فیلمی متفاوت از دیزنی

«شكل جدید امپراتور» محصول دیگری از دیزنی است كه در سال ۲۰۰۰ به روی پرده رفت در این سال دیزنی یك فیلم انیمیشن دیگر را نیز روانه سینماها كرد

اگر شما از آن دسته علاقه‌مندان فیلم‌های انیمیشن هستید كه به كارتون علاءالدین علاقه دارند، به طور قطع تماشای «شكل جدید امپراتور» نیز می‌تواند برای شما لذت‌بخش باشد، چرا كه این یكی هم كمدی دیگری در مورد یك حاكم مستبد است.این فیلم كه یك انیمیشن پرنشاط و ماجراجویانه است. در نمایش عمومی خود با برخوردی خوب و حتی فراتر از انتظارات از سوی تماشاگران و منتقدین مواجه شد.

اما داستان از این قرار است كه «كوزكو» امپراتور خودبین (با صدا پیشه‌گی دیوید اسپید) در یك چشم به هم زدن، توسط مشاور بدجنس خود «ایزما» (ارتا كیت) به یك «لاما» تبدیل می‌شود. ایزما قصد دارد كه این امپراتور مزاحم را از قلمرو و سلطنت كنار زند و در این راه از كمك كرانك (با صدای پاتریك واربرتون) پیش‌خدمت ساده دل خود بهره می‌برد نهایتاً امپراتور كه زمانی همه چیز داشت باید از سر ناچاری با دهقانی خوش طینت به نام پاچا (جان گودمن) همراه شود. كوزكو و پاچا اكنون باید بر تفاوت‌ها و اختلافات‌شان فایق آیند. آن هم طی ماجراهای پر شر و شوری كه شما را به خنده وا می‌دارد.

به هر روی این انیمیشن بامزه و پر ماجرا، برای همه گونه مخاطب حرف‌هایی برای گفتن دارد. از صداپیشه‌گی‌های هنرمندانهٔ بازیگرانش، تا سبك منحصر به فرد آن و حتی موسیقی‌ها و ترانه‌هایش (ترانه Sting در این كارتون برنده جایزه «امی» شد و ترانه «دوست بامزه‌ام و من» نامزد بهترین موسیقی برای اسكار شد.) صفحات این شماره «ضد نور» را به بررسی این انیمیشن اختصاص داده‌ایم. «شكل جدید امپراتور» محصول دیگری از دیزنی است كه در سال ۲۰۰۰ به روی پرده رفت. در این سال دیزنی یك فیلم انیمیشن دیگر را نیز روانه سینماها كرد.

اما چنانچه عملكرد این دو فیلم را در گیشه مورد ارزیابی قرار دهیم، به تفاوت‌های آشكاری بر می‌خوریم. دیزنی در این سال نخست در ماه مِی فیلم «دایناسورها» را به روی پرده برد. فیلمی كه در افتتاحیه فروش خوبی داشت (۳۸ میلیون دلار در سه روز نخست) اما این فروش تداوم نیافت و نهایتاً فیلم با فروش ۱۳۷ میلیون دلار در آمریكا از پرده‌ها برداشته شد. از طرف دیگر «شكل جدید امپراتور» برعكس عمل كرد.

این فیلم در ماه دسامبر به روی پرده رفت و با فروش ۹ میلیون دلار، افتتاحیه‌ای دلسرد كننده را برای یك فیلم انیمیشن رقم زد. اما در نهایت توانست ۸۸ میلیون دلار در آمریكا فروش كند، یعنی چیزی حدود ۱۰ درصد كمتر از «دایناسورها» كه با آن همه امید به روی پرده رفته بود. در واقع دیزنی «دایناسورها» را به عنوان یكی از فیلم‌های پر فروش تابستان مدنظر قرار داده بود. اما «دایناسورها» با وجود جذابیت‌های بصری خیره كننده، اثری فرمالیستی و بی‌روح از آب درآمده بود. برخورد دیزنی با «شكل جدید امپراتور» متفاوت بود. ظاهراً دیزنی آن را به عنوان یك انیمیشن پر فروش برای تعطیلات تابستان در نظر نداشت، بلكه برعكس آن‌ها عمده فعالیت‌ها و تبلیغات‌شان را بر فیلم زنده «۱۰۲ سگ خالدار» كه در ماه نوامبر به نمایش درمی‌آمد متمركز كردند. اگر چه این فیلم نیز نتیجه خوبی در گیشه به همراه نداشت و تنها ۹۷ میلیون دلار فروش كرد. با این زمینه‌ها «شكل جدید امپراتور» با سر و صدای نه چندان زیادی در ماه دسامبر به روی پرده‌ها رفت، و زمانی كه در افتتاحیه فقط ۹ میلیون دلار فروخت.

