شعر ایران باستان

▪ سروده های روشنایی
▪ جستاری در شعر ایران باستان
▪ دکتر ابوالقاسم اسماعیل پور
▪ چاپ اول
▪ شمارگان؛ ۲۰۰۰ نسخه
▪ نشر اسطوره
درخت کهنسال و بارور شعر ایران زمین حدود سه هزار سال …

سروده های روشنایی

جستاری در شعر ایران باستان

دکتر ابوالقاسم اسماعیل پور

چاپ اول

شمارگان؛ ۲۰۰۰ نسخه

نشر اسطوره

درخت کهنسال و بارور شعر ایران زمین حدود سه هزار سال در این مرز و بوم ادب پرور ریشه دوانده و شاخ و برگ ها و خوشه های پرثمری از آن برآمده است که جاودانی اند و چون ستاره های تابناک در آسمان ادب ایران می درخشند. اصولاً بخش بندی ادبیات ایران به ادبیات پیش از اسلام و بعد از اسلام تقسیم بندی چندان شایسته و سزاواری نیست. همه جلوه های فرهنگی، هنری و ادبی ایران را باید در یک بستر سه هزارساله دید. با وجود آثار گرانبهای مانوی و عرفان ژرف نگری که در بطن آن موج می زند، آیا پژوهش در عرفان اسلامی ایران بدون نقب زنی و ریشه یابی در عرفان پیش از اسلام، پژوهشی ناتمام نیست؟ به همین گونه بحث درباره ریشه های ادب فارسی بی کنکاش در ویژگی ها و سیر تحول آن از روزگار باستان، میانه و نو بحثی ناسزاوار نیست؟ این جداپنداری مطلق نگرانه فرهنگ و ادب پیش از اسلام و بعد از آن به این ماننده است که درخت تناور سه هزار ساله یی را با تیشه یی با دو نیمه جدا از هم بخش کنیم و آنگاه به تقدیس یا تحلیل جداگانه هر یک- چون دو معبد جدا از هم و گاه در برابر هم- بپردازیم. شعر اصیل ایرانی به راستی از دوره هند و ایرانی و نیمه دوم هزاره دوم پیش از میلاد آغاز می شود و سرچشمه های آن و سیر تکوینی آن را نیز باید در سروده های گاهانی «گاثایی» و یشتی باز کاوید. بنابراین شعر ایرانی در وهله نخست به دو دوران اصلی بخش می شود که در واقع یکی تداوم بخش دیگری است؛ ۱- دوران نخست از هزاره نخست پیش از میلاد تا سده نهم میلادی ۲- دوران دوم از سده سوم هجری تا روزگار کنونی.دوره دوم مربوط می شود به دوره ایران باستان. این دوره از حدود ۱۰۰۰یا ۸۰۰ پیش از میلاد آغاز می شود و تا حدود ۳۳۰ پیش از میلاد ادامه دارد. در این دوران که زمان زیست زرتشت، دوره مادها و هخامنشیان را فرا می گیرد زبان اوستایی در خاور ایران باستان و زبان پارسی باستان در نواحی باختر و جنوب باختری رواج داشت و آثاری مکتوب از هر دو زبان برجا مانده است. بخش بزرگی از آثار اوستایی به شعر سروده شده که شامل گاهان (گاثا) سروده زرتشت و یشت ها سروده مغان زرتشتی است از زبان پارسی باستان. از دیگر بخش های کتاب ادبیات و سروده های مانی است. از جلوه های مهم عرفان مانوی بازتاب آن در هنرهای کلامی یا ادبیات مانوی است. یعنی نوشته ها، اشعار و سرودهای مانوی که گنجینه ارزشمند و سترگی را تشکیل می دهد. نوشته های هفت گانه یی که از مانی باقی مانده و آثار منثور و منظوم شاگردان و پیروان بلندپایه مانوی در سده های چهارم و پنجم میلادی، ادبیات ژرف و گسترده یی را پدید آورده. ادبیات مانوی که عمدتاً به زبان های سریانی، قبطی، فارسی میانه و پارتی (پهلوی اشکانی) باز مانده است به دو بخش ادبیات منثور و منظوم تقسیم می شود. کتاب حاضر پژوهشی است گسترده درباره شعر در ایران باستان و میانه به ویژه سترگی سرودهای مانی. نوشتارهای کتاب دارای ۱۵ بخش است. هر بخش دربرگیرنده مباحث ویژه خود است. آن ۱۵ بخش به این گونه است؛ دوره هند و ایرانی، دوره ایران باستان، دوره ایرانی میانه، اشعار فارسی به شیوه آثار منظوم ایرانی میانه، درباره ۱۲ قلمرو روشنی، سرودهایی در بزرگداشت مانی و رهبران دین، سرودهایی در ستایش بزرگان و دین سرهنگان، سرودهای آیینی، سرودهایی از سرودنامه هوبدگمان و آنکد روشنان، سرودهای پراکنده، نمازها و نیایش ها، قهرنامگ، سرودنامه یی مانوی، زبور مانوی، گنجینه شعر سپید عرفانی، سرودنامه سغدی مانوی و...