هنر برقراری ارتباط با دیگران

پیامبر «ص»اخلاق و نحوه ارتباط با دیگران را مجسمه و پیکره ایمان می خوانند آنجا که می فرمایند« اکمل المؤمنین ایماناٌ احسنهم اخلاقاٌ» « کاملترین مومنان از لحاظ ایمانی کسانی هستند که از اخلاقی نیکو و پسندیده ای برخوردار باشند» همچنین ابن حبان و بیهقی از ابوهریره با عبارت « اکمل المؤمنین ایماناٌ أحسنهم خلقاٌ و خیارکم خیارکم لنسائهم» باایمان ترین شما کسانی هستند که از لحاظ اخلاقی و معاشرت و رفتار با زنان نیک سیرت تر باشند, روایت کرده است

مسئله‌ای که در آن، جای هیچ گونه شک و تردیدی نیست این است که مهارت پیدا کردن در فن و هنر تعامل و ارتباطات انسانی همانا معیار و میزان همه پیروزیهاست لذا پیامبر (ص)این تعامل و ارتباط میان افراد را تمامی ماهیت و حقیقت دین مبین اسلام معرفی می‌کنند آنجا که می‌فرمایند: (الدین المعاملة ) دین یعنی حسن تعامل و ارتباط با دیگران.

لذا همین فن ارتباط و تعامل بخاطر جایگاهی که در اسلام به آن داده شده است در مسائلی همچون روانشناسی و برخوردهای اجتماعی و تربیتی مورد اهمیت ویژه‌ای قرار گرفته و برای آن یکسری قواعد و تعاریف و خصوصیاتی وضع شده است که هر کس از روی صدق و راستی به آن عمل نماید در نزد اطرافیان و دوربری‌های خود آدمی محبوب و مقبول خواهد بود، لذا پیامبر «ص»اخلاق و نحوه ارتباط با دیگران را مجسمه و پیکره ایمان می‌خوانند آنجا که می‌فرمایند« اکمل المؤمنین ایماناٌ احسنهم اخلاقاٌ» « کاملترین مومنان از لحاظ ایمانی کسانی هستند که از اخلاقی نیکو و پسندیده‌ای برخوردار باشند» همچنین ابن‌حبان و بیهقی از ابوهریره با عبارت « اکمل المؤمنین ایماناٌ أحسنهم خلقاٌ و خیارکم خیارکم لنسائهم» باایمان‌ترین شما کسانی هستند که از لحاظ اخلاقی و معاشرت و رفتار با زنان نیک‌سیرت‌تر باشند، روایت کرده است همچنین ابن‌نجار از علی «رض» با عبارت « اکمل المؤمنین ایماناٌ احسنهم خلقاٌ و انما المسلم من سلم المسلمون من لسانه و یده » بهترین شما نیکوترین شما از لحاظ اخلاقی است مسلمان کسی است که دیگران از دست و زبان او در امان باشند، روایت کرده است. ‌در جای دیگری پیامبر (ص)بسان یک روانکاو و متخصص مسائل روانشناسی می‌فرمایند: «إنکم لن‌تسعوا الناس بأموالکم فسعوهم ببسط الوجه و حسن الخلق » [شما نمی‌توانید با پول وثروت خود دل مردم را به دست بیاورید پس با خشروئی و اخلاق نیکو آنها را شیفته خود گردانید.] طبق سفارشات گهربار نبی رحمت (ص) به این نتیجه می‌رسیم که اخلاق پسندیده ونیکو یکی از فرمول‌های اساسی در تعامل - چه با خود وچه با دیگران – بشمار می‌آید. ‌همه ما می‌دانیم که در عالم مادیات و دانش فیزیک و شیمی هر چیزی با عکس و ضد خود مولد نتیجه‌ای است اما این قانون و قاعده را نمی‌توان در عالم روحی و معنوی تطبیق داد یعنی هر انسانی در میدان تعامل و ارتباط با دیگران دارای یک خصوصیت منحصر به فرد است و معادلات این ارتباط را اندازه علاقه و محبت او به دیگران مشخص می‌کند، مثلاٌ در عالم فیزیک می‌خوانیم که مثبت در منفی مساوی با مثبت است اما در دنیای آدمیزاد تنها و تنها مثبت در مثبت نتیجه آن مثبت خواهد بود و لا غیر، پس چنانچه پیشتر ذکر شد اندازه علاقه فیمابین انسانها بستگی به نحوه ارتباط و رفتار آنها با همدیگر دارد یعنی همانگونه که ارتباط مثبت مولد کار مثبت است ارتباط منفی هم اثرات و عوارض ناشایست خود را برجای خواهد گذاشت، مصداق این گفته موارد پنجگانه زیر است:

۱) شخص خودخواه و خودپرست در تعامل با دیگران نتیجه ای بجز خودپسندی نخواهد داشت.

