مرهمی بر زخم های آوار

کودک و خانواده پس از زلزله بم

بلافاصله پس از وقوع زلزله در بم، با فراخوان موسسه مادران امروز (مام)، ۴۰ سازمان غیردولتی گردهم آمدند تا به کمک هموطنان زلزله‌زده بشتابند. این سازمان‌ها با عنوان «ستاد تشکل‌های غیردولتی بحران در بم» آغاز به کار کردند. این ستاد، فعالیت خود را با تشکیل ۱۵ کمیته کاری آغاز کرد. ابتدا «کمیته کودک و خانواده» پس از برگزاری کارگاه‌های آموزشی برای داوطلبان که توسط کارشناسان خانواده و کودک اداره می‌شد، کار در بیمارستان‌ها و نقاهتگاه‌هایی را که مجروحان حادثه در آنها بستری بودند، شروع کردند. این حرکت با حمایت عاطفی و بهداشت روانی افراد آسیب‌دیده به‌ویژه کودکان آغاز شد. پس از بازگشت مجروحان به بم در فروردین ۸۳ اکثر سازمان‌های غیردولتی تصمیم گرفتند فعالیت مستقل خود را داشته باشند و آنجا که نیاز به همکاری مشترک است، به کمک هم آیند.

سه سازمان، (انجمن پژوهش‌های آموزشی پویا، شورای کتاب کودک و موسسه مادران امروز) با تشکیل «کمیته حمایت پایدار از کودک و خانواده در بم» با استقرار در ستاد معین استان تهران در بم، شروع به کار کردند. ابتدا با به‌ثبت‌رساندن مهدکودک پویا به‌صورت رسمی و زیر نظر سازمان بهزیستی، در یک چادر در محل ستاد مشغول به کار شدند. اعضای کمیته با رفتن به چادرها و صحبت با اهالی محل از دخترخانم‌های مجرد و زنان جوانی که فرزندان خود را از دست داده بودند، دعوت به کار کرد. به‌منظور آموزش مربیان بومی برای کار با کودکان، از طرف کمیته کارشناسان مختلفی از تهران اعزام شدند.

فعالیت‌های خلاق مانند نمایش، بازی، نقاشی، ساخت اسباب‌بازی، قصه‌گویی و کتابخوانی، شیوه‌های کشف و جست‌وجو و تحلیل محیط پیرامون از جمله برنامه‌هایی بود که برای کودکان اجرا می‌شد. برای مربیان طرح‌های آموزشی مانند مقابله با اضطراب و مقابله با افسردگی، مقابله با ترس، مراحل رشد کودک، رفتار با خود و رفتار با کودک اجرا می‌شد. در این زمان در محله‌های مختلف بم، سازمان‌های مردم‌نهاد دیگری هم مهدکودک‌هایی تاسیس کرده و فعالیت‌های موازی و مشابه بسیاری انجام می‌شد.

با مرور زمان، چادر مهدکودک در اثر آفتاب، باد و باران، شکل اولیه خود را از دست داد و با کمترین بادی پاره می‌شد و آشغال‌های فضای بیرون وارد چادر می‌شد. در این زمان مجبور شدیم با اجاره زمینی وقفی از آموزش و پرورش، در منطقه عیش‌آباد بم برای یک‌سال و آواربرداری از زمین با همکاری ستاد گیلان و همچنین استفاده از کانکس ۴۰متری و سرویس بهداشتی که به ما هدیه داده شده بود، مهدکودک را به مکان جدید منتقل کنیم که در آن زمان موهبت بزرگی بود. با داشتن کانکس، کار گسترده‌تر شد و بچه‌های آن محل هم از مهدکودک استفاده می‌کردند. در محل جدید، هر هفته با والدین و خانواده‌ها جلسه‌هایی داشتیم و در زمینه‌های مختلف مهارت‌های زندگی با آنها کار می‌کردیم. به این ترتیب سعی کردیم مهدکودک را از محل نگهداری به محیطی آموزشی برای خانواده‌های آسیب‌دیده، ارتقا دهیم. در محل جدید، جشن‌ها و کارگاه‌های فصلی برگزار می‌کردیم. این کارگاه‌ها با هدف توانمندسازی مربیان و کارشناسان بم برای ایجاد فضای کار، تلاش، شادی و ساختن از راه هنر، شناختن استعداد و توانایی‌های هنری و تقویت آن در کودکان و مربیان بم، ایجاد حس همکاری و مشارکت در کارهای گروهی، کسب مهارت در برنامه‌ریزی‌های بومی برای رسیدن به هدف‌های درازمدت فرهنگی و ‌آموزشی ارایه می‌شد. در این برنامه‌ها، هربار یکی از این موضوع‌ها موردتوجه قرار می‌گرفت: «کودک و نمایش»، «کودک و ادبیات» و «کودک و نقاشی» و ما با کارشناس این حوزه‌ها به بم سفر می‌کردیم. ابتدا با هدایایی از زحمات مربیان بومی قدردانی می‌شد. با گسترده‌شدن کار و پرداخت‌های بی‌رویه در شهر و نیاز مربیان به مسایل اقتصادی، کار داوطلبانه کمرنگ شد و کمیته سعی کرد ماهانه با پرداخت مبلغی به‌عنوان حقوق، از مربیان قدردانی کند. در نهایت نیز این مهدکودک‌ها به نیروهای باتجربه بومی واگذار شد که هم‌اکنون نیز به کار خود ادامه می‌دهند.

فرخنده صادق‌پور

عضو موسسه مادران امروز (مام)