افغانستان

سرزمینی که امروز افغانستان نامیده می شود, تاخت و تازهای اقوام گوناگون و جهان گشایان و مهاجمان بی شماری را به یاد دارد

● تاریخ

سرزمینی که امروز افغانستان نامیده می‌شود، تاخت و تازهای اقوام گوناگون و جهان‌گشایان و مهاجمان بی‌شماری را به یاد دارد. بخشهای گوناگونی از افغانستان طی سالهای طولانی با شاهنشاهی‌های همسایه، تاریخ مشترک داشته و یا بخشی از آنها بوده‌اند. از اقوام آریایی و شاهان هخامنشی، همچنین اسکندر، مسمانان، و مغولان تا نیروهای تحت نفوذ شوروی بر این سرزمین حکم رانده‌اند و تاریخی پرحادثه را برایش رقم زده‌اند.

احمد شاه درانی از شاهان پشتون افغانستان، در سال ۱۷۴۴ میلادی، نام این کشور را به طور رسمی افغانستان نامید. افغان (در لغت به معنای ناله و فغان) نامی بوده است که به اقوام پشتون گفته می شده و اکنون، به هر تبعه کشور افغانستان، افغان گفته می شود.

قسمتی از سرزمین کنونی افغانستان،(شامل هرات) تا ۱۵۰ سال پیش بخشی از خاک ایران بود که که انگلیس با تصرف بخش‌هایی از جنوب ایران ناصرالدین شاه قاجار را مجبور به قبول پیمان پاریس کرد و این سرزمین‌ها از ایران جدا شد.

پس از جنگهای داخلی، حکومت طالبان، حمله امریکا، و دوران گذار دولت انتقالی، مردم افغانستان در یک رای‌گیری عمومی برای نخستین بار تحت نظارت سازمان ملل و دیگر نهادهای بین‌المللی حامد کرزی را به عنون نخستین رییس جمهور منتخب خود برگزیدند و نظام كشور به جمهوری اسلامی تبدیل گردید.

● تقسیمات کشوری

▪ ولایات

افغانستان دارای ۳۴ ولایت (استان) است.

