دانش اطلاع رسانی چیست

اطلاع رسانی علمی است مركب از چند رشته علمی دیگر كه خواص و رفتار اطلاعات, نیروهای حاكم بر جریان و استفاده از اطلاعات و فن های خاص آماده سازی اطلاعات, چه دستی, چه ماشینی را برای ذخیره, و بازیابی و انتشار مطلوب بررسی میكند

اكنون انستیتوی امریكائی دكومانتاسیون[۲] بر آن شده است تا نام خود را به انجمن امریكائی اطلاع رسانی بدل سازد بسیاری از ما كوشش میكنیم تا برای همكاران و دوستان خود توضیح دهیم كه اطلاع رسانی چیست و كار پژوهشگران این رشته علمی چه بوده ارتباط آن با دانش كتابداری و دكومانتاسیون چگونه است.آن دسته از ما كه بدنبال دادن چنین توضیحی در این زمینه هستند میدانند كه این كار وظیفه ای است دشوار؛ اینك بعنوان تمرین بر آن شدم تا با فراغ خاطر و نه تحت فشار پرس و جوی های مستقیم پاسخی برای این سوالات پیدا كنم. ولی از همین اول اجازه بدهید بگویم پاسخی معین و قطعی نیافته ام فقط امیدم آن است كه این مقاله كانون بحثی را فراهم سازد كه دست كم ذهن خود ما را روشن كند و به توضیح كاری كه میكنیم تواناتر سازد.

تعریف

اصطلاح "اطلاع رسانی" مدتی است كه برای ما آشنا است در نشریه: Annual Review of Information Science روبرت.س. تایلور تحت عنوان "جنبه های حرفه ای دانش اطلاع رسانی و تكنولوژی" سه تعریف برای دانش اطلاع رسانی آورده است. این سه تعریف دارای نكات مشتركی هستند اما هر یك به نكته ای خاص تاكید بیشتری كرده اند. تعریفی كه خواهیم داد از تركیب این سه تعریف بدست آمده است.دانش اطلاع رسانی عبارت است از رشته ای علمی كه درباره كیفیت و كاربرد اطلاعات، نیروهای حاكم بر جریان اطلاعات و همه ابزارهای آماده سازی اطلاعات برای دسترسی و استفاده مطلوب، تحقیق میكند.كار دانش اطلاع رسانی پرداختن به آن بخشی از دانش است كه به تولید گردآوری، سازمان دهی، ذخیره، بازیابی، ترجمه، انتقال، تبدیل، كاربرد اطلاعات مربوط میشود. دانش اطلاع رسانی همچنین درباره ارائه اطلاعات به روش طبیعی و مصنوعی و كاربرد قالب ها برای انتقال كامل اطلاعات و شیوه های آماده سازی اطلاعات و ابزارهای و فن های آن مانند ماشین های حسابگر و روش های برنامه ریزی آن به پژوهش میپردازد.دانش اطلاع رسانی علمی است تركیبی كه به رشته های دیگر مثل ریاضیات، منطق، زبان شناسی، فن ماشین های حسابگر، تحقیق در عملیات و هنر گرافیك، ارتباطات، دانش كتابداری، مدیریت و سایر رشته های مشابه نیز بستگی دارد.این علم هم دارای جنبه نظری است كه موضوع را صرف نظر از كاربرد آن به مطالعه میگیرد و هم دارای جنبه عملی كه خدمات و محصولات را ایجاد میكند.اگر این تعریف پیچیده بنظر میرسد از آن رو است كه خود موضوع غامض و چند بعدی است و تعریف ناگزیر باید جامع و مانع باشد.در حال حاضر دانش اطلاع رسانی كار اختصاصی هیچیك از سازمانها نیست لیكن بر حسب سنت كار انستیتوی امریكائی دكومانتاسیون مطالعه درباره دكومانتاسیون و اطلاع رسانی بوده است. ضمنا" باید دانست كه كتابداری و دكومانتاسیون جنبه های عملی علم اطلاع رسانی است و خط مشی ها و فن هائی كه كتابداران و دكومانتالیست در كار خود دارند بایستی مبنی بر اصل نظری علم اطلاع رسانی باشد و متقابلا صاحب نظران علم اطلاع رسانی بایستی فن های آزموده شده دست اندركاران را مورد مطالعه قرار دهند.

نیاز به اطلاع رسانی

هدف اطلاع رسانی بعنوان یك رشته علمی تهیه مجموعه اطلاعاتی است كه سبب پیشرفت نهادها گوناگون و روش هائی میشود كه وقف گردآوری و انتقال دانش هستند. این نهادها بر چند دسته اند از جمله: كتاب برای ثبت دانش مدرسه برای تعلیم دانشی كه در طول چند نسل گرد آمده است، كتابخانه برای ذخیره و انتشار دانش، سینما و تلویزیون برای بنمایش در آوردن دانش، مجله برای انتقال مكتوب آخر پیشرفت های فنی در زمینه معین و سرانجام كنفرانس برای انتقال شفاهی اطلاعات.این نهادها وظیفه مهمیرا كه بر عهده داشته اند انجام داده و میدهند ولی برای برآوردن نیازهای ارتباطی جامعه امروز كافی نیستند بعضی از عواملی كه به نارسائی آنها كمك میكند عبارتند از:

۱- رشد شفگت انگیز علوم و تكنولوژی و سرعتی كه با آن دانش نو عرضه میشود و دانش گذشته كهنه و منسوخ میگردد.

۲- سرعت كهنه شدن دانش فنی، بطوریكه فارغ التحصیلان قدیمی مجبورند برای نو كردن مهارت های خود بمدرسه برگردند.

۳- فراوانی دانشمندان دست اندركار و وجود مجلات علمی و فنی بسیار

۴- افزایش تخصص كه تفهیم و تفهم و مبادله اطلاعات را بین رشته های مختلف علمی مشكل میكنند.

۵- فاصله زمانی اندك بین پژوهش و كاربرد آن كه احتیاج به كسب اطلاع را آنی تر و شدیدتر میكند.

در نتیجه این گونه نیازهای مبرم، روش های موجود برای مبادله اطلاعات ناقص تشخیص داده شده اند.اطلاع رسانی همگام سایر علوم رشد نكرده است و حال وقف آن است كوشش بسیار وقف این كار شود. تا این عقب ماندگی جبران گردد. اگر شیوه های ارتباط و مبادله اطلاعات بهبود نیابند مانعی بزرگ در راه سایر علوم ایجاد میشود و عدم ارتباط سبب دوباره كاری و پائین آمدن میزان پیشرفت خواهد شد.بدین ترتیب اهمیت اطلاع رسانی و دلایل تاكید امروزه بر این رشته علمی واضح است انجمن اطلاع رسانی امریكا بیان محسوس این حقیقت است كه باید هر چه بیشتر كوشش خود را هم آهنگ كنیم و با مشكلات تازه ای دست و پنجه نرم نمائیم.

---