آیا عراق از اوپک خارج می شود

پیش از آغاز حمله نظامی به خاک عراق در سال ۲۰۰۳, احمد چلبی با پیشنهاد خود مبنی بر بدست گرفتن پست وزارت نفت پس از برکناری صدام حسین, رییس جمهوری سابق این کشور, و تعهد به اجرای راهکارهایی در خصوص افزایش تولید نفت این کشور و کناره گیری از سازمان کشورهای صادر کننده نفت اوپک در صورت ایجاد محدودیت بیشتر این سازمان برای تولید نفت عراق, واشنگتن را به اوج شادی و رضایت خاطر رساند

اکنون چلبی در همان پستی که ادعا می کرده، نشسته است؛ وزیر نفت موقت عراق، اکنون او در بهترین جایگاه قرار دارد برای آن که بتواند تعهد خود را به انجام برساند. آسوشیتدپرس در گزارشی تحلیل گونه به بررسی این مساله و تمایل چلبی به خروج از اوپک و نیز چالشهای پیش روی این کشور در خصوص تولید نفت پرداخته است.تلاش چلبی که به دنبال افزایش تولید نفت عراق است، به عقیده بسیاری از تحلیلگران با توجه به شرایط موجود سیاسی در این کشور، نمی تواند چندان چشم انداز روشنی داشته باشد.

اما عراق، که طی دو سال گذشته بشدت درگیر مسایل جنبی بوده و سعی داشته است تا تولید نفت خود را به سطح پیش از جنگ برساند، تقریبا" در این راه به هیچ موفقیتی دست نیافته است. و به نظر نمی آید که چلبی نیز در این میان، هیچ قصدی در خصوص کناره گیری از اوپک داشته باشد. بسیاری از تحلیلگران بر این عقیده اند که صحبتهای قبلی چلبی بیشتر برای خوشایند آمریکا و انتخاب خودش بوده است. هرچند که وی اکنون در مقام معاون نخست وزیر عراق انجام وظیفه می کند؛ اما در انتخابات جدید از او به عنوان کفیل وزیر نفت عراق نیز یاد شده است. چلبی، سیاستمداری که مدتها پیش و طی چند سال گذشته از طرف آمریکا کنار گذاشته شده بود، سرانجام موفق شد در انتخابات پیروز شده و پست معاون نخست وزیری و کفالت وزیر نفت عراق را بر عهده بگیرد. وی تنها تا زمانی که وزیر نفت جدید معرفی شود، در این پست باقی خواهد ماند. تحلیلگران بر این عقیده اند که چناچه چلبی قصد خروج عراق از اوپک را داشته باشد، این امر به مفهوم نوعی خودکشی سیاسی است. چنین اقدامی می تواند دیگر سیاستمداران عراقی را از وی ناامید کرده و وجهه او را از بین ببرد.

سعدالله الفتحی، رییس سابق مرکز تحقیقات انرژی اوپک و مشاور پیشین وزارت نفت عراق، می گوید: "مردم عراق کاملا" مخالف این قضیه هستند. واقعا" چرا ما باید اوپک را ترک کنیم در صورتی که با تمام اعضای این سازمان، رابطه ای خوب داریم. عراق در حال حاضر نیاز به یک بازار باثبات برای نفت خود و برای بدست آوردن پول به منظور بازسازی زیرساختارهای نفتی خود، نیاز به همکاری با سایر اعضای اوپک دارد." سناریو از پیش تعیین شده ای که چلبی و دیگر شرکای آمریکایی اش پیش از جنگ در ذهن می پروراندند، بر این گمان استوار بود که عراق نیاز دارد تا حد امکان نفت پمپاژ کرده تا بتواند هزینه بازسازی زیرساختهای نفتی خودش را تامین کند. چنانچه شیر این نفت به روی بازار جهانی باز و باعث کاهش بهای نفت شود، مسلما" درگیری میان عراق و اعضای اوپک که درآمدهایشان از این بابت دچار مشکل می شود، امری اجتناب ناپذیر خواهد بود.

