راهبری شبكه های كامپیوتری

منظور از راهبری این است كه شبكه به صورت فعال و سرپا بوده و كاربران بتوانند با كم ترین مشكل از آن بهره برداری كنند به همین دلیل, پایداری و فعالیت هر شبكه بستگی به عملكرد راهبر و یا راهبران آن دارد

راهبران شبكه به عنوان واسطه‌هایی هستند كه فاصله‌ی بین كاربران و مدیران یك شبكه را پر می‌كنند. آن‌ها با اتكا به دانش و مهارت خود، هم‌پای كاربران در سطح شبكه‌های مختلف فعالیت می‌كنند و در رفع مشكلات كاری موجود، اقدامات تعیین‌‌كننده‌ای را انجام می‌دهند. تفاوتی كه می‌توان میان مدیران و راهبران شبكه قایل شد این‌ است كه مدیران شبكه، سیاست‌های كلی كار شبكه و تصمیم‌های كلان را اتخاذ می‌كنند و راهبران شبكه موظف هستند كه شبكه را مطابق آن سیاست‌ها و تصمیم‌ها راهبری كنند.

منظور از راهبری این است كه شبكه به صورت فعال و سرپا بوده و كاربران بتوانند با كم‌ترین مشكل از آن بهره‌برداری كنند. به همین دلیل، پایداری و فعالیت هر شبكه بستگی به عملكرد راهبر و یا راهبران آن دارد. معمولاً هر شبكه را یك گروه راهبری پشتیبانی می‌كند كه بسته به نوع و وسعت آن، تعداد نفرات و وظایف مربوطه می‌تواند تغییر كند.

تیم راهبری باید اقدامات پیشگیرانه‌ای در خصوص مشكلات احتمالی به عمل آورده تا بدین طریق بتوانند شبكه را در نهایت امنیت پیش ببرند. از اقدامات پیشگیرانه می‌توان به كنترل كاربران شبكه از لحاظ دسترسی‌های فیزیكی و منطقی و یا جلوگیری از انتشار ویروس، كرم و ... در سطح شبكه اشاره كرد. بنابراین راهبرانی كه از اصول شبكه‌ای كه مسئولیت راهبری آن‌ را به‌ عهده دارند شناخت كافی داشته باشند، در انجام وظایف خود موفق‌تر خواهند بود. منظور از اصول شبكه، قوانینی است كه شبكه‌ی مورد نظر بر اساس آن فعالیت می‌كند، و می‌تواند شامل توپولوژی (هم‌بندی فیزیكی) پروتكل‌های كاری و سیستم‌ عامل‌ كنترل‌كننده‌ی شبكه باشد. راهبر شبكه با داشتن اطلاعات كافی در این خصوص می‌تواند بر مسئولیت خود تسلط كافی داشته باشد.

هدف از شروع این سلسله بحث‌ها، هم‌فكری با شما خوانندگان گرامی است تا با این‌ كار، راهبران شبكه‌های محلی و گسترده، با عرضه كردن تجربیات خود، دیگران را در حل مشكلات كاری كمك كنند. هر چند در این مباحث سعی شده است از منابع معتبر مانند كتاب‌ها، سایت‌های اینترنتی، مجموعه‌ درس‌های تخصصی و یا تجربه‌ی افراد استفاده شود، با این حال تمامی نظرات شما درباره‌ی این مقاله‌ها، می‌تواند در تصحیح و برطرف كردن ایرادها به نگارنده كمك كند. این مجموعه مقاله‌ها را از مطالب پایه‌ای شروع می‌كنیم كه اساس همه‌ی شبكه‌های فعال( چه محلی و چه گسترده)اند. سپس به سراغ مطالب دسته‌بندی شده برای انواع مختلف شبكه خواهیم رفت و در این مسیر از مثال‌های كاربردی نیز بهره خواهیم برد. بنابراین كار را از پروتكل‌های شبكه كه اساس ارتباط‌های شبكه‌ای هستند شروع می‌كنیم. لازم به توضیح است كه داشتن اطلاعات مقدماتی درباره‌ی اصطلاحات به ‌كار رفته، برای خواننده‌ی گرامی مفید خواهد بود.

● پروتكل‌ها در شبكه

پروتكل‌ها در ارتباطات شبكه‌ای نقش بسیار مهمی را بازی می‌كنند، چرا كه انتقال هر نوع داده‌ای بر روی شبكه، طبق ضوابطی انجام می‌گیرد كه توسط پروتكل‌ها تعیین می‌شوند.

معمولاً ساختمان پروتكل‌های شبكه را به صورت چند لایه طراحی می‌كنند تا انعطاف‌پذیری آن‌ها را افزایش دهند؛ وگرنه می‌توان همه‌ی آن‌ها را به شكل یك لایه تعریف كرد. حال ببینیم چند لایه بودن پروتكل‌ها چگونه می‌تواند مفید واقع شود. فرض كنید قصد دارید با هواپیما به مسافرت بروید. بنابراین ابتدا باید به فرودگاه بروید و سفر خود را با سوار شدن به هواپیما آغاز كنید. ولی تصور كنید به جای این‌كه بتوانید از راحت‌ترین و نزدیك‌ترین مسیر به فرودگاه برسید، شما را مجبور كنند كه حتماً از یك مسیر خاص به فرودگاه بروید. حال اگر خانه‌ی شما دیوار به دیوار فرودگاه باشد، مجبورید با طی مسافت زیاد و صرف هزینه و زمان، به ابتدای مسیر فرودگاه بروید. این دقیقاً همان مثال پروتكل تك لایه است كه در آن برای انتقال اطلاعات در شبكه، مجبورید اطلاعات خود را تنها از یك نقطه وارد پروتكل كنید. حال اگر در مثال فوق نوع رسیدن به فرودگاه شامل مسیرهای مختلف باشد و اجازه داشته باشید كه از بهترین مسیر استفاده كنید، قطعاً راحت‌تر و راضی‌تر خواهید بود. وضعیت در پروتكل‌ها نیز به همین شكل است و برای انتقال اطلاعات می‌توان از لایه‌های مختلف وارد شد. همین موضوع باعث شده است كه تجهیزات نیز با صرف هزینه‌ی كم‌تری ساخته شوند. همان‌گونه كه بعداً خواهیم دید، برخی از تجهیزات شبكه تنها از بخشی از لایه‌های پروتكل‌ها استفاده می‌كنند؛ مانند مسیریاب‌ها یا جست‌وجوگرها (Routers) كه تنها تا لایه‌ی سوم پروتكل (Open Systems Interconnection) OSIرا استفاده می‌كنند.

