جاده های مرگ

هر ساله بروز حوادث متعدد رانندگی در جاده های کشور و تصادفات پرتعداد درون شهری عده زیادی را به کام مرگ کشیده, هزاران نفر را مصدوم و خانواده های بسیاری را دچار عوارض روحی و جسمی و مشکلات عدیده مالی می کند و تقریبا هر روز اخبار تصادفات منجر به فوت در تیتر مطبوعات دیده می شود

هر ساله بروز حوادث متعدد رانندگی در جاده‌های کشور و تصادفات پرتعداد درون شهری عده زیادی را به کام مرگ کشیده، هزاران نفر را مصدوم و خانواده‌های بسیاری را دچار عوارض روحی و جسمی و مشکلات عدیده مالی می‌کند و تقریبا هر روز اخبار تصادفات منجر به فوت در تیتر مطبوعات دیده می‌شود.

بیش از ۲۰ هزار کشته در تصادفات رانندگی در هر سال باعث شده تا بالاترین عمر از دست رفته در کشور ما ناشی از تصادفات رانندگی باشد که عمدتاً جوانان را به کام مرگ می‌کشاند. یک سوم قربانیان حوادث ترافیکی متاهلند. این بدان معناست که سالانه بیش از ۷۰۰۰ زن بیوه و چند هزار کودک یتیم می‌شوند و ۱۰ هزار عامل تصادف به علت عدم پرداخت دیه راهی زندان‌ها می‌شوند.

حوادث ترافیکی یک مشکل بهداشتی عمده در کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه جهان است. در سرتاسر جهان سالانه حدود ۲/۱ میلیون نفر در اثر حوادث ترافیکی کشته شده و ۲۰ تا ۵۰ میلیون نفر مجروح و دچار ناتوانی می‌شوند. خودروهای جدید تولید شده که قادر به پیمودن مسیری بلند با سرعت‌های سرسام‌آور هستند، بی‌شک به مسیرهای ویژه و تمهیدات لازم برای تردد نیز نیاز دارند. در کشورهای توسعه یافته و پیشرفته اغلب به این نیاز پاسخ گفته شده اما در کشورهای کمتر توسعه یافته همچنان تبعات نبودن بزرگراه‌ها و آزادراه‌ها قربانی می‌گیرد. کشور ما نیز از این مقوله مستثنی نیست. حمل‌ونقل در کشور یکی از مهم‌ترین بخش‌ها محسوب می‌شود؛ چراکه نرخ شهرنشینی و شهرگرایی در ایران بالاست(۶۵درصد) و بخش وسیعی از کشور را مناطق کوهستانی تشکیل می‌دهد و در این میان فاصله طولانی میان شهرها و دریا و قرارگرفتن در مسیرهای تجاری بین‌المللی جهان بر اهمیت این موضوع افزوده است.

● ۲۰۰ سال با سانحه

بیش از ۲۰۰ سال از تاریخ نخستین تصادف رانندگی می‌گذرد. در ۶ اکتبر ۱۸۰۴ یک اتومبیل بخاری با یک دیوار برخورد کرد. در روزنامه‌های آن ‌روز علت اصلی این رویداد ناآگاهی راننده از چگونگی کارکرد اتومبیل و برخورداری خودرو از ترمزهای ضعیف نام برده شده بود که آن راننده در آن برخورد، آسیب‌های جدی دید.

نخستین برخورد ۲ خودرو با یکدیگر نیز در تاریخ ۲۸ جولای ۱۸۳۱ در انگلستان رخ داده است. در این برخورد سرنشینان هر دو خودرو که از گونه بخار بوده‌اند با آسیب‌های کوچک جان سالم به‌در بردند. در تاریخ ۳ آوریل ۱۸۳۴ در انفجار دیگ بخار یکی از همان ماشین‌های بخاری ۳ نفر جان خود را از دست می‌دهند (پس انفجار بعضی ماشین‌های داخلی ما خیلی هم بی‌سابقه نیست). در سال ۱۸۹۷ نیز نخستین تصادف رانندگی با یک خودروی بنزینی روی می‌دهد و در سال ۱۸۹۸ نخستین عابر پیاده در برخوردی با یک اتومبیل در شهر پویتیرس فرانسه جان خود را از دست می‌دهد.

● نگاهی به آمار

براساس آمار افراد فوتی و آسیب‌دیده ناشی از حوادث ترافیکی ارجاعی به سازمان پزشکی قانونی کل کشور در ۱۰سال مابین ۷۶ تا ۸۵ به جمعیت کشور ۸ میـلیون و ۵۷۵ هزار و ۴۷۶ نفر و به تعداد وسایل نقلیه موتوری کشور ۹۷۴ هزار و ۸۶۹مورد افزوده شده است. تعداد مرگ ناشی از حوادث ترافیکی در مدت این ۱۰ سال تعداد ۲۰۹ هزار و۹۲۳مورد بوده است.