۱) ولایت بادغیس با مرکزیت شهر قعلهٔ نو

۲) ولایت بغلان با مرکزیت شهر پلخمری

۳) ولایت بلخ با مرکزیت شهر مزارشریف

۴) ولایت بامیان با مرکزیت شهر بامیان

۵) ولایت دایکندی با مرکزیت شهر خدیر

۶) ولایت فراه با مرکزیت شهر فراه

۷) ولایت فاریاب با مرکزیت شهر میمنه

۸) ولایت غزنی با مرکزیت شهر غزنی

۹) ولایت غور با مرکزیت شهر چخچران

۱۰) ولایت هلمند با مرکزیت شهر لشکرگاه

۱۱) ولایت هرات با مرکزیت شهر هرات

۱۲) ولایت جوزجان با مرکزیت شهر شبرغان

۱۳) ولایت کابل با مرکزیت شهر کابل

۱۴) ولایت قندهار با مرکزیت شهر قندهار

۱۵) ولایت کاپیسا با مرکزیت شهر محمودراقی

۱۶) ولایت خوست با مرکزیت شهر خوست

۱۷) ولایت پکتیا با مرکزیت شهر گردیز

۱۸) ولایت کنر با مرکزیت شهر اسدآباد

۱۹) ولایت کندوز با مرکزیت شهر کندوز

۲۰) ولایت لغمان با مرکزیت شهر مهترلام

۲۱) ولایت لوگر با مرکزیت شهر پل علم

۲۲) ولایت ننگرهار با مرکزیت شهر جلال‌آباد

۲۳) ولایت نیمروز با مرکزیت شهر زرنج

۲۴) ولایت نورستان با مرکزیت شهر کامدیش

۲۵) ولایت اروزگان با مرکزیت شهر ترین کوت

۲۶) ولایت پکتیکا با مرکزیت شهر شرن

۲۷) ولایت پنجشیر با مرکزیت بازارک

۲۸) ولایت پروان با مرکزیت شهر چاریکار

۲۹) ولایت سمنگان با مرکزیت شهر آیبک

۳۰) ولایت سرپل با مرکزیت شهر سرپل

۳۱) ولایت تخار با مرکزیت شهر تالقان

۳۲) ولایت وردک با مرکزیت شهر میدان شهر

۳۳) ولایت زابل با مرکزیت شهر قلات

۳۴) ولایت بدخشان با مرکزیت شهر فیض آباد

● جغرافیا

افغانستان کشوری کوهستانی است که بخش مرکزی آن را رشته‌کوه‌های بزرگ و سخت‌گذر هندوکش، که از دشت‌ها و جلگه‌های آسیای میانه تا بیابان‌ها و هامون‌های هند امتداد یافته‌است، می‌پوشاند. بلندترین قلهٔ این رشته‌کوه‌های بزرگ در شمال شرقی کشور واقع است و بیش از ۷۰۰۰ متر ارتفاع دارد. مساحت افغانستان ۶۵۲٬۰۹۰ کیلومتر مربع است.

افغانستان در شمال هم‌مرز است با تاجیکستان (۱۲۰۶ کیلومتر)، ترکمنستان (۷۴۴ کیلومتر)، و ازبکستان (۱۳۷ کیلومتر)، در شرق با پاکستان (۲۴۳۰ کیلومتر)، و در غرب با ایران دارای ۹۳۶ کیلومتر مرز مشترک است. طبق آمار سال ۲۰۰۲، جمعیت افغانستان بالغ بر ۲۸٬۷۱۷٬۲۱۳ نفر است. پایتخت کشور شهر کابل است و شهرهای بزرگ این کشور عبارت‌اند از مزارشریف،کابل، هرات،پلخمری، جلال‌آباد، کندز، و قندهار.

● مردم

جمعیت افغانستان حدود ۳۰ میلیون نفر براورد می‌شود که از این بین ۳۹٪ پشتون،۲۵٪ تاجیک، ۲۰٪ هزاره و ازبک ٪۹)آیماق، ترکمن، بلوچ و ...) اند

حدود ۸۰٪ مردم سنی و ۱۶٪ شیعه‌اندو بقیه دیگر مذاهب

مردم افغانستان به یکی از زبان‌های فارسی ۵۰٪، پشتو ۳۵٪، ازبک، ترکمنی و بلوچی سخن می‌گویند [۳]. بر اساس قانون اساسی افغانستان، تمامی این زبانها در مناطقی که گویندگان زیادی دارد رسمی است و زبانهای فارسی دری و پشتو زبان ملی اند.

● فرهنگ

▪ آموزش و پرورش

در زمان اشغال افغانستان توسط شوروی جنگهای داخلی این کشور(دهه‌های ۹۰ میلادی)، شالوده‌ آموزش و پرورش افغانستان از هم پاشید. در دوره‌ی قدرت طالبان حتی دختران خانه‌نشین شده و اجازه‌ی تحصیل از آنها گرفته شد. در این دوره، به جای درسهای علمی مانند شیمی و فیزیک در مدارس، بیشتر بر آموزشهای مذهبی تاکید می شد. اکنون برآورد می‌شود کمتر از نیمی از مدارس افغانستان دسترسی به آب آشامیدنی داشته باشند. پس از حمله‌ امریکا به افغانستان در سال ۲۰۰۱ میلادی و فروپاشی طالبان، با روی کار آمدن دولت انتقالی وضعیت تحصیل اندک‌اندک رو به بهبودی می‌رود ولی با این وجود هنوز بیش از ۶۰٪ مردم افغانستان از سواد خواندن و نوشتن بی‌بهره‌اند.