راز یک تغییر بزرگ

اظـهـارات اخـیـر هـاشـمی رفسنجانی در انتقاد از عملکرد مـدیـریـتـی کـشـور, نه تندترین انتقاد نسبت به عملکرد دولت احمدی نژاد بود و نه نخستین اعتراض رفسنجانی به این دولت

اظـهـارات اخـیـر هـاشـمی رفسنجانی در انتقاد از عملکرد مـدیـریـتـی کـشـور، نه تندترین انتقاد نسبت به عملکرد دولت احمدی‌نژاد بود و نه نخستین اعتراض رفسنجانی به این دولت. اما بـه نظر می‌رسد در مقایسه با موارد قبلی، بازتابهای متفاوت و گـسـتـرده‌ای داشـت. رفـسـنجانی پیش از این نیز بر انحراف از برنامه‌های مصوب پافشاری کرده بود. او در گذشته هم نگرانی خود در خصوص نحوه استفاده از منابع و ثروت‌های کشور برای بازسازی کشور را مورد تاکید قرار می‌داد.

عـده دیگری از کارشناسان نیز در دو سه سال اخیر، بارها انتقادهای جدی نسبت به عملکرد دولت نهم ابراز داشته‌اند. این انتقادها در بسیاری از موارد باعث بر هم خوردن مرزبندی‌های سیاسی شده و گاه تبدیل به دیدگاه نسبتا اجماعی جناح‌های مختلف گردیده بود. اما به نظر می رسد این بار، هم جنس سخنان رفسنجانی متفاوت بود و هم واکنش‌ها در برابر آن. در سه سال اخیر برخی اعتراض‌ها به عملکرد دولت نهم، با واکنش جدی دولتمردان و حامیان آنها در مجلس و سایر دستگاههای حکومتی یا احزاب اصـولگرا مواجه می‌شد. تعدادی از رسانه‌ها نیز خود را موظف می‌دانستند در برابر کوچک ترین انتقاد از دولت نهم، به میدان بیایند و تا جایی که می‌توانند علیه منتقدان اتهام افکنی کنند. اما انتقاد سریالی و فزاینده رفسنجانی، سرنوشت متفاوتی داشت. این بار، نه رئیس‌ دولت در مقام پاسخگویی برآمد تا به زعم خود ضعف‌های مدیریتی دوره‌های گذشته و سوءاستفاده‌های مالی در سالهای قبل را یادآوری کند و نه هیچ‌یک از نمایندگان اصولگرا، بلندگوی مجلس را برای فریاد زدن علیه مدیریت‌های پیشین کشور به کار گرفتند. سرشناس‌ترین روزنامه نگار حامی دولت هم ترجیح داد با رعایت ادب و احترام و با اذعان به وجود ضعف و اشکال در عملکرد دولت، تنها به رفسنجانی یادآوری کند که برخورد او با احمدی‌نژاد باید پدرانه باشد. درحالی که تا پیش از این، انتقاد رفسنجانی و یاران او نسبت به اقدامات مدیریتی، اقتصادی و سیاسی دولت،‌واکنش‌های توأم با عصبانیت را به دنبال داشت. برای حامیان دولت هم فرق نمی‌کرد که مخاطب واکنش‌های تند – و گاه غیر موِدبانه – آنها کیست.