تعداد افراد آسیب‌دیده ناشی از این حوادث یک میلیون و ۶۵۰ هزار و ۳۴۱آسیب بود که از ۱۱۰ نفر به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر در سال ۷۵ به۴۰۱ نفر به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر در سال ۸۴ افزایش یافته، سپس به ۳۹۳ نفر به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر در سال ۸۵ کاهش یافته است.

میزان مرگ ناشی از حوادث ترافیکی نیز از ۱‌/‌۲۲ به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر در سال ۷۵به ۵‌/‌۴۰ به ازای هر ۱۰۰هزار نفر در سال ۸۴ افزایش پیدا کرده و سپس در سال ۸۵ به۱‌/‌۳۹نفر به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر کاهش پیدا کرد.

تعداد مرگ براساس شاخص تعداد وسایل نقلیه از ۲۱۱ مورد به ازای هر ۱۰۰ هزار وسیله نقلیه در سال ۷۵ به ۲۵۸مورد به ازای هر ۱۰۰ هزار وسیله نقلیه در سال ۸۱افزایش یافت و سپس به۱۷۰ مورد به ازای هر ۱۰۰ هزار وسیله نقلیه کاهش پیدا کرد.

در سال ۸۷ در مجموع ۱۳۶ هزار و ۳۰۵ فقره تصادف در جاده‌های کشور رخ داد. ۳ درصد از این میزان تصادفات منجر به فوت و ۱۹ درصد نیز منجر به جرح شد.

۵۹ درصد از این میزان مربوط به سواری و وانت، ۲۳درصد موتورسیکلت، ۱۵ درصد کامیون و ۳درصد مربوط به ناوگان مسافربر عمومی بوده است.

برطبق آمار سازمان پزشکی قانونی کشور در سال گذشته ۲۳ هزار و ۳۶۲ نفر از هموطنان در تصادفات رانندگی کشته شدند که این رقم نسبت به سال ۸۶ حدود ۹/۱ درصد افزایش یافته است.

در سال گذشته نیز ۵۹ هزار و ۵۹۸ پرونده فوت به پزشکی قانونی ارجاع شد که ۲۲ هزار و ۹۷۳ مورد فوتی‌ها بر اثر تصادف بوده است. همچنین در سال گذشته ۲۹۵هزار و ۱۷۹ نفر برای معاینات پزشکی بعد از تصادف به این سازمان مراجعه کردند که ۲۱۹ هزار و ۵۶۳ مورد مرد و بقیه زن بودند.

براساس آمار سازمان پزشکی قانونی، کشور در ۳ ماهه نخست امسال نیز ۵ هزار و ۸۲۶ نفر بر اثر وقوع سوانح رانندگی در جاده‌های کشور کشته شدند.

براساس آمار ارائه شده پراید، پیکان، پیکان وانت و وانت نیسان بیشترین سهم را در تصادفات جاده‌ای داشتند، همچنین بیشترین عوامل بروز تصادفات به ترتیب سبقت غیرمجاز با ۲۵ درصد، عدم رعایت فاصله طولی ۲۲ درصد و سرعت غیر مجاز ۲۰ درصد است.

سواری و وانت با ۶۳ درصد، کامیون ۱۶ درصد، موتورسیکلت ۱۰ درصد و اتوبوس ۳ درصد انواع حوادث رانندگی را به خود اختصاص داده‌اند.

۷۰ درصد تصادفات رانندگی در روز و ۳۰ درصد در شب رخ داده است، ۶۱ درصد حوادث رانندگی در شعاع ۳۰ کیلومتری شهرها به وقوع پیوسته است که علت اصلی آن تردد‌های محلی، جغرافیای انسانی و اجتماعی و تغییرات روانی در رانندگان است.

● شهرهای پرتصادف

تصادفات ترافیکی منحصر به جاده‌های کشور نیست. حجم عمده‌ای از تصادفات، داخل شهرها رخ می‌دهد. براساس گزارش دادسرای رسیدگی به تخلفات رانندگی تنها در تهران در سال ۸۷ تاکسی‌ها ۸ هزار و ۴۲۸ فقره تصادف و در سال ۸۸، ۹ هزار ۶۵۸ فقره تصادف را به خود اختصاص دادند که میزان تصادفات به وقوع پیوسته از سوی تاکسی‌ها در سال گذشته افزایش داشته است. همچنین اتوبوس‌ها نیز در سال ۸۷ ، ۲هزار و ۴۱۳ فقره و در سال ۸۸، ۲ هزار و ۹۸۱فقره از تصادفات را به خود اختصاص دادند که این میزان نیز رشد داشته است. همچنین در سال ۸۸، ۱۷۰ هزار فقره تصادف حادثه‌ساز در تهران به وقوع پیوسته است.

لازم به ذکر است کل وسایل نقلیه تهران ۶ میلیون و ۴۰۰ هزار دستگاه است که ۳ میلیون و ۹۰۰ هزار دستگاه آن خودروهای سواری و ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار دستگاه موتورسیکلت است.

در یک نگاه کلی، محل وقوع ۸/۵۹ درصد تصادفات منجر به مرگ در جاده‌های برونشهری، ۹/۳۰درصد در جاده‌های درونشهری، ۶/۸ درصد در جاده‌های روستایی و محل تصادف ۷/۰ درصد افراد نامعلوم بوده است.