همه فكر می‌كردند كه به زودی این فیلم از پرده سینماها پایین خواهد آمد. اما «شكل جدید امپراتور» از تبلیغ دهان به دهان سود برد و با گذشت زمان، فروش آن جان گرفت و سرانجام با ۸۸ میلیون دلار پرونده آن بسته شد. اگر چه این رقم یعنی ۸۸ میلیون دلار برای یك انیمیشن از دیزنی رقم قابل ملاحظه‌ای به حساب نمی‌آید، به ویژه با توجه به این كه اغلب فیلم‌های دیزنی در دهه ۱۹۹۰ بیش از این فروش داشته‌اند، اما با این همه باید آن را اثری موفق ارزیابی كرد كه بر سردی گیشه‌اش در روزهای اول فایق آمد و توانست نظرات خوبی از سوی منتقدین و تماشاگران به دست آورد، اگر چه به عنوان یك فیلم پر فروش (بلاك بوستر) نام آن ثبت نشد. «شكل جدید امپراتور» داستان امپراتوری به نام «كوزكو» را روایت می‌كند.

شخصی بد خلق و ناسازگار كه سرزمین تحت فرمان خود را اسیر آرزوها و هوس‌های ناگهانی خود كرده است. این بدین معنی است كه امپراتور داستان‌ ما خواست‌ها و آروزهای مردمانی چون «پاچا» را نادیده انگاشته است. او یكی از روستاییانی است كه «كوزكو» می‌خواهد روستایشان را خراب كند تا به جایش شهری را به نام «كوزو توپیا» برای خود بسازد. این شهر در واقع تفریحگاه تابستانی امپراتور خواهد بود. «ایزما» كه یك كیمیاگر است در این راه امپراتور را یاری می‌كند، اما به سبب تلاش‌های «ایزما» برای خلع امپراتور از قدرت، امپراتور او را از خود می‌راند. «ایزما» با كمك پیش‌خدمت خود به نام «كرانك» تلاش می‌كند تا امپراتور را مسموم كند،‌ اما در عوض او را به یك «لاما» تبدیل می‌نماید. از آنجا كه «كرانك»‌خوش قلب‌تر از آن است كه فرمان «ایزما» را انجام دهد و امپراتور را بكشد، امپراتور تبدیل به «لاما» شده و نصیب پاچا می‌شود و به همراه او نزد روستاییان می‌رود.

از اینجا به بعد ما وارد داستانی پر شر و شور با تمی كلیشه‌ای می‌شویم كه طی آن دو شخصیت عجیب و ناهمساز، سرانجام باید همكاری و كمك به یكدیگر را بیاموزند تا هر دو موفق می‌شوند. امپراتور خودخواه و كم توجه است و «پاچا» برعكس همیشه تلاش دارد، تنها كار درست را انجام دهد. امپراتور بالاخره درمی‌یابد كه باید برای همكاری و دوستی با پاچا پیش قدم شود تا بتواند «ایزما» را شكست داده و شكل سابق انسانی خود را به دست آورد. با توجه به این طرح داستانی «شكل جدید امپراتور» چندان با دیگر انیمیشن‌های بلند دیزنی متفاوت به نظر نمی‌رسد. شخصیتی خودخواه یاد می‌گیرد كه باید بخشنده‌تر و فداكارتر باشد و سرانجام به خوشبختی می‌رسد. اما علی‌رغم آشنا بودن این پیام و درون‌مایه «شكل جدید امپراتور» در اجرا و نحوه ارایه این پیام هرگز تكراری به نظر نمی‌رسد.

