بررسی کارآمدی نظام جمهوری اسلامی ایران در سه دهه گذشته

با توجه به گذشت سه دهه از پیروزی انقلاب اسلامی ایران و با در نظر گرفتن همه مشکلاتی که در سالهای گذشته برکشورما تحمیل گردید, یکی از مسائل مهمی که بعضا از سوی برخی از افراد, گروهها و جریانهای داخلی و خارجی مطرح می گردد, سنجش میزان کارآمدی نظام جمهوری اسلامی در سه دهه گذشته می باشد

با توجه به گذشت سه دهه از پیروزی انقلاب اسلامی ایران و با در نظر گرفتن همه مشکلاتی که در سالهای گذشته برکشورما تحمیل گردید، یکی از مسائل مهمی که بعضا از سوی برخی از افراد، گروهها و جریانهای داخلی و خارجی مطرح می‌گردد، سنجش میزان کارآمدی نظام جمهوری اسلامی در سه دهه گذشته می‌باشد. البته در این میان عده‌ای سودجو نیز درصدد هستند با سیاه‌نمایی و استفاده از ابزارهای تحلیلی نادرست، به این نتیجه برسند که نظام اسلامی ایران به عنوان نماد یک حکومت دینی و شیعه هنوز به سطح مناسبی از کارآمدی دست نیافته است و با موانع و مشکلات جدی دست و پنجه نرم می‌کند. در واقع این افراد سعی می‌کنند برخی از مشکلات موجود در کشور را نیز به زعم خودشان بسیار بزرگ و جدی معرفی کنند و تلاش کنند با تاکید برآن مهر تائیدی به ادعاهای باطلشان بزننند. اما آیا واقعا این ناکارآمدی رخ داده است؟

از آنجا که القای اندیشه ناکارآمدی معمولا از سوی افرادی صورت می‌گیرد که کمتر توجه به مقولات معنوی و ایدئولوژیک دارند و برای آن اهمیتی قائل نیستند، تنها اشاره به معیارهای مادی و غیرایدئولوژیک‌ در طول سی‌سال گذشته به خوبی بیانگر آن است که برخلاف ادعاهای سست پایه، نظام ما به سطح مناسبی از کارآمدی دست یافته است.‌

آنچه در ادامه می‌آید نگاهی به مفهوم کارآمدی و بررسی اجمالی این مقوله در مورد جمهوری اسلامی ایران می‌باشد:

● مفهوم کارآمدی

واژه کارآمدی Efficency(‌‌)‌‌ ‌دارای تعاریف متعددی است . یکی از عمده‌ترین این تعاریف کارآمدی را مساوی موفقیت در راه تحقق اهداف با توجه به امکانات و موانع می‌داند. در نتیجه کارآمدی هر سیستمی براساس سه شاخصه اهداف، امکانات و موانع آن مشخص می‌شود . هر قدر سیستمی با توجه به سه شاخصه مذکور در تحقق اهدافش موفق باشد به همان مقدار کارآمد است. در واقع این مسئله بسیار مهمی است که سیستم‌های اجتماعی در راه رسیدن به اولویت‌ها و اهدافی که دارند، یکسری موانع و فراز و نشیب‌هایی را سرراه خود می‌بینند و برای عبور ازاین موانع و فراز و نشیب‌ها ، امکانات و توانایی‌ها و ابزاری نیز در دست دارند. پس با توجه به آن امکانات و ابزار هر چقدر که بتوانند در عبور از موانع موفقتر عمل کنند ، قطعا قسمت‌های زیادی از اهداف آنها نیز محقق می‌شود که اینجاست که کارآمدی به معنای واقعی آن شکل گرفته است.‌

● ‌”جمهوری اسلامی ایران و مقوله کارآمدی”‌

اما هنگامی که در مورد نظام جمهوری اسلامی ایران و میزان سنجش آن صحبت می‌کنیم ، باید نگاهی گذرا به ۳۰ سال گذشته از عمر این شجره طیبه داشته باشیم تا بسیاری از حقایق بر ما روشن گردد. بعد از پیروزی انقلاب از همان ابتدا شاهد کارشکنی و دخالت‌ها و نفوذ غرب خصوصا آمریکا در مسائل داخلی کشور بودیم که روند حرکت ما را با زحمت بسیار مواجه ساخت. از آن سو جنگ تحمیلی ۸ ساله و خسارات مادی و معنوی حاصل از آن به هیچ وجه قابل چشمپوشی نیست. این دفاع مقدس و اسلامی که یکی از طولانی‌ترین نبردهای جهانی محسوب می‌شود موجب گردید تا مملکت انقلابی و نوپای ما شرایط و لطمات سنگینی را در ابتدای کار متحمل گردد. از طرف دیگر ترور بسیاری از مهره‌های کارآمد و موثر نظام در ابتدای انقلاب و همچنین از دست دادن بسیاری از جوانان غیور و با طراوت این مرز و بوم در جنگ تحمیلی ، همسگی به نوعی موانع و چالش‌های جدی برسر راه نظام ما محسوب می‌شد. اما علی‌رغم همه این موانع و چالش‌ها و مشکلاتی از این دست، شرایط به گونه‌ای رقم خورد که مردم کشورما با قدرت و تحمل دردها راه پیشرفت و توسعه را طی کردند و یک لحظه از پا نیایستادند. لذاست که در اینجا اشاره‌‌ای هر چند گذرا به مهمترین دستاوردهای انقلاب در حوزه‌های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی - اجتماعی می‌تواند به راحتی ابعاد کارآمدی نظام را روشن سازد.‌