● هزینه‌های بالا

متاسفانه امروزه مساله تصادفات رانندگی در کشور به یکی از مسائل تلخ تبدیل شده است که هم دولت را به سبب هزینه‌های در برداشته متاثر می‌کند و هم باعث می‌شود تا مردم خسارت دیده و مجبور به تحمل آسیب‌های فراوانی شوند. براساس محاسبات پژوهشکده حمل و نقل شاخص هزینه تصادفات نسبت به تولید ناخالص ملی هم‌اکنون ۷درصد برآورد شده است. مقایسه این شاخص با شاخص رشد اقتصاد ملی که در بهترین شرایط حدود ۴ درصد است، عمق این زیان را نشان می‌دهد. براین اساس هزینه تصادفات جاده‌ای سال گذشته مابین ۳ تا ۵ میلیارد تومان برآورد شده است. در تصادفات جاده‌ای فوت هر انسان به میزان ۱۸۰میلیون تومان به جامعه خسارت وارد می‌کند.

پژوهشکده یاد شده ۷۰ درصد کشته‌های ناشی از تصادفات را به طور معمول نان‌آوران خانواده دانسته و می‌افزاید: سالانه۱۰هزار نفر به تعداد زندانیان دارای ناتوانی مالی در پرداخت دیه ناشی از تصادفات افزوده می‌شود که این رقم، بسیار بالا بوده و به لحاظ افزایش آسیب‌های اجتماعی و ناهنجاری‌های رفتاری در جامعه فاجعه بزرگی است. این هزینه‌های جانی و مالی، تصادفات را در کشور به یک پدیده شوم تبدیل کرده است.

● آمار مردانه

در آمریکا میزان مرگ ناشی از تصادفات در مردان ۲برابر زنان است که این نسبت در کشور ما ۴ به ۱ بود. یکی از علت‌های بیشتر بودن مرگ و میر مردان در ایران می‌تواند مربوط به در معرض خطر بودن بیشتر این جمعیت به دلیل ویژگی‌های شغلی، فرهنگی و اجتماعی و مالکیت بیشتر خودرو باشد.

بد نیست بدانید براساس آمارهای موجود آسیب‌های ناشی از حوادث علت ۴۵ درصد مرگ و میر کودکان یک تا ۴ ساله و علت ۷۰ درصد مرگ و میر کودکان ۴ تا ۱۹ سال در جهان است. از میان حوادث، حوادث ناشی از برخورد با وسایل نقلیه بیشترین علت مرگ و میر در کودکان را تشکیل می‌دهد و بعد از آن سایر آسیب‌ها همچون سوختگی، خفگی، بلعیدن اجسام و مشکلات تنفسی قرار دارد.

● مقصر کیست؟

در بروز حوادث رانندگی ۳ عامل انسان، جاده و وسیله نقلیه نقش اصلی را به عهده دارند.اما در این بین کدام عامل نقش بیشتری دارد؟! براساس آمار و ارقام جهانی از میان این سه عامل، متهم ردیف نخست عامل انسانی است. در علل وقوع سوانح جاده‌ای سهم انسان ۶۵ درصد، جاده ۱۳ درصد، اتومبیل ۱۵ درصد و شرایط محیطی ۷ درصد برآورد شده است. اما آیا این موضوع برای ایران نیز صادق است؟ بسیاری از کارشناسان معتقدند که این‌طور نیست! در یک تحقیق نشان داده شده است بیش از ?? درصد جاده‌های کشور بالقوه سانحه‌خیز بوده و دارای اشکالات فنی قابل ملاحظه است.

یا زمانی که معاون فنی و مهندسی راهنمایی و رانندگی نیروی انتظامی اعلام می‌کند که کامیون‌های هوو یک درصد از تعداد کامیون‌های کل کشور را تشکیل می‌دهند در حالی که بالغ بر ۱۱ درصد متوفیان حوادث رانندگی وسایل نقلیه باربری سنگین، مربوط به این کامیون‌ها است باید به قابل تسری بودن آمارهای جهانی به وضعیت داخل کشور شک کرد. بانک جهانی نیز در گزارش خود اعلام کرده است: در حال حاضر ایران با تصادفات جاده‌ای بیش از ۲۰ برابر کشورهای صنعتی و ۵ برابر کشورهای همنوع خود همچون مصر و ترکیه، مواجه است.

بنا بر گزارش بانک جهانی، دولت ایران به خوبی از کمبودها و کاستی‌های موجود در خصوص سیستم حمل و نقل این کشور آگاه است، اما وضعیت جاده‌ها در بسیاری از نقاط این کشور چندان جالب نیست، به شکلی که در حال حاضر وضعیت ایمنی جاده‌ها در ایران یکی از بدترین‌ها در نوع خود محسوب می‌شود که این مساله پیامدهای گوناگونی بر جمعیت و اقتصاد کشور داشته است.

علی اخوان بهبهانی