زبان فارسی در تونس

بسیاری از مورخان و صاحبنظران بر این باورند كه غنای فرهنگ و اصالت میراث تمدن ایرانی و ارزش های اسلام ایرانی حلقه وصل و انگیزه اصلی نفوذ حضور و گسترش فرهنگ ایرانی و رواج زبان فارسی و رمز ماندگاری آن در تونس بوده است

عثمان العكاك مورخ و ایران شناس برجسته تونسی در كتاب خود با عنوان «العلاقات بین تونس و ایران عبر التاریخ» آورده است: «تاریخ مشترك ما در اكثر اجزاء و جنبه های لطیفش جز با تاریخ ایران قابل شرح و تفسیر نیست. تاریخ تونس بسیار متأثر از ایران و فرهنگ ایرانی است، اگر به تمدن فعلی تونس نظر بیافكنیم حتی در نوع ساختمان ها، لباس، غذا و نوشیدنی ها، زینت آلات و عطرها، آداب و رسوم مردمی، آثار تمدنی و نفوذ فرهنگ ایرانی به وضوح در آن مشاهده خواهد شد. بسیاری از مردم دوست و برادر ایران باور ندارند كه تمدن آنها با فرهنگ و جامعه تونس مرتبط و آمیخته گردیده است.»

مشتركات تمدنی، فرهنگی، دینی و پیشینه مبادلات اجتماعی و فرهنگی مردم دو كشور ایران و تونس و همچنین ظهور اندیشمندان بزرگ اسلامی چون امام سحنون نیشابوری، اسد بن فرات خراسانی و تأسیس شهر قیروان در تونس (قیروان معرب شده واژه فارسی كاروان است) توسط عقبه بن نافع در سال ۶۷۰ میلادی تماماً به عنوان نماد تبادلات فرهنگی فیمابین دو كشور به شمار می روند.

با آغاز دوره اسلامی در اواخر دهه هفتم میلادی در این كشور و با حضور سپاهان خراسانی در شهر قیروان و همنوایی آنان با سپاهیان اسلامی تحت فرمان عقبه بن نافع مردم این سرزمین را مستقیماً با فرهنگ ایرانی و زبان فارسی آشنا نمود، به طوری كه بسیاری از گویش های فارسی، از همان دوران در زبان این كشور وارد و رایج گردید.

در حال حاضر بیش از ۲۰۰ كلمه و و اژه ی فارسی در گویش های زبانی این كشور وجود دارد، برخی از این كلمات عبارت اند از: گلیم،‌نارنج، مرزبان، میخانه، دهقان، درویش، خاقان، بازار، تخت، بیرق، جعبه و......

سابقه آموزش زبان فارسی در تونس

نخستین بار آموزش زبان فارسی از سال ۱۸۷۸ میلادی (سه سال قبل از اشغال تونس توسط فرانسوی ها كه در سال ۱۸۸۱ اتفاق افتاد) به عنوان یك واحد درسی در مدرسه صادقیه تونس، تدریس گردیده است (مدرسه صادقیه تونس مهم ترین مدرسه دینی آن دوران در این كشور بوده است كه براساس نظام آموزشی كلاسیك ایجاد شده بود. و توأماً دروس علمی و دینی در آنجا تدریس می شده و شخصیت های بزرگ تونسی چون شیخ عبدالعزیز الثعالبی، علامه فاضل بن عاشور، عثمان العكاك، حسن الحسنی عبدالوهاب و....را تربیت نموده است كه جزو اساتید و رجال علمی ـ دینی مشهور و برجسته دانگشاه الهیات زیتونه تونس به شمار می روند كه آموزش كلاسیك و آكادمیك را به سك جدید در این دانشگاه نیز بنیان گذاری نمود) و در وطل زمان، زبان فارسی جایگاه و علاقمندان خود را در این كشور یافته و به عنوان یكی از مهم ترین ابزارهای ارتباطی و شناخت اندیشمندان و فرهیختگان تونسی با فرهنگ و تمدن ایرانی و اسلام ایرانی به شمار می رود كه در جامعه علمی این كشور نیز ریشه برگرفته است، و پس از ان نیز به دانشگاه الهیات زیتونه تونس راه یافت.

زبان فارسی به عنوان یك واحددرسی به دانشجویان این دانشگاه این فرصت را می داد تا این زبان را به عنوان یك واحد درسی انتخاب كرده و به فراگیری آن بپردازند.

اكثر اساتید این دانشگاه كه با فرهنگ اصیل و تمدن اسلامی ایران آشنا بوده اند، دانشجویان علاقمند و مستعد را به فراگیری و انتخاب واحد زبان فارسی توصیه می كردند و از آنان می خواستند، تا جهت آشنایی با فرهنگ و تمدن اسلامی و عربی به فراگیری زبان فارسی بپردازند، تا از این طریق بتوانند آشنایی بیشتری نسبت بهپ افق های وسیع و بیكران این تمدن اصیل و فرهنگ كهن ایران و اسلامی پیدا كنند.

یكی از مروجان فرهنگ و تمدن ایرانی، علامه مرحوم محمدالفاضل بن عاشور اولین رئیس دانشگاه الهیات زیتونه تونس بوده است كه همواره زبان فارسی را به عنوان زبان یك تمدن بزرگ ریشه دارد بع دانشجویان این دانشگاه معرفی می نمود. از ایشان نقل است كه رابطه با فرهنگ و زبان ایرانی گفته است: «بی شك اقبال و توفیق شایان توجه زبان فارسی در جهان امری تصادفی، ساده و گذرا نبوده است كه با یك نگاه سطحی بتوان درباره آن سخن گفت بلكه ما معتقدیم، زبان فارسی ریشه در اسلام دارد و در واقع دو زبان عربی و فارسی تمدن، عظیم اسلامی را پایه گذاری نموده اند و در تأیید نظریاتش اظهار داشته كه برخی از پژوهشگران اسلامی نیز معتقدند كه بعد از فتح ایران توسط سپاهیان اسلام، زبان فارسی و عربی آنچنان با یكدیگر آمیختگی تنگاتنگ پیدا كردند كه گویا، همه فرهنگ عربی در داخل فرهنگ ایرانی و زبان فارسی قرار گرفته و در آن خلاصه گردیده است .

---