چون شناخت پروتكل‌ها و لایه‌های هر یك، و وظیفه‌ی هر لایه برای هر راهبری بسیار با اهمیت است، بهتر است بحث خود را با تشریح لایه‌های مختلف پروتكل‌های OSI، TCP/IP و Netware ادامه دهیم.

● معماری پروتكل‌های OSI، TCP/IP و Netware

پروتكل OSI به مفهوم «ارتباط سیستم‌های باز» است كه به ‌عنوان یك چارچوب استاندارد برای برقراری ارتباطات شبكه‌ای به كار می‌رود. OSI یك مجموعه‌ی خوش تعریف از پروتكل‌های زیرین است كه هر یك وظیفه‌ا‌ی خاص دارند. تعدادی از طراحان و پیاده‌كنندگان OSI می‌خواستند كه این پروتكل به ‌عنوان یك پروتكل جهانی برای استفاده‌ی همه‌ی برنامه‌های كامپیوتری، و برای ارتباطات شبكه‌ای مورد استفاده قرار گیرد.

● لایه‌های OSI

مْدل OSI از ۷ لایه تشكیل شده است كه هر یك از لایه‌ها نیز می‌تواند شامل چند لایه‌ی زیرین باشد. از این ۷ لایه، ۳ لایه‌ی بالایی برای سرویس‌ به برنامه‌ها و ۴ لایه‌ی پایین برای انتقال اطلاعات در شبكه طراحی شده‌اند، كه این ۴ لایه‌ی اخیر از اهمیت فراوانی برخوردارند.

در این لایه‌ها، حركت داده به حالت ترتیبی و از بالا به پایین و یا از پایین به بالاست و این‌گونه نیست كه داده‌ها یك‌باره از لایه‌ی دوم به لایه‌ی ششم بروند. هر لایه فقط لایه‌ی بالایی و لایه‌ی زیرین خود را می‌شناسد و در لایه‌های ۱ و ۷، ارتباط به ترتیب با رسانه‌ی شبكه مثل كابل و یا ... و برنامه‌های كامپیوتری است.

▪ در ادامه با ذكر مثال، به اختصار به تشریح لایه‌های مْدل OSI می‌پردازیم:

● لایه‌ی ۷: لایه‌ی برنامه‌های كاربردی (Application)

برنامه‌ی كامپیوتریی كه با كامپیوتری دیگر ارتباط برقرار می‌كند، در حقیقت از لایه‌ی كاربردی (Application) استفاده می‌كند. لایه‌ی كاربردی از سرویس‌های ارتباطی با سایر برنامه‌ها بر روی كامپیوترهای دیگر استفاده می‌كند. برای مثال تا زمانی كه یك واژه‌پرداز نیاز به ارتباط با كامپیوتر دیگری ندارد، تهیه‌كنندگان آن هیچ‌گاه كُدهای ارتباطی را داخل آن كار نمی‌گذارند ولی هنگامی كه این واژه‌پرداز قصد خواندن و یا ذخیره‌ی یك فایل از/در یك كامپیوتر دیگر را داشته باشد، باید امكانات مربوط به لایه‌ی ۷ پروتكل یا چیزی برابر با آن را داشته باشد.

برخی از برنامه‌ها و پروتكل‌ها كه در این لایه كار می‌كنند عبارت‌اند از: Telnet، HTTP، FTP، مرورگرهای وب، NFS، دروازه‌های SMTP، SNMP، Mail X.۴۰ و .FTAM

● لایه‌ی ۶: لایه‌ی نمایش (Presentation)

هدف اصلی این لایه، تعیین قالب داده‌هایی است كه قرار است منتقل شوند. قالب‌هایی مانند متن اَسكی، متن EBCDIC، دودویی، BED و JPEG.

مخفی‌سازی (Encryption)، یكی از سرویس‌هایی است كه توسط OSI در این لایه ارایه شده است. برای مثال FTP قادر است داده‌ها را در دو قالب دودویی و اَسكی انتقال دهد. اگر قالب دودویی انتخاب شود، فرستنده و گیرنده نیازی به تغییر در متن فایل ندارند، ولی اگر از قالب اَسكی استفاده شود، فرستنده باید ابتدا متن را به قالب استاندارد اَسكی تبدیل كرده و ارسال كند، گیرنده نیز باید آن ‌را از حالت اَسكی استاندارد به حالت متن تبدیل كند.

برخی از قالب‌ها و امكانات این لایه عبار‌ت‌اند از: JPEG، ASCII، EBCDIC، TIFF، GIF، PICT، Encryption، MPEG و MIDI.

نویسنده: محمد محمدی

---