در این صورت، عراق باید یا به دنبال سهمیه تولید جدیدی در اوپک باشد و یا سازمان را ترک کند. این سناریو بطرزی شگفت آور خوش بینانه به نظر می رسید. سناریویی که در صورت اجرا، می توانست و می تواند مسایل زیادی را برای عراق ایجاد کند؛ کشوری که خود درگیر مسایل متعدد سیاسی و اقتصادی است. در حال حاضر، دیگر اعضای اوپک برای پاسخگویی به افزایش تقاضای جهانی برای نفت، با تمام ظرفیت خود، نفت تولید می کنند. هرچند که این تلاش تاثیر کمی بر کاهش قیمتها در بازارهای جهانی داشته است. عربستان سعودی، بزرگترین تولید کننده عضو اوپک، تنها کشوری است که بارها متعهد شده است برای پاسخگویی به رشد روزافزون تقاضای جهانی برای نفت که بیشتر از سوی کشورهای آمریکا، چین و هند است، تولید خود را برای سالهای آتی افزایش دهد. به گفته الفتحی، این روزها، تلاش عراق برای بازسازی زیرساختهای نفتی خود، بیشتر از سوی آمریکا پرداخت می شود. در حال حاضر، عراق نزدیک به آخرین سهمیه تولید خود در اوپک، یعنی ۴/۳ میلیون بشکه در روز، نفت تولید می کند. این آخرین سهمیه تولید عراق در سال ۱۹۹۰ در اوپک است.

این در حالی است که صندوق بین المللی پول (آی ام اف) پیش بینی کرده است که تولید نفت عراق تا سال ۲۰۰۹، نمی تواند به بیش از ۵/۳ میلیون بشکه در روز برسد.

در واقع، تولید نفت عراق از زمان تهاجم آمریکا به خاک این کشور کاهش یافته و اکنون حدود دو میلیون بشکه در روز است که کمتر از میزان تولید این کشور در طول تحریم نفتی عراق و اجرای برنامه "نفت در برابر غذا" سازمان ملل می باشد.

نیاز به تعمیرات اساسی در خط لوله ها و زیرساختهای نفتی این کشور برای افزایش تولید، پیشنهاد چلبی در خصوص خروج از اوپک را عقیم ساخته است. الفتحی می گوید: "برای خاطر خدا، چه کسی مانع افزایش بیشتر تولید ما است؟ اوپک مدت ۱۵ سال است که هیچ سهمیه ای برای ما تعیین نکرده است. تنها چیزی که مانع ما برای تولید بیشتر است، تهاجم به خاک این کشور و اشغال نظامی آن و ویرانی و خرابی است که از این تهاجم برای عراق به یادگار مانده است." این در حالی است که عصام چلبی، وزیر نفت سابق عراق، اعلام کرد که با بازگشت شرکت های نفتی خارجی به این کشور، امکان دارد که ظرفیت تولید نفت خام سه برابر شده و به ۶ میلیون بشکه در روز برسد. میزان ظرفیت کنونی تولید نفت در عراق ۸/۱ میلیون بشکه در روز است که این میزان پیش از حمله نیروهای ائتلاف به رهبری آمریکا به عراق، در بهار ۲۰۰۳ ، حدود ۵/۲ میلیون بشکه در روز بود. به هر حال، قدر مسلم آن که عراق سعی دارد ظرفیت تولید نفت خود را افزایش دهد و در این راستا برای کمک به بازسازی کشور نیز محتاج میلیارد ها دلار سرمایه نفتی است. اما حملات خرابکارانه به خطوط لوله و تاسیسات نفتی مانع از این کار است. بنابراین، عراق باید در وهله نخست، توجه خود را معطوف به مشکلات سیاسی کشور و برقراری امنیت در آن سازد تا پس از آن بتواند با افزایش تولید، دیگر کارهای اجرایی کشور را نیز به ثمر برساند.