اگر رفسنجانی از دولت انتقاد می‌کرد بلافاصله برخی مدعیان حـمـایـت از دولـت بـه راه مـی‌افـتـادند که <در دوران سازندگی، سوء استفاده‌های کلان مالی وجود داشت.> اگر انتقاد از دولت، توسط خاتمی بیان می‌شد حامیان ظاهرالصلاح دولت فریاد می‌کشیدند که <در دولت خاتمی انواع فساد اخلاقی و سیاسی وجود داشته اسـت> در بـرابـر انـتـقاد همکاران اقتصادی دولت‌های پیشین، مسئولان دولتی زبان باز می‌کردند که <دست اینها را از رانت‌ها قطع کـرده‌ایم بـرای هـمـیـن مـا را نـاکـارآمـد می‌دانند>! انتقاد برخی سیاستمداران سرشناس و انقلابی نیز با این پاسخ مقام عالیرتبه مواجه می شد که <این آقا قبلاً در خانه استیجاری زندگی می‌کرد هم‌اکنون خانه چندصدمتری در فرمانیه دارد> !تکلیف روزنامه‌نگاران منتقد دولت هم که مشخص بود زیرا به ادعای مقام محترم اجرایی، بعضی‌ روزنامه‌های معترض با پول‌های حاصل از وام‌های میلیاردی و سوء استفاده‌های مالی، اداره می‌شدند. اما از چندی پیش، مردم شاهد شرایط متفاوتی بوده‌اند. در این مدت، بسیاری از حامیان دولت و حتی تعدادی از طرفداران دو آتشه رئیس جمهور، به جمع منتقدان پیوسته‌اند. مسئولان دولتی هم ترجیح می‌دهند به جای اتهام افکنی علیه منتقدان، آنها را به نشست‌های هم فکری دعوت کنند و تعدادی از روزنامه‌های طرفدار دولت هم، لحن آرامتری نسبت به منتقدان دولت به کار می‌گیرند و گاه برای خالی نبودن عریضه، به بعضی اقدامات دولت اعتراض می‌کنند. البته سرنوشت مظلوم‌ترین منتقدان دولت یعنی روزنامه‌های اصلاح طلب، هنوز تفاوت چندانی نکرده است و کماکان از مهرورزی های ویژه !! برخوردارند. اما هر چه باشد باید به خاطر تغییر لحن ها و تفاوت رفتارها، خدا را شکر کرد. همچنین بایستی به دنبال کشف این راز رفت که چه چیزی، عده‌ای را مجبور کرده است که هم نحوه حمایت خود از دولت را مورد تجدیدنظر قرار دهند و هم در برخورد با منتقدان دولت، انصاف بیشتری داشته باشند.

نگارنده بر این باور است که مهم ترین دلیل تغییر لحن و رفتار حامیان دولت، آن است که حقانیت بسیاری از انتقادها نسبت به راهکارها و راهبردهای دولت نهم، هم اکنون برای بسیاری از مردم آشکار شده است و مقاومت در برابر این درک عمومی، نه تنها هیچ کمکی به حامیان دولت نخواهد کرد بلکه می تواند اعتبار آنها را حتی در میان عده‌ای از مردم که همچنان این دولت را به دولتهای پیشین تـرجـیـح مـی دهند دچار خدشه سازد. امروز همه مردم اعم از علاقمندان به احمدی نژاد یا طرفداران رقبای او، به خوبی تشخیص می دهند که بسیاری از هشدارها که تاکنون مورد بی توجهی دولت قرار می گرفت، از مبانی دقیق استدلالی برخوردار بوده و مقاومت در برابر این هشدارها موجب افزایش مشکلات اقتصادی و سیاسی شده است. البته ممکن است برخی انتقادها از دولت، با انگیزه سیاسی و بر اساس رقابت‌های انتخاباتی– گذشته یا آینده – صورت گرفته باشد یا در آینده مطرح شود. اما انگیزه یابی، نه وظیفه ماست و نه در صلاحیت و توان ما.آنچه ما می ‌توانیم انجام دهیم آنست که عملکرد دولت و اعتراض منتقدان را با معیارهای علمی و تجربی بسنجیم و آن گاه راه صحیح را انتخاب کنیم. کسانی که وجود انگیزه رقابتی در انتقاد از دولت نهم را نکوهش می کنند باید بدانند سکوت آنها در برابر برخی اقدامات دولت که به بهانه نمایش هماهنگی انجام می شود بسیار قبیح تر از انتقادات به حقی است که ممکن است انگیزه سیاسی در آنها وجود داشته باشد؛ ‌به خصوص انتقاداتی که پس از سه سال، حقانیت آنها بر بسیاری از حامیان دولت هم آشکار شده است.

البته تغییر رفتار برخی از حامیان دولت در برابر منتقدان و معترضان، نشان می‌دهد که آنها هم امروز علنی کردن انتقاد از دولت را بر وحدت تشریفاتی با هدف حفظ حاکمیت اصولگرایان تـرجیح می‌دهند. مردم هم به خوبی درک کرده‌اند که برخی حمایت‌های چشم بسته از دولت و اتهام افکنی علیه منتقدان آن، چیزی جز هزینه برای کشور نداشته است. پس برای همه بهتر است که <تغییر درک> از شرایط را پاس بدارند. در این میان، تنها باید به منتقدانی اعتماد کرد که در دوره مسئولیت خود در برابر انتقادها برآشفته نمی‌شدند و اعتراض به دولت محبوب خود را درحد دشمنی با پیامبر(ص) قبیح نمی‌شمردند و یا رفتارهای بعضی از آنها نشان از ایجاد تغییر عمده در روش و منش آنها دارد.