● دستاوردهای فرهنگی - اجتماعی

۱) به وجود آمدن محیطی مناسب جهت رشد کمالات اخلاقی و انسانی و بازگشت به خویش

۲) زدودن مظاهر فساد- مانند عشرتکده‌ها و ... از عرصه جامعه

۳) ارتقای نسبی سطح آگاهی‌های عمومی و روحیه تحقیق

۴) مبارزه با بی‌سوادی که تا حد زیادی با موفقیت روبرو بود.

۵) رشد فوق‌العاده تحصیلکرده‌های دانشگاهی و توسعه دانشگاه‌ها

۶) ایجاد روحیه وحدت و برادری

۷) رواج ادبیات انقلابی دینی

۸) افزایش و رشد مطبوعات و نشریات

۹) اسلامی کردن مقررات مدنی، جزایی، مالی، اقتصادی، اداری، نظامی وسیاسی و...

۱۰) احیای تفکر دینی و تحول در ارزش‌های اجتماعی و احیای مفاهیمی مانند جهاد، هجرت و...

۱۱) همکاری حوزه و دانشگاه

۱۲) افزایش ظرفیت دانشگاهها ، مراکز تحقیقاتی و حوزه‌های علمیه

۱۳) مردمی شدن قوای مسلح و ایجاد و سازماندهی نیروی بسیج مردمی

۱۴) معرفی الگوی زن مسلمان

۱۵) خودباوری فرهنگی در کشورهای اسلامی و جهان سوم و ...

● دستاوردهای سیاسی

۱) براندازی حکومت شاهنشاهی بعد از ۲۵۰۰ سال و رفع ستم از ملت ایران

۲) استقرار نظام جمهوری اسلامی

۳) شکل‌گیری تشکل‌های سیاسی مختلف و ایجاد فضا برای رقابت سالم

۴) استقلال سیاسی و کوتاه شدن دست ابرقدرتها از منافع مردم

۵) پیوند دین و سیاست و به ارمغان آوردن الگویی نو برای حکومت

۶) رشد آگاهیهای سیاسی و عمومی مردم و ارتقای فرهنگ سیاسی توده‌ها

۷) برخورد و مبارزه جدی با شرق و غرب و شکستن ابهت آنها

۸) تجدید حیات سیاسی اسلام در عالم و انعکاس آن برنهضتهای رهایی‌بخش و جنبش‌های اسلامی

۹) صدور پیام انقلاب و الگوی مردم ایران به کشورهای دیگر و حمایت از نهضت‌های آزادیبخش (۱) و ....

● دستاوردهای اقتصادی

۱) حفظ ذخایر زیرزمینی

۲) تلاش در راه پیشرفت تکنولوژی

۳) استقلال و خودکفایی اقتصادی

۴) تامین خودکفایی در علوم و فنون

۵) پی‌ریزی اقتصاد عادلانه

۶) ریشه کن کردن فقر و محرومیت

۷) تامین نیازهای اساسی مردم

۸) تامین شرایط برای اشتغال

۹) تنظیم برنامه‌های اقتصادی کشور به نوعی که هر فرد بتواند علاوه برتلاش شغلی ، فرصت برای خودسازی و افزایش مهارت و ابتکار داشته باشد

۱۰) منع افراد به غیر، انحصار، احتکار، ربا، به اسراف و تبذیر

۱۱) جلوگیری از سلطه اقتصادی بیگانه برکشور

۱۲) تائید بر افزایش تولیدات کشاورزی و صنعتی

و...

مواردی که در بالا ذکر شد تنها نمونه‌های کوچک از دستاوردهای سیاسی ، اقتصادی و فرهنگی، اجتماعی کشور در طول سه دهه گذشته است. با در نظر گرفتن این مقولات به راحتی می‌توان کارایی نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران را سنجید. این مسئله به خوبی قابل مشاهده است که علی‌رغم موانع و مشکلات بسیاری که تنها به قسمت‌های کوچکی از آن را در سطور قبلی اشاره کردیم، تا چه حد توانسته ایم در رسیدن به اهداف و اولویت‌ها موفق باشیم.

امید آن که این روند پیشرفت و توسعه دستاوردها در سالهای آینده شدت بیشتری به خود بگیرد.

پی نوشت:

(۱) برگرفته از کتاب “ انقلاب اسلامی ، چرایی و چگونگی رخداد آن- ویراست سوم و چهارم- جمعی از نویسندگان