۲) مهربانی با مردم مقتضی رفتار نیک آنها ست.

۳) دوستی و علاقه با خلق خدا رفتار مثبت آنها را می‌طلبد.

۴) ثمره دشمنی و عداوت با خلق خدا همان دشمنی خلق با اوست.

۵) از صمیم دل با مردم بخند تا آنها متقابلاً به روی تو بخندند. به همین خاطر می‌بینیم که پیامبر(ص) همیشه خوشرو و خندان بودند و بر این خصلت نیکو تأکید کرده‌اند و می‌فرمایند:

رفتارت با خوشروئی با برادر مسلمانت صدقه محسوب می‌شود. ‌و ساختار شخصیت مثبت فرد مسلمان را می‌توان بر این کردار نیکو بنا نهاد تا در طول حیات خود منتج و مولد کار مثبت باشد و در نهایت با حس روانی و روانشناسی و شخصیت مثبت[اندیش] خود محبت خود را در دل مردم نهادینه کرده و شخصیتی مقبول و محبوب در میان مردم خواهد بود، دیل کارنگی کسی که قسمت بزرگی از عمر خود را در مسائلی همچون روانشناسی و روانکاوی سپری کرده است در هنگام مرگ می‌گوید: بر قبر من این جمله را بنویسید « اینجا مدفنگاه کسیست که دانست چگونه کسانی که از او داناترند را دور و بر خود جمع کند» نمونه‌های عملی و واقعی از رفتار و کردار پیامبر(ص)با دیگران را مشاهده کنید.

۱) دیدار و عیادت پیامبر(ص)از دوستان خدیجه کبری و احترام نهادن به آنها بخاطر بدست آوردن دل خدیجه.

۲) مسابقه دوومیدانی آن حضرت با عائشه که به درخواست عائشه صورت گرفت.

۳) لباس خود را به‌ عنوان کفن صدقه دادن به سرکرده‌ی منافقان به‌ خاطر خشنودی پسر صحابی‌اش عبدالله.

۴) سه روز متوالی و پشت سرهم را در مکان معینی منتظر طلبکار و صاحب قرض خود می‌ماندند.

۵) ‌وفاداری ایشان به معاهدات و محتوای صلح حدیبیه که نمونه بارزی است از شمه‌ی سیاسی و نظامی ایشان.

۶) شیوه و برخورد حکیمانه آن حضرت با اعرابی بادیه‌نشین که در مسجد ادرار کرده بود تا دل او را به دست آورده و اطمینان قلبی او را نسبت به دین مبین اسلام قویتر نماید.

۷) پیامبر به‌خاطر حفظ موقعیت اجتماعی ابوسفیان، در فتح مکه اعضای خانواده و افرادی را که به خانه او پناه می‌برند در امان می‌داند.

۸) نحوه برخورد آن حضرت با وحشی قاتل حضرت حمزه و انتظار مردم برای اینکه ببینند که پیامبر چه مجازاتی را برای او در نظر گرفته است. ‌اما پیامبر در نهایت صبر و متانت و برخلاف انتظار عموم مردم به قاتل عموی خود فقط این را می‌گوید: از جلوی چشم من دور شو. پس جای هیچگونه تردیدی نیست که این نوع ارتباط و تعامل با دیگران در میادین و مناسبتهای مختلف دارای آثار ارزشمند و نیکوئی خواهد بود که واقع حیات آن را به اثبات رسانده است، لذا می‌بینیم کسانی را که در این راه از پیامبر پیروی کرده‌اند دارای موقعیت اجتماعی ویژه و کاملاٌ متفاوت با دیگران هستند و جامعه آنها را بعنوان آموزگار و معلم روزگار معرفی می‌کند.

سید اسماعیل روندی

ترجمه : بایزید درویش پور – ارومیه