برعكس «شكل جدید امپراتور» پر از حوادث و ماجراهایی تازه است كه نظایر آن را كمتر در آثار دیزنی شاهد بوده‌ایم. به عبارتی شاید بتوان گفت كه «شكل جدید امپراتور» دارای وجوه مشترك بیشتری با فیلم‌های كوتاه «لونی تونز» است، تا آثار استاندارد بلند دیزنی. به عنوان مثال ترانه‌های این فیلم بلند هیچ شباهتی با سایر فیلم‌های سینمایی انیمیشن دیزنی ندارد، عناصر رمانتیك و عاشقانه در آن پررنگ نیست. مثلاً‌ اگر چه پاچا با چیچا (با صدای وندی مالیك) ازدواج كرده و آن‌ها دو بچه دارند و یكی دیگر در راه است، آن‌ها صرفاً به عنوان خانواده‌ای خوشبخت نشان داده می‌شوند. ولی «كوزكو» هرگز با ماجراهای عاشقانه در طول داستان مواجه نمی‌شود. تأكید اصلی فیلم بر درونیات شخصیت‌هاست، اگر چه برخی از شیرین كاری‌های آثار دیزنی در داستان عرضه می‌شود.

شخصیت‌ها علی‌رغم شیطنت‌هایی كه از خود بروز می‌دهند، باز هم آن قدر گرم و صمیمی هستند كه ما را نسبت به سرنوشت خود نگران سازند و در دل آرزوی موفقیت آن‌ها را داشته باشیم. البته اغلب شخصیت‌ها این گونه هستند، مثلاً ما نمی‌خواهیم كه «ایزما»‌نیز خوشبخت شود، اما با این همه «شكل جدید امپراتور» از آن دسته آثار تاریك دیزنی نیست كه ما برای ضد قهرمانانش آرزوی مرگ می‌كنیم. «شكل جدید امپراتور» بر خلاف فیلم‌هایی چون «سفید برفی» و «هفت كوتوله» یا «زیبای خفته» دارای لحنی كمیك است. به این ترتیب «ایزما» بیشتر یادآور كسی مثل (هوك) در «پیترپن» و یا (كروئد) در «۱۰۱ سگ خالدار» است. ما نسبت به او احساس تنفر می‌كنیم، اما با این وجود از حضورش لذت می‌بریم و تماشایش برایمان سرگرم كننده است. اجرای خوب صداپیشه‌ها این ویژگی‌ها را كامل می‌كند. مثلاً «كیت» در نقش «ایزما» شخصیتی اغراق شده‌ای خبیث اما پر هیجان و بازیگوش است.

«اسپید» با صدای خود درجاتی از گستاخی و شرارت را در نقش «كوزكو» نشان می‌دهد، اما با این همه آنجا كه لازم است اجازه می‌دهد این شخصیت، انسانی و قابل همدردی به نظر آید. سایر صداپیشگان نیز كار خوبی را در این امر ارایه داده‌اند. با این همه «شكل جدید امپراتور» جذابیت خود را به هیچ وجه مدیون اتكا بر اجرای هیچ كدام از صداپیشه‌گان خود به تنهایی نیست. مثلاً «علاءالدین» در لحن طنز خود تا حدود زیادی به صداپیشه‌گی «رابین ویلیامز» اتكا داشت. اما «شكل جدید امپراتور» با همهٔ بهره‌ای كه از حضور صداپیشه‌هایش می‌برد، متكی بر هیچ كدام از آن‌ها به تنهایی نیست.

از این جنبه شاید بتوان «شكل جدید امپراتور» را با «داستان اسباب بازی ۱و۲» مقایسه كرد. لحن شوخ طبعانه در این آثار، محصول حضور شخصیت‌های مختلف است. به هر حال اگر نتوان «شكل جدید امپراتور» را با آثار برتر دیزنی، نظیر «داستان اسباب بازی» و سایر آثاری كه در قله تولیدات انیمیشن ایستاده‌اند در یك سطح دانست، اما بی‌شك اثری قابل اعتنا و شایسته توجه است. فیلمی آكنده از طنزی تلخ و حوادثی سرگرم كننده و غیر منتظره كه در طول ۷۷ دقیقه، تماشاگر را به خود مشغول می‌كند.

ترجمه: مهرداد علمداری