نگاهی به آثار و ابنیه تاریخی که در طول جنگ تحمیلی تخریب شد جنگ, تخریب, بازسازی

وقوع جنگ تحمیلی و درگیری ۵ استان کشور سبب شد تا بخش بسیار زیادی از آثار باستانی این سرزمین آسیب دیده و تا مرز نابودی کامل پیش رود

هر جنگ ویرانی، کشتار و آوارگی بدنبال دارد و هر عقل سلیم آغاز جنگ را برنمی تابد. میراث هر نزاع و جدالی در طول تاریخ بشر بجز عقب ماندگی اقتصادی، فرهنگی و سیاسی اجتماعی نبوده و امروز ابنای بشر با نگاه به گذشته در تلاشند تا از هر جنگ و نزاعی پرهیز کنند.

اما در این میان دفاع مقوله ای است از جنس دیگر و مسلماً هر ملتی که مورد تهاجم نظامی بیگانه قرار گیرد حق دارد تا از خود دفاع کند و این در مورد هشت سال دفاع مقدس مردم ایران نیز صدق می کند.

تاریخ ایران بیانگر آن است که این سرزمین زادچاه نخستین تمدنهای بشری است و مسلماً در سراسر این مرز و بوم آثار باستانی بسیاری از آن دوران پرافتخار بجامانده است.

وقوع جنگ تحمیلی توسط رژیم بعث صدام و حملات وحشیانه ارتشیان دشمن بجز آنکه باعث تخریب بسیاری از شهرها و روستاهای کشور شد صدمات و لطمات بسیاری نیز به آثار باستانی این مرز و بوم وارد کرد.

وقوع جنگ تحمیلی و درگیری ۵ استان کشور سبب شد تا بخش بسیار زیادی از آثار باستانی این سرزمین آسیب دیده و تا مرز نابودی کامل پیش رود. حملات هوایی دشمن و همچنین حمله توپخانه ای به شهرهای مرزی عمده خسارات را به این آثار و ابنیه وارد نمود تا آنجا که «خانه معتمد وزیری» در شهر سنندج دچار پنجاه درصد تخریب شده و نهایتاً از آن بنا امروز فضای سبز جامانده است.

در استان آذربایجان غربی تپه تاریخی ربط مورد بمباران قرار گرفته و آسیب دیده است. همچنین قلعه تاریخی سنیگان در شهر اشنویه در اثر حملات هوایی دشمن بطور کامل تخریب شده است.

استان کرمانشاه نیز از این حوادث تلخ جان سالم بدر نبرد و در طول ۸ سال دفاع مقدس بنای عمارت خسرو در قصرشیرین، بنای چهارقاپی، کاروانسرای عباسی که متعلق به دوره صفوی است و بنای تاریخی بان قلعه در قصر شیرین تا مرز تخریب کامل آسیب دیده است.

در شهر کرمانشاه نیز خانه صادرم الدوله، تکیه معاون الملک و تکیه بیگلربیگی از گزند دشمن در امان نماند.

مناطق باستانی و بناهای تخریب شده در استان ایلام شامل قلعه والی در شهر ایلام، قلعه پوراشرف دره شهر در روستای شیخ مکان و قلعه گنجانچم در نزدیکی شهر مهران از جمله این مناطق است.

محوطه باستانی ایران کرخه، تپه های دوسلق، تپه باستانی فکه، تپه های باستانی ام دبس، محوطه باستانی چغازنبیل، بنای تاریخی کوشک حمیدیه، قلعه باستانی شوش، قدمگاه حضرت ابراهیم خلیل و... در استان خوزستان از دیگر آثار باستانی است که در طول هشت سال دفاع مقدس تخریب شده است.

اکنون و در آستانه هفته دفاع مقدس فرصت بسیار خوبی است تا برای اولین بار نهادهای فعال در حوزه جنگ به این مقوله نیز بپردازند، هرچند که زمانهای مناسب بسیاری را از دست داده ایم و این امکان وجود داشت تا رژیم بعث صدام بخاطر نابودکردن آثار باستانی محاکمه و مجبور به پرداخت غرامت گردد اما هنوز هم فرصت هست تا بدین وسیله سالهای دفاع مقدس را به عنوان میراث معنوی در سطح بین المللی ثبت و درج نمائیم.

از سوی دیگر ثبت آثار باقی مانده از جنگ تحمیلی و جلوگیری از تخریب آن جهت ثبت در تاریخ از دیگر دغدغه های دلسوزان این عرصه است که متاسفانه متولی اصلی آن هنوز مشخص نیست و این باعث شده است تا آثار بجامانده از سالهای پایداری به مرور زمان از بین برود. بخشی از آن به خانه و کارخانه بدل شده و حتی برخی از آنها حال زمین کشاورزی شده است.

عدم حفظ و نگهداری خرمشهر و از بین رفتن تمامی آثار تجاوز دشمن یکی از مصائب بزرگ در این عرصه است. گنبد مسجد جامع خرمشهر، خانه های ویران شده و هزار اثر جنایت دیگر ارتش صدام به راحتی از بین رفت و دیگر قابل بازگشت نیست.

از چه کسی باید پرسید که علت چیست؟

نوید صالحی