زمستان که توانستید این کار را انجام دهید چون واکسن آنفلوآنزا علیه ۳ نوع ویروس مولد این بیماری ایمنی ایجاد می‌کند، پس اگر حتی یک‌بار هم آنفلوآنزا گرفته‌اید، زدن واکسن شما را دربرابر ۲ نوع دیگر محافظت می‌کند.

● چه کسانی بیشتر باید مراقب خود باشند؟

این بیماری هر کسی را در هر رده سنی مبتلا می‌کند ولی برای برخی گروه‌ها خطرناک‌تر است. اگر شما یا اطرافیان‌تان در زمره این افراد قرار دارید درصورت ابتلا به آنفلوآنزا باید فورا به پزشک مراجعه کرده تا اقدامات ویژه‌ای برای درمان بیماری آغاز شود.

خانم‌های باردار، نوزادان، کودکان و افراد بالای ۵۰ سال

▪ افرادی که درمنزل بستری یا تحت درمان‌های طولانی مدت مشابه بوده‌اند؛ مثلا کسانی که به‌دلیل شکستگی‌های شدید استخوانی مدت طولانی در منزل بستری بوده‌اند.

▪ افرادی که مبتلا به یک بیماری مزمن هستند مثل دیابت، مشکلات قلبی، کلیوی یا بیماری‌های ریوی.

▪ افرادی که به‌دلیلی سیستم ایمنی بدن‌شان تضعیف شده؛ مثل کسانی که پیوند عضو داشته‌اند، یا کورتن با دوز بالا مصرف می‌کنند یا افراد مبتلا به ایدز.

▪ افرادی که در مراکز درمانی به‌طور مداوم با ویروس آنفلوآنزا سر و کار دارند مثل پزشکان، پرستاران یا حتی کارکنان اداری.

▪ افرادی که در تماس مستقیم با نوزادان و کودکان هستند مثل خانم‌هایی که به‌تازگی بچه‌دار شده‌اند یا مربیان مهدکودک‌ها و...

● چرا در فصل سرما بیشتر آنفلوآنزا می‌گیریم؟

شاید این سوال برای‌تان پیش آمده باشد. علت این است که در فصول پاییز و زمستان کودکان اغلب در مدرسه هستند و به‌دلیل این تجمع در یک محیط پرجمعیت، از طریق سایر بچه‌ها آلوده می‌شوند. بزرگسالان نیز به‌دلیل سرما بیشتر در محیط‌های در بسته کار می‌کنند و اگر کسی در میان آن‌ها بیمار شده باشد احتمال ابتلای دیگران افزایش پیدا می‌کند. در فصول غیرسرد سال احتمال بیمار شدن در روزهای بارانی بیشتر می‌شود.

● آیا آنفلوآنزا خطرناک است؟

برخلاف تصور بسیاری، آنفلوآنزا اصلا بیماری ساده‌ای نیست. آنفلوآنزا بیماری شدیدی است که به راحتی می تواند یک فرد جوان و سالم را چند روز خانه نشین کند. با این حال اگر جوان و سالم باشید معمولا بیماری بدون برجای گذاشتن عارضه خاصی بهبود می‌یابد ولی در افراد تحت خطر ممکن است عوارضی از قبیل عفونت گوش، سینوزیت حاد، برونشیت و ذات الریه ایجاد شود. در این بین ذات الریه بیماری بسیار خطرناک و شایعی است که معمولا به بیماری آنفلوآنزا اضافه می‌شود و می‌تواند در بیماران مبتلا به ضعف سیستم ایمنی یا بیماران با بیماری‌های مزمن طولانی، مرگبار باشد. بهترین راه پیشگیری تزریق همزمان واکسن آنفلوآنزا و ذات الریه ویروسی است.

● دوره‌ای که باید طی شود

جمله‌ای که در مورد بسیاری از بیماری‌های ویروسی مصداق دارد در مورد آنفلوانزا هم صحیح است آن هم این‌که دوره بیماری باید طی شود. درواقع این بیماری درمان خاصی ندارد. بهترین راه برای تسریع بهبود استراحت کامل و مصرف مایعات فراوان است. البته اگر به پزشک مراجعه کنید احتمالا داروهایی را برای کاهش علائم بیماری (مثلا پایین آوردن تب یا کاهش درد) تجویز خواهد کرد. آنتی بیوتیک‌ها تاثیری در بهبود آنفلوآنزا ندارند بنابراین آنتی‌بیوتیک مصرف نکنید. مصرف زیاد مایعات مثل آب، آبمیوه و سوپ گرم به‌خصوص سوپ مرغ علائم بیماری را تخفیف می‌دهد. آنقدر مایعات مصرف کنید تا ادرار شما شفاف و زرد کمرنگ باشد.برای کاهش تب و بدن درد هم می‌توانید از استامینوفن، یا ایبوپروفن استفاده کنید.

● برای آن‌که هیچ‌وقت بیمارنشوید

۱) مهم‌ترین نکته در پیشگیری از آنفلوآنزا پرهیز از تماس مستقیم با افراد آلوده است. باید سعی کنید از حضور در محل‌های پرتجمع یا تماس نزدیک با مبتلایان به آنفلوآنزا پرهیز کنید. اگر امکانپذیر نیست از تماس نزدیک فیزیکی مثل دست دادن، در آغوش‌گرفتن و بوسیدن خودداری کنید.

