ژانر زندگینامه در سینمای ایران

در سینمای ایران به برخی از ژانرها هیچ توجهی نمی‌شود. یکی از این گونه‌های سینمایی «ژانر زندگینامه» است که چندان مورد علاقه تهیه‌کنندگان و کارگردانان سینما نیست. پیدا کردن دلیل …

در سینمای ایران به برخی از ژانرها هیچ توجهی نمی‌شود. یکی از این گونه‌های سینمایی «ژانر زندگینامه» است که چندان مورد علاقه تهیه‌کنندگان و کارگردانان سینما نیست. پیدا کردن دلیل این بی‌توجهی یا کم‌توجهی چندان مشکل نیست، چراکه پرداختن به زندگی یک شخصیت سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و ... نیاز به فیلمنامه‌ای قوی دارد و همه خوب می‌دانیم که سینمای ما در این بخش با ضعف‌های زیادی همراه است.

عمده اشخاصی که در این ژانر مورد توجه قرار می‌گیرند، شخصیت‌های تاریخی، مذهبی و سیاسی هستند که نزدیک شدن به زندگی آن‌ها هم چالش‌هایی به دنبال خواهد داشت و هم هزینه‌های تولید بالایی را طلب می‌کند. از همه مهمتر آنکه ژانرهای کمدی و خانوادگی چنان سایه‌ای بر سینمای ما انداخته است که فرصت کمتری برای ژانرهای دیگر باقی می‌ماند.

در حالی‌که ژانر زندگینامه یا بیوگرافیک در سینمای جهان جایگاهی مشخص دارد و هر ساله فیلم‌هایی در این حوزه تولید می‌شود. در سینمای ایران آثاری که مشخصاً به زندگی افراد سرشناس پرداخته باشند بسیار محدود (در حد کمتر از پنج فیلم) هستند که همین تعداد هم آثار مطرحی در وجه کیفی سینما به شمار نمی‌آیند.

با این تفاسیر باید اذعان کرد که آثار زندگینامه‌ای در تلویزیون با وضع بهتری روبه‌رو هستند و این رسانه توانسته است در طول سال‌های حیات خود به ویژه در سال‌های پس از انقلاب تولیدات زیادی روانه آنتن کند که گرچه اغلب آن‌ها از کیفیت سینمایی و ویژگی‌های هنری بهره کمی برده‌اند، اما برخی از آنها را می‌توان در زمره آثار شاخص این حوزه شناسایی کرد.

در سینمای ایران در سال‌های پس از انقلاب حدود ‌٢٠ فیلم با موضوع زندگی و آثار شخصیت‌های مختلف ساخته شده است که این فیلم ها خود به چند بخش تقسیم می شوند. اول آثاری که در گذر از یک موقعیت تاریخی یا اجتماعی به شخصیت‌ها هم می‌پردازند. دوم؛ فیلم‌هایی که مقطعی از زندگی یک فرد را مورد توجه قرار می‌دهند. در این گونه آثار گرچه شمای کاملی از زندگی شخصیت اصلی دیده نمی‌شود، اما می‌توان آن‌ها را زندگینامه‌ای دانست. سوم؛ آثاری که تولد، زندگی و مرگ شخصیت‌ها را نمایش می‌دهند که در این بخش با اثری خاص در سینمای ایران روبه‌رو نیستیم.

در تلویزیون ژانر زندگینامه در تلویزیون با وضع بهتری روبه‌روست، گرچه از میان صدها اثر تولیدی در این سال‌ها کمتر از بیست، سی مجموعه را می‌توان سراغ گرفت که در دوران خود تماشاگران زیادی را پای تلویزیون نشاندند.

می‌توان نتیجه گرفت که در مدیوم تلویزیون با وضع بهتری روبه‌رو هستیم، شاید زمان مناسب برای تولید، فرصت کافی برای پرداختن به داستان و شخصیت‌ها، موجود بودن اعتبار مورد نیاز و البته علاقه‌مندی بیننده این امکان را فراهم کرده باشد، اما بدون شک در سینما هم می‌توان به این موضوع اهمیت داد و فیلم‌هایی مناسب درباره شخصیت‌هایی ملی، دینی، اجتماعی و... ساخت که هم کیفیت ساختاری داشته باشند و هم داستان پرکشش و جذاب. کافی است قدری به این موضوع فکر کنیم و برنامه‌ریزی کنیم.