۲) راه اصلی انتقال این بیماری قطرات آلوده دستگاه تنفسی است که در هوا پراکنده می‌شوند. این قطرات تا فاصله ۲ متری از فرد بیمار می‌توانند باعث آلودگی دیگران شوند.

۳) اگر با یک بیمار مبتلا به آنفلوآنزا سروکار دارید بهترین کار این است که ۲متر از او فاصله بگیرید تا خطر انتقال ویروس به حداقل برسد.

۴) ابتدای فصل سرما حتما واکسن بزنید. زدن واکسن خطر ابتلا به بیماری را به‌شدت کاهش می‌دهد به‌خصوص اگر در زمره افرادی هستید که در معرض خطر ابتلا به این بیماری قرار دارند.

۵) با توجه به این‌که این ویروس بیشتر از ۲ ساعت روی سطوح زنده می‌ماند حتما پیش از غذاخوردن دست‌های خود را با آب و صابون بشویید و دست آلوده را به دهان، بینی یا چشم نزنید دست‌ها را خوب و با دقت بشویید و بعد آن‌ها را کاملا با حوله کاغذی یا دستمال کاغذی خشک کنید.

۶) خوب بخورید، خوب بخوابید. اگر تغذیه شما بد باشد و درست و حسابی هم استراحت نکنید سیستم ایمنی بدن‌تان ضعیف شده و مستعد ابتلا به بیماری می‌شوید. حتما میوه، سبزی و گوشت سفید را در رژیم غذایی خود لحاظ کنید. بزرگسالان باید ۷ تا ۸ ساعت و کودکان و نوجوانان باید ۹ تا ۱۰ ساعت خواب شبانه داشته باشند.

۷) به‌طور منظم ورزش کنید. این کار سیستم ایمنی بدن شما را تقویت می‌کند و اگر بیمار شدید علائم آن ملایم‌تر بوده و زودتر از سایرین بهبود پیدا می‌کنید.

● پاسخ به چند پرسش رایج درباره آنفلوآنزا

آیا واکسن آنفلوآنزا برای خانم‌های باردار خطرناک است؟

اگر خانمی باردار باشد و قرار است ۳ ماهه دوم و سوم بارداری‌اش در فصل سرما واقع شود باید حتما واکسن بزند. برخلاف تصور بسیاری، واکسن آنفلوآنزا برای خانم‌های باردار کوچک‌ترین خطری ندارد.

آیا برای تخفیف علائم آنفلوآنزا می‌توان آسپرین خورد؟

به هیچ وجه چون می‌تواند باعث بروز مشکلات بسیار خطرناک و مرگباری شود.

آیا می‌شود یک نفر هم سرمابخورد هم آنفلوآنزا بگیرد؟

بله. به‌دلیل ضعیف شدن بدن، بسیار پیش می‌آید که فرد مبتلا به سرماخوردگی همزمان آنفلوآنزا هم بگیرد و برعکس. این اتفاق به‌خصوص در سفر حج زیاد پیش می‌آید.

آیا واکسن آنفلوآنزا ضد‌سرماخوردگی هم هست؟

سرماخوردگی اصلا واکسن ندارد. آن چیزی که در داروخانه تحت عنوان واکسن سرماخوردگی به فروش می‌رود در واقع واکسن آنفلوآنزاست. زدن واکسن شما را در برابر ابتلا به سرماخوردگی محافظت نمی‌کند. این ۲ بیماری را باهم اشتباه نگیرید.

اگر سرماخوردگی یا گلودرد یا سینوزیت داشته باشیم زدن واکسن آنفلوآنزا علائم آن را بدتر نمی‌کند؟

خیر. اگر سرماخورده باشید یا هر بیماری دیگری هم داشته باشید، می‌توانید از واکسن آنفلوآنزا استفاده کنید.

علائم آنفلوآنزای خوکی و آنفلوآنزای فصلی چه تفاوتی با هم دارند؟

علائم آنفلوآنزای خوکی و آنفلوآنزای فصلی کاملا شبیه به هم است. آنفلوآنزای خوکی گاهی علائم گوارشی می‌دهد که از معدود تفاوت‌های آن با آنفلوآنزای عادی است. مواردی که درباره پیشگیری و درمان آنفلوآنزای فصلی گفته شد در مورد تمام انواع آنفلوآنزا کاربرد دارد.

آیا زدن ماسک در پیشگیری از ابتلا به آنفلوآنزا نقش دارد؟

استفاده از ماسک بیشتر از آن‌که برای افراد سالم مفید باشد برای بیماران مبتلا به آنفلوآنزا توصیه می‌شود تا به این ترتیب افراد کمتری را مبتلا کنند. برای افراد سالم به‌خصوص در مکان‌های عمومی ماسک چندان کاربردی نخواهد داشت مگر در شرایطی که قرار باشد در فاصله یکی دو متری یک فرد مبتلا قرار گیرد. در این حالت استفاده از ماسک برای افراد سالم مفید